Jackhammer Nguyễn
19-9-2022
Tờ báo South China Morning Post có trụ sở ở Hồng Kông đưa tin nói rằng các quan chức thành phố Lhasa (Lạt Xá, thủ đô Tây Tạng) xin lỗi dân chúng vì sự tệ hại trong chiến dịch cách ly chống Covid, đã kéo dài vài tháng nay, trong cái gọi là chính sách Zero Covid của Tập Cận Bình.
Jackhammer Nguyễn
16-9-2022
Ông Bùi Tuấn Lâm bán bún bò ở Đà Nẵng bị công an Việt Nam tống giam với tội danh, nói cho gọn là tuyên truyền chống nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (tức là Đảng Cộng sản).
Nguyễn Tiến Cường
16-9-2022
Bài viết này lấy cảm hứng từ bài “Tại sao Việt Nam lại tệ như thế” của tác giả Jackhammer Nguyễn, đăng trên báo Tiếng Dân ngày 14-9-2022. Những trích dẫn từ bài của ông Jackhammer nằm trong ngoặc kép và chữ nghiêng. Bài viết này sẽ không nói đến việc xuất khẩu lao động, lấy chồng Đài Loan hay Nam Hàn… trong bài của ông Jackhammer, vì đây là những đề tài nhạy cảm, cần một bài viết riêng.
Mở đầu, ông Jackhammer Nguyễn liên kết cuộc thất bại quân sự kinh hoàng của Nga trên chiến trường Ukraine với vụ thảm tử của 39 thanh thiếu niên Việt Nam trên xe thùng đông lạnh hồi tháng 10-2020 để đặt chung câu hỏi: Vì sao nên nỗi?
Ông Jackhammer khéo léo đưa ra 2 biến cố không dính dáng gì đến nhau nhưng có chung một mẫu số, đó là kết quả của một sự phiêu lưu, mạo hiểm, không tiên đoán được tương lai.
Vladimir Putin xua quân tấn công Ukraine vì ở thế bí, không đánh không được. Địa vị lung lay, Putin cần một chiến thắng quân sự để chứng minh với người dân Nga khả năng lãnh đạo của mình, hâm nóng tinh thần yêu nước của người Nga.
Những thanh thiếu niên chết trong thùng đông lạnh ở Essex, London năm 2020 cũng thế. Họ ở thế cùng quẫn, bế tắc, buộc phải ra đi vì không có tương lai, không có việc làm chắc chắn đủ nuôi sống bản thân, giúp đỡ gia đình. Putin, 39 thanh thiếu niên Việt Nam đã dốc toàn lực để đánh một canh bạc để đời: Được ăn cả, ngã về không.
Kết quả đã rõ, 39 người Việt Nam hy sinh mạng sống với những cái chết đau đớn, quằn quại sau khi cầm cố tài sản, vay mượn tiền bạc để ra đi đổi đời nơi một đất nước mà đa số họ chắc ít có khái niệm về con người, xã hội nơi họ sắp đến. Kết quả của Putin, người dân Nga chắc chắn sẽ không tốt đẹp gì hơn.
Kết nối 2 sự việc trên, đưa ra thêm thí dụ về nước Nga qua các thời kỳ từ Sa Hoàng đến Cộng sản, triều đại Putin, dẫn thêm lời của một người bạn nào đó của ông ở Bulgaria, Jackhammer đơn giản kết luận rằng, sự suy đồi của đất nước, xã hội ngày hôm nay về tất cả các mặt văn hóa, đạo đức, y tế, giáo dục… của Việt Nam là do các tiên chỉ – tức những “bô lão” trong làng, những người quen thói ăn trên, ngồi trước, cùng các bậc cha mẹ, phụ huynh trong gia đình.
Trích: “Trong nền văn minh của những … quan phụ mẫu, dân chúng rất vâng lời, không phản kháng. Trước kia không phản kháng các vị tiên chỉ, thì nay cũng không phản kháng các vị bí thư chi bộ xã”. Hết trích.
Ông Jackhammer nhận định rằng, người Việt đã mất đi ý thức phản kháng, chống lại sự cai trị của các quan phụ mẫu, từ chế độ phong kiến qua tới cộng sản và… ra đến tận hải ngoại – lỗi không phải do chế độ cộng sản, chế độ hoàn toàn không có trách nhiệm gì mặc dù ông Jackhammer không phủ nhận rằng các tiên chỉ hiện nay chính là các bí thư chi bộ, xã, phường – lên cao nữa là bí thư tỉnh, thành phố, ủy viên bộ chính trị (người viết thêm ý).
Không ai có thể phủ nhận, sau hơn 47 năm cai trị đất nước bằng chế độ độc tài, sắt máu, tàn bạo nhất trong lịch sử nhân loại, CSVN đã thuần hóa được người dân Việt Nam. Hầu như tất cả mọi mầm mống chống đối, phản kháng đều bị bóp nghẹt, giết ngay từ trong trứng nước. Chống đối, phản kháng dưới bất cứ hình thức nào, bạo động hay ôn hòa, cá nhân hay tổ chức đều bị dập ngay tức khắc.
Tuy nhiên phần này lại mâu thuẫn với phần trên.
Trích: “Đương nhiên đảng Cộng sản Việt Nam là người chịu trách nhiệm cho tất cả những sự khổ ải ấy của người dân Việt Nam, vì có ai khác ngoài họ cầm quyền đâu. Tuy nhiên sẽ có một câu hỏi được đặt ra là tại sao họ (đảng Cộng sản Việt Nam) cầm quyền tệ hại như vậy mà không ai làm gì được họ cả?” Hết trích.
Ủa? Vậy là sao? Lúc thì nói là do các tiên chỉ trong làng, xã, trong gia đình…, lúc thì cho rằng tất cả lỗi là của chế độ.
Xin trả lời cho ông Jackhammer rằng: Không ai làm gì được đảng, chế độ CSVN cho dù họ chỉ là một thiểu số khoảng 4-5% dân số (4-5 triệu đảng viên) nhưng là một thiểu số có tổ chức, có kỷ luật rất chặt chẽ, thống nhất từ trung ương lãnh đạo đến hạ tầng cơ sở, có điều lệ, cương lĩnh, lý luận (dù sai lạc, lỗi thời), có mục đích và không thiếu sự tàn nhẫn, quyết tâm đối phó với 95% dân số còn lại – đa số 95% ngược lại ĐCS này rất rời rạc, chia rẽ, không có tổ chức, đường lối, khó kết hợp, tham lam, dễ bị dụ dỗ, lèo lái, định hướng, tẩy não, mua chuộc…
Trích: “Điểm lại những thay đổi triều đại ở Việt Nam từ khi có sử ghi chép đến nay, chúng ta không thấy có bất cứ triều đại nào bị dân chúng lật đổ cả, mà chỉ kết thúc bằng những cuộc xâm lăng từ bên ngoài, hoặc bằng những thanh toán cung đình, như từ triều Lý chuyển sang triều Trần, triều Trần chuyển sang triều Hồ, hay là cuộc nội chiến kéo dài Trịnh và Nguyễn, Tây Sơn và Nguyễn Ánh”.
Đoạn này cho thấy sự hiểu biết thiếu sót của ông Jackhammer Nguyễn về lịch sử VN. Xin hỏi ông Jackhammer, vua Lê Đại Hành lập nên nhà Tiền Lê gốc gác như thế nào? Vua Lê Lợi, Quang Trung xuất thân ra sao?
Trở lại vấn đề, ông Jackhammer sau khi lan man mọi chuyện đã kết luận: “Tóm lại là không có … cách mạng!” Ủa? Vậy là sao? Ông nói vậy là phủi bỏ tàn nhẫn công lao của các “lão thành cách mạng” đấy. Chẳng lẽ ông quên mất tiêu cuộc Cách Mạng Tháng Tám của người CSVN đưa đất nước đến tình trạng suy đồi, tệ hại ngày hôm nay, hay ông cho rằng làm cách mạng mà không đem lại được no ấm, tự do cho người dân, đất nước hùng mạnh, giàu có thì không nên làm? Riêng điều này thì tôi đồng ý với ông hoàn toàn.
Ông Jackhammer Nguyễn dường như cũng quên mất những cuộc cách mạng mới xảy ra trong vòng hơn chục năm trước trên thế giới. Đó là cuộc cách mạng Mùa Xuân Ả Rập lật đổ chính phủ tại Tunisia năm 2011, Mubarak của Ai Cập từ chức, Gaddafi của Libya bị bắn chết… Trước đó tại những đất nước Hồi Giáo độc tài này, không ai hình dung, tưởng tượng được chuyện đó sẽ xảy ra. Cuộc cách mạng Mùa Xuân Ả Rập đã không đem lại tự do, dân chủ, hạnh phúc, no ấm cho người dân các nước sở tại, vì chỉ là một sự bùng phát từ lòng phẫn nộ, oán ghét, căm thù chế độ, không có lãnh đạo, không được tổ chức, không có đường lối hướng dẫn…
Nhưng ngay cả cuộc cách mạng có tổ chức, có lãnh đạo như Cách Mạng Dù Vàng của Hồng Kông với Joshua Wong vẫn thất bại vì thiếu cương lĩnh, đường lối hoạt động, dù đạt được một số thành tựu nhỏ, ban đầu với sự tham gia của hàng triệu sinh viên, học sinh nhưng cuối cùng cũng tan vỡ vì sự đàn áp của cộng sản Trung Hoa.
Trích: “Đối với Việt Nam thì thủ phạm cho cái chết của các cô gái Việt trong thùng xe đông lạnh ở Anh, hay cô du học sinh Việt nào đó lấy ông nông dân Hàn Quốc già (có gì khác nhau?), chính là các… ‘tiên chỉ’. Có người sẽ không đồng ý với tôi mà hét lên rằng: Thủ phạm là cộng sản. À vâng, cộng sản!”. Hết trích.
Kết luận này của ông Jackhammer rõ ràng cho rằng tình trạng đất nước Việt Nam hiện nay là do lỗi của toàn dân, đảng và chế độ CSVN hoàn toàn không có trách nhiệm.
Ủa? Nhiều người Việt hải ngoại đang du lịch, kinh doanh, mua nhà đất, dưỡng già, làm từ thiện… ở Việt Nam, cho rằng VN hiện nay là đất nước có nền kinh tế phát triển thần kỳ, chỉ số hạnh phúc cao ngất ngưởng, nằm trong 10 quốc gia đáng sống nhất trên trái đất thì cớ chi ông Jackhammer lại chê bai là tệ như thế?
Vũ Ngọc Yên
16-9-2022
Đảng CSVN không mạnh như chúng ta tưởng. Đảng đang bệnh, thậm chí bệnh còn nghiêm trọng hơn những người lãnh đạo như Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng hay Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc. Đảng đã thay đổi trở thành một chính đảng phục vụ lợi ích các gia tộc và tư bản thân hữu của giai cấp chức thống trị … Lý tưởng xã hội chủ nghĩa vốn là niềm tin của đảng viên không còn nữa. Chất keo gắn bó, đoàn kết nội bô chỉ là Quyền và Tiền.
Phạm Đình Trọng
15-9-2022
Đọc văn xuôi, truyện, kí sự, ngay cả đọc lí luận Mikhail Bakhtin, Milan Kundera tôi có thể đọc một mạch cả tập sách dày. Nhưng mở tập thơ trước mắt, mỗi lần tôi chỉ đọc được hai, ba bài mới có thể nhận ra cảm hứng, ý tứ bài thơ, mới được sung sướng đến run lên khi nhận ra một từ quen thuộc, bình thường bỗng được tài năng nhà thơ mang lại một giá trị mới mẻ bất ngờ. Nhưng đọc liền một lúc đến bài thơ thứ tư, thứ năm, dù có đọc đến vài lần cũng chẳng hiểu đọc gì.
Greg Sargent phỏng vấn Francis Fukuyama
Đỗ Kim Thêm dịch
12-09-2022
Hồi giữa tháng 3, chưa đầy một tháng sau khi Nga xâm lăng Ukraine, nhà khoa học chính trị Francis Fukuyama đã đưa ra một dự đoán nổi bật: Ukraine sẽ chiến thắng.
Jackhammer Nguyễn
14-9-2022
Cứ mỗi lần xem hình ảnh, hay tin tức về tổn thất kinh hoàng của quân đội Nga trong cuộc xâm lược Ukraine, tôi lại đặt ra câu hỏi: Vì đâu nên nỗi?
Đỗ Kim Thêm
13-9-2022
Trong thời đại kinh tế toàn cầu hoá dựa vào tri thức và thông tin, thì kiến thức trở thành sức mạnh và internet là phương tiện kết nối. Các kiến thức mới đang được phổ biến tự do trên khắp thế giới và mọi người có thể truy cập được dễ dàng hơn.
Trước các chuyển biến giông bão này, tình hình cạnh tranh giữa các cường quốc không chỉ còn nằm trong các lĩnh vực chính trị, kinh tế và an ninh mà còn canh tân kỹ thuật và nhiều quốc gia cảm thấy đang bị đe dọa bởi sự tụt hậu về kiến thức và trang bị kỹ thuật số.
Đó cũng là lý do tại sao Trung Quốc và Nga tìm mọi cách có thể để giới hạn việc sử dụng internet, và internet trở thành splinternet, một khái niệm mới được đề cập gần đây.
Là một mạng thông tin mở rộng và phổ quát được kết nối trong toàn cầu, nhưng internet đã bị chính quyền các nước độc tài ngăn chặn truy cập qua các rào cản và tường lửa, làm cho người sử dụng chỉ tiếp nhận nội dung trong một khuôn khổ nhất định. Splinternet không chỉ có ở Trung Quốc hoặc Nga mà còn nhiều nước khác. Dù thế, vì có nhiều lý do nhau, Spliniternet rất khó đạt được mục tiêu.
Các kỹ thuật mới trong công nghệ thông tin có ý nghĩa quan trọng về mặt chiến lược, mối liên hệ này được công nhận từ lâu. Nhưng ai được hưởng lợi từ internet, ai mất lợi thế khi không thể kết nối? Qua việc trang bị kỹ thuật số, trật tự thế giới đang tạo ra những liên minh nào, chính trị, an ninh hay kỹ thuật? Những quốc gia, khu vực và nền kinh tế nào sẽ định hình cho tương lai của internet? Các thách thức mới này làm cho số hóa trở thành mối quan tâm chính trong việc cân nhắc thuộc phạm vi địa chính trị toàn cầu và cần phải có giải pháp.
Hầu hết các giải pháp trong tương lai đều cho là ai chiếm được ưu thế trong lĩnh vực kỹ thuật số, sản xuất các microchip hiện đại và quyết định các quy tắc của internet, đương nhiên sẽ có quyền quyết định về mặt địa chính trị. Cho đến nay, thực tế cho thấy thời kỳ thống trị kỹ thuật của phương Tây dường như sắp kết thúc.
Cụ thể, nếu không có microchip, các máy computer, các phương tiện cũng như các thiết bị và hệ thống hiện đại khác đều không hoạt động, doanh nghiệp sẽ không sản xuất được điện thoại thông minh và các thiết bị chiến tranh hiện đại. Các ứng dụng của trí tuệ nhân tạo cũng chủ yếu phụ thuộc vào chất bán dẫn với hiệu suất cao.
Đứng trước việc số hoá đang ngày càng phát triển, thì mức độ liên quan này đã gây ra một cuộc chạy đua chưa từng có trong ngành công nghiệp bán dẫn giữa các cường quốc mà Hoa Kỳ đang mất dần ưu thế, với thí dụ sau đây là một minh chứng.
Hoa Kỳ và Luật Công nghiệp bán dẫn
Cuối tháng Tám năm nay, Tổng thống Mỹ Joe Biden ký một đạo luật để thúc đẩy ngành công nghiệp bán dẫn. Với tổng trị giá gần 250 tỷ đô la, mục đích của đạo luật này là sẽ trợ cấp cho các dự án nghiên cứu và phát triển thuộc doanh nghiệp Mỹ, với điều kiện là việc sản xuất microchip ở châu Á sẽ đưa về lại Hoa Kỳ. Quan trọng hơn là nếu một doanh nghiệp muốn nhận trợ cấp sẽ cam kết là không đầu tư sản xuất ở Trung Quốc trong tương lai.
Trong bài phát biểu nhân dịp ban hành đạo luật này, Biden nhấn mạnh đến vai trò chủ đạo của microchip, tức là các chip có kích thước cấu trúc nhỏ trong phạm vi một chữ số nanometer.
Hiện nay, Trung Quốc đang cố gắng vượt qua phương Tây khi đang tạo ra những chất bán dẫn phức tạp và dùng mọi thủ thuật gian manh để vận động cho các doanh nghiệp Hoa Kỳ chống lại luật này.
Kể từ đại dịch Covid-19 bộc phát, chuỗi cung ứng chất bán dẫn trên toàn cầu bị tê liệt và trở thành cuộc khủng hoảng nghiêm trọng. Tình thế đổi thay làm cho việc sản xuất microchip trở nên có ý nghĩa chính trị đặt biệt.
Để đối phó, các nước phương Tây đang áp dụng chiến lược “onshoring”, nghĩa là, nỗ lực tránh lệ thuộc bằng cách đưa năng lực sản xuất của các doanh nghiệp đang đầu tư ở Trung Quốc hồi hương.
Thực ra, hầu hết các microchip hiện đại nhất đang được sản xuất tại Đài Loan, nơi mà Trung Quốc đang có âm mưu tái chiếm để đưa ưu thế kỹ thuật của Đài Loan vào trong quỹ đạo chính trị của mình.
Cạnh tranh với phương tiện bất thường
Vấn để không chỉ dừng lại ở các kịch bản đầy bi quan về địa chính trị. Hơn nữa, ám ảnh chiến tranh thế giới càng lan rộng vì tình trạng cạnh tranh kinh tế, cuộc chiến Ukraine, khủng hoảng năng lượng, biến đổi khí hậu và gia tăng lạm phát trên toàn cầu. Do đó, các nước phải sử dụng các phương tiện bất thường mà đạo luật mới của Biden về công nghiệp chất bán dẫn là thí dụ.
Từ nhận định cơ bản là Trung Quốc vẫn còn tụt hậu về công nghệ hiện đại mà Mỹ thúc đẩy mạnh mẽ hơn trong việc tìm cách ngăn trở Bắc Kinh sản xuất và phát triển microchip bằng nhiều cách khác nhau.
Cụ thể, Mỹ ngăn trở Trung Quốc quyền truy cập vào thị trường của nhà cung cấp Mỹ. Các phương thức sản xuất phần mềm của Mỹ cũng cần một số microchip nhất định của Trung Quốc để có thể đạt được hiệu ứng cao nhất.
Gần đây, chính quyền Biden tìm cách gây áp lực với Hà Lan, yêu cầu tìm cách can ngăn ASML, nhà cung cấp sản xuất chip lớn nhất thế giới, giảm bớt sự hợp tác với các doanh nghiệp Trung Quốc.
Chiến lược của Trung Quốc và Liên Âu
Nhận ra được các thất thế này trong tiến trình sản xuất, Trung Quốc cũng đang tìm cách để đạt được một tư thế độc lập hơn.
Theo một ước lượng gần đây, Trung Quốc sản xuất khoảng 15,3% chất bán dẫn trên thế giới, nghĩa là còn đứng sau Đài Loan, Hàn Quốc và Nhật Bản, nhưng trước Mỹ, trong khi nhiều nước công nghiệp tiên tiến khác cũng không thể tự sản xuất microchip loại này. Do đó, Bắc Kinh vẫn chưa thể thâm nhập và khống chế thị trường thế giới.
Trong cuộc cạnh tranh gay gắt này, châu Âu chiếm một vị thế khiêm nhường. Để thay đổi tình thế, Liên Âu dự định sẽ trợ cấp cho các dự án nghiên cứu và sản xuất microchip với kinh phí khoảng 40 tỷ euro. Theo kế hoạch này, doanh nghiệp Intel ở Magdeburg (Đức) có thể được tài trợ khoảng bảy tỷ euro của Đức và bảy tỷ euro khác của Liên Âu.
Các chuyên gia cho rằng các chiến lược mới này khó đạt được hiệu quả, vì còn nhiều nghi vấn.
Nhìn trong toàn cảnh, cho đến nay, số lượng các doanh nghiệp của châu Âu hoạt động trong lĩnh vực kỹ thuật số vẫn còn quá ít và thị trường chủ yếu là nằm ở Mỹ và châu Á.
Cho dù microchip chắc chắn sẽ đóng một vai trò nhất định và châu Âu luôn cần các loại microchip cho các sản phẩm của riêng mình, nhưng về trình độ kỹ thuật, châu Âu lại không đòi hỏi quá cao. Trong tương lai, trọng tâm vấn đề của châu Âu là cải thiện tiến trình sản xuất microchip loại cao cấp.
400 thành phần cung ứng khác nhau là nhu cầu
Nhiều chính trị gia cho rằng, để tránh lệ thuộc, đã đến lúc các quốc gia hoặc khu vực nên xây dựng một ngành công nghiệp bán dẫn theo phương thức tự cung cấp.
Về cơ bản, ý nghĩ này cũng dễ gây hiểu lầm, vì thực tế ngược lại. Trong tiến trình sản xuất vào giai đoạn cuối, còn được gọi “Frontend”, thực ra chỉ là một phần nhỏ của chuỗi sản xuất dài.
Doanh nghiệp cần đến khoảng 400 loại hóa chất và các thành phần cung ứng khác nhau. Hầu hết được cung cấp bởi các khu vực trên toàn thế giới và hơn 50 loại máy móc đủ loại riêng cho giai đoạn gọi là Frontend.
Nếu giả định rằng một đạo luật Chip cho châu Âu được thông qua, châu Âu sẽ có được một lượng sản xuất tương đối lớn, nhưng trong mọi tình huống, chuỗi cung ứng vẫn sẽ còn phải phụ thuộc từ các khu vực khác.
Liên Âu và Mỹ đã đồng ý trên nguyên tắc là không cạnh tranh trong việc trợ cấp cho doanh nghiệp có các dự án nghiên cứu và sản xuất microchip, vì nhận định rằng việc phối hợp hành động trong thực tế sẽ có hiệu quả cao hơn. “Hội đồng Thương mại và Công nghệ Liên Âu-Hoa Kỳ” là một diễn đàn mới được thành lập vào năm 2021 để thảo luận các chuyên đề này.
Do hậu quả của việc Nga xâm lược Ukraine, việc hợp tác xuyên Đại Tây Dương đã lấy lại tầm quan trọng. Trong các biện pháp trừng phạt công nghệ đối với Nga sẽ có nhiều chuyên đề liên quan đến chính sách kỹ thuật số.
Tuy nhiên, vấn đề đối phó với ảnh hưởng của Trung Quốc trong mối quan hệ các nước đang phát triển cũng nghiêm trọng không kém, đó là một phạm vi không chỉ giới hạn trong việc sản xuất microchip.
Những nỗ lực mới đây của Trung Quốc được biết đến dưới cái tên “Con đường tơ lụa trong lĩnh vực kỹ thuật số”.
Trước đây, các doanh nghiệp Trung Quốc đã tham gia nhiều dự án thuộc về xây dựng các cơ sở hạ tầng tại châu Mỹ La tinh, châu Phi và châu Á, chẳng hạn như việc đặt các đường dây cáp ngầm hoặc xây dựng mạng di động và trung tâm dữ liệu.
Hiện nay, việc nâng cấp các mạng di động lên tiêu chuẩn 5G do các doanh nghệp Hoa Vi và ZTE đảm trách. Giá cung ứng của Trung Quốc thường rẻ hơn nếu so với giá của phương Tây. Nhưng âm mưu thâm độc của Bắc Kinh là liên kết các giá rẻ này với nhiều ràng buộc vô hình khác mà các nước đang phát triển phải chịu thiệt thòi trong lâu dài.
Hầu hết các quốc gia, thí dụ như Lào, Campuchia hay Sri Lanka, đều chọn thiết bị của Trung Quốc vì không có lựa chọn nào khác, họ chỉ quan tâm trước mắt là chi phí đầu tư, còn Trung Quốc gây nhiều hậu quả nghiêm trọng đối với nền an ninh quốc gia là chuyện tương lai.
Trái lại, do áp lực nặng nề của Mỹ, các nước công nghệ tiên tiến đã loại bỏ việc hợp tác với Huawei và ZTE hoặc ít nhất là giảm các thành phần cung ứng trong mạng 5G. Ngoài việc bị ràng buộc về kỹ thuật trang bị, lo ngại chính của các nước trong việc sử dụng thiết bị Huawei là phải giải quyết việc các gián điệp phá hoại.
Phòng chống gián điệp qua kỹ thuật số
Tình trạng nguy hiểm do gián điệp kỹ thuật gây ra không chỉ đến từ Trung Quốc cho các nước đối tác. Ngược lại, những tiết lộ của Cơ quan An ninh Quốc gia đã cho thấy, ngay cả đối thủ Hoa Kỳ cũng gặp phải.
Ngoài việc xuất khẩu kỹ thuật mới với một số giá trị nhất định, về nội chính, Trung Quốc cũng đưa ra nhiều biện pháp nghiêm khắc hơn để kiểm soát toàn diện các hoạt động của xã hội, khi nhận ra là internet gây nhiều bất lợi đáng kể.
Trung Quốc tạo ra một “bức tường lửa vĩ đại”, mà không một nước nào khác có thể bắt chước. Nguy cơ này làm cho các quốc gia khác bắt đầu quan tâm, đặc biệt nhất là các ứng dụng mới trong trí tuệ nhân tạo và nhận dạng khuôn mặt.
Trước kia, Trung Quốc sử dụng phần mềm nhận dạng khuôn mặt để chống lại người thiểu số Duy Ngô Nhĩ, nay cũng đã bán kỹ thuật này cho Zimbabwe. Các hệ thống giám sát qua video đã được Trung Quốc xuất khẩu cho hơn 60 quốc gia.
Gần đây, doanh nghiệp Hoa Vi bị cáo buộc là đã giúp các phương tiện kỹ thuật cho chính phủ Uganda và Zambia để theo dõi các đối thủ chính trị.
Đối sách của G7
Trước các thách thức mới về kỹ thuật số, các nước thuộc nhóm G7 cũng lo tìm các đối sách khi tham gia vào việc hoạch định các chính sách về công nghệ cơ bản.
Với chương trình “Cổng toàn cầu (Global Gateway), Liên Âu dự định sẽ đầu tư kỹ thuật số nhiều hơn vào các nước đang phát triển và đang thảo luận với Hoa Kỳ về việc cung cấp thiết bị mạng với giá thấp hơn.
Một cơ hội khác để theo đuồi mục tiêu này cũng được tiến hành cùng lúc. Mỹ đang vận động cho Doreen Bogdan-Martin được bầu vào chức vụ Tổng thư ký Liên minh Viễn thông Quốc tế (International Telecommunications Union, ITU), một tổ chức thuộc Liên Hợp Quốc, có trụ sở tại Geneva chịu trách nhiệm trong việc tiêu chuẩn hóa cho các công nghệ truyền thông. Đối thủ của Bogdan-Martin là Rashid Ismailov, cựu Giám đốc phụ trách điện thoại di động, cũng là Phó Giám đốc thuộc Bộ Phát triển Kỹ thuật số của Nga.
Cuộc bỏ phiếu này không chỉ mang tính biểu tượng vì Mỹ chống Nga trong cuộc chiến Ukraine, nhưng lại cho thấy có một viễn cảnh khác, đó là ảnh hưởng trong các quyết định cơ bản thuộc lĩnh vực số hóa.
Theo quan điểm của Nga và Trung Quốc, ITU cần có nhiều quyền lực hơn để thay đổi trọng lượng có lợi cho mình. Hiện nay, công luận tỏ ra quan tâm đến cuộc bầu cử này.
Giới quan sát lo ngại là tình hình sẽ bất lợi hơn cho phương Tây: “Những gì mà chúng ta thấy trong những năm gần đây là Trung Quốc và Nga đang theo đuổi chính sách về internet hoàn toàn khác biệt, họ tìm cách gây tác động đến các hoạt động của các cơ quan định chuẩn quốc tế để giúp cho họ dễ đạt được mục tiêu khống chế. Họ đang thay đổi quan điểm lãnh đạo trong các vai trò truyền thống bằng cách nắm các chức vụ quan trọng trong các tổ chức quốc tế này”.
Tầm hoạt động hiện nay của internet là công khai, phổ quát và toàn cầu, nhưng ai sẽ định hình cho tương lai phát triển của internet lại là vấn đề ít được công luận biết đến. Đó là các cơ quan với những cái tên còn xa lạ như “World Wide Web Consortium” hoặc “internet Engineering Task Force“. Đại diện cho các chính phủ, tổ chức tư nhân và xã hội dân sự đang tham gia trong các tổ chức này và tìm cách gây ảnh hưởng trong khi ITU là tổ chức mà các chính phủ phương Tây đang chiếm ưu thế quyết định.
Cảnh báo trước các biện pháp kiểm soát
Một thỏa thuận được Nga-Trung Quốc ký kết vào năm 2021 có nêu rõ rằng các quốc gia phải có chủ quyền trong việc điều chỉnh các phạm vi hoạt động của internet. Trong việc kiểm soát các truy cập dữ liệu cá nhân khi cần thiết, Trung Quốc cho rằng các chính phủ với chủ quyền quốc gia tối thượng sẽ không bị lệ thuộc hoặc bị bất cứ hạn chế nào.
Ngược lại, các chuyên gia cho là thực ra Trung Quốc muốn cắt giảm quyền tự do của người sử dụng. Cụ thê là việc giám sát, kiểm duyệt hoặc thậm chí các biên bản riêng của người sử dụng internet sẽ không còn là một nhân quyền cơ bản và phổ quát mà hoàn toàn là do các quyết định thuộc về quốc gia. Truy cập dữ liệu cá nhân trở thành xung đột chính trong việc kiểm soát nội dung thuộc về chính trị và xã hội.
Hai quan điểm dị biệt này đang đưa đến một cuộc tranh chấp giữa một bên là Trung Quốc, Nga và các nước độc tài và một bên là châu Âu, Mỹ, Nhật Bản, Úc và các quốc gia khác.
Cuộc bỏ phiếu về vị trí Giám đốc ITU sẽ cho thấy tầm quan trọng trong việc tìm ra một cán cân quyền lực. Vai trò mà Trung Quốc trong các cơ quan định chuẩn quốc tế có lẽ là phù hợp với những gì nước này tự cho là mình có quyển được hưởng do việc trỗi dậy trong nền kinh tế toàn cầu.
Do đó, việc xung đột trong lĩnh vực kỹ thuật số sẽ còn tiếp tục trong hình thái mới, đó là khía cạnh địa chính trị.
Vào cuối tháng Tư, Hoa Kỳ và Liên Âu đã ký “Tuyên bố cho tương lai của internet”, cả hai cam kết về việc bảo đảm cho các luồng dữ liệu internet được tự do phổ cập trong toàn cầu. 32 quốc gia ngoài Liên Âu cũng đang cân nhắc sẽ tham gia chương trình này.
Tuy nhiên, Ấn Độ, Brazil và Nam Phi, dù đang được G7 vận động tham gia, lại không có tên trong danh sách. Diễn biến này cho thấy là thời kỳ bá chủ của phương Tây sắp kết thúc và các quốc gia trên khắp thế giới sẽ công khai quyết định mô hình nào là phù hợp.
Hiện nay, tình hình đang diễn biến phức tạp hơn. Thí dụ như Ấn Độ, một mặt cam kết theo phương Tây và thậm chí còn cấm ứng dụng TikTok của Trung Quốc, mặt khác, lại gây áp lực cho các doanh nghiệp Mỹ kiểm duyệt chặt chẽ việc phổ biến nội dung và tìm cách dịu giọng cho đảng đang cầm quyền.
Quan tâm chính trong việc hợp tác về chính sách kỹ thuật số cũng đã được thảo luận, đặc biệt là ngay cả châu Âu và Mỹ cũng có những lợi ích khác nhau.
Dị biệt lợi ích giữa Mỹ và Liên Âu
Vấn đề bảo vệ dữ liệu hoặc quy định của các nền tảng cho kỹ thuật số là ví dụ thực tế. Trong việc hoạch định chính sách kỹ thuật số, Liên Âu chưa thể hiện đầy đủ với tư cách là một tác nhân địa chính trị cho sự hình thành và phát triển của thị trường thế giới.
Châu Âu di động như một con lắc giữa cách độc đoán kiểu Trung Quốc và cách tự do hỗn loạn kiểu Mỹ. Để định hình cho tương lai của sự hợp tác quốc tế, nhiều quốc gia sẽ phải đấu tranh trong việc chọn lựa giữa hai mô hình này.
Cho đến nay, Liên Âu đã thông qua việc quy định trong các lĩnh vực bảo vệ dữ liệu, hạn chế sức mạnh thị trường nền tảng hoặc xử lý các nội dung bất hợp pháp, mà “hiệu ứng Brussels” được đề cập gần đây.
Châu Âu là một thị trường lớn với 550 triệu dân, nếu châu Âu đặt ra một quy tắc nào, hầu như chúng thường được áp dụng ở những nơi khác.
Trong tiến trình số hóa, vấn đề gía trị nền tảng có khác hơn. Liên Âu đại diện cho các giá trị như bảo vệ quyền riêng tư, tính bền vững hoặc phát triển công nghệ, tất cả đều lấy con người làm giá trị trung tâm. Nhưng Liên Âu vẫn chưa thành công trong việc xuất cảng những giá trị này trên toàn thế giới, nhất là áp dụng trong các nền tảng và sản phẩm kỹ thuật số.
Trung Quốc và Mỹ đang chiếm ưu thế trong trận tuyến kỹ thuật số, còn châu Âu thì chưa đạt vị thế như mong đợi. Trong lĩnh vực kinh doanh trực tuyến hoặc kinh phí dành cho việc nghiên cứu về rí tuệ nhân tạo, châu Âu còn tụt hậu sau Hoa Kỳ và Trung Quốc.
Cho dù Liên Âu có thế mạnh nhất định, nhưng đây là một nguy cơ tiềm ẩn trong tương lai. Một bất lợi trước mắt như vậy sẽ gây ra hậu quả nghiêm trọng cho sự thịnh vượng và vai trò địa chính trị của châu Âu trên thế giới về lâu dài.
Bài liên quan: Mỹ có thể thua cuộc Chiến tranh Lạnh mới như thế nào? — Làm cho nước Mỹ đầu tư trở lại — Cạnh tranh tốt đẹp về chiến lược giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc
Lê Văn Đoành
12-9-2022
Trong hai ngày 9 và 10-9-2022, Bộ Chính trị, Ban Bí thư Trung ương đảng CSVN đã nhóm họp để giải quyết những vấn đề vô cùng nan giải trong đảng.
Trần Kỳ Khôi
8-9-2022
Ngày 7-9-2022, khi trên các trang mạng xã hội ngập tràn lời chúc mừng nhà văn Nguyên Ngọc sinh nhật thượng thọ, thì trên Facebook cá nhân của mình, Hoàng Hải Vân, cựu Tổng Thư ký toà soạn báo Thanh Niên, làm điều ngược lại: Đăng một bài “đánh” cụ Nguyên Ngọc.
Jackhammer Nguyễn
8-9-2022
Một buổi tờ mờ sáng đầu mùa mưa tại Sài Gòn, Tâm giật mình vì điện thoại reo. Phạm Ngân gọi từ sân bay Tân Sơn Nhất, anh ta mới từ Mỹ trở về.
Phạm Đình Trọng
7-9-2022
Hội các ông tướng huyện Đức Thọ, Hà Tĩnh chỉ là chuyện nhỏ và đã qua. Nhưng từ hội tướng Đức Thọ lạc lõng cần nhận ra những điều không nhỏ đang đặt ra với xã hội.
Chí Quang
4-9-2022
Vậy là Gorbachev đã ra đi. Một trái tim vĩ đại của nhân loại đã ngừng đập.
Jackhammer Nguyễn
4-9-2022
Hôm qua, trên trên diễn đàn BBC tiếng Việt có bài của tác giả Võ Ngọc Ánh: “Người Việt hải ngoại và nạn kỳ thị, miệt thị nhau vì khác quan điểm”. Nội dung chính của bài viết này nói về thói quen của một số người Việt là chụp mũ những người khác chính kiến với mình là tiếp tay cho cộng sản hoặc tệ hơn nữa là làm việc cho cộng sản.
Tác giả: Jack Snyder
Đỗ Kim Thêm, dịch
21-7-2022
Lời người dịch: Tác giả Jack Snyder không đề cập đến tình trạng tại sao các phong trào đấu tranh cho nhân quyền ở Việt Nam đang suy yếu, nhưng những lý giải trong bài cũng mang lại các nội dung hữu ích.
Đã đến lúc người Việt quan tâm cho việc cải thiện nhân quyền phải nhận ra rằng cho đến nay các phương thức đấu tranh đã không hữu hiệu như mong đợi. Bằng chứng là vô số các thỉnh nguyện thư của giới trí thức không được chính quyền quan tâm. Việc tố cáo chính quyền và vận động ngoại giao và truyền thông quốc tế của các phong trào xã hội dân sự không tạo ra áp lực đúng mức. Còn dân chúng? Họ chỉ còn cách quỳ lạy giữa đường để xin cảnh sát cho tự do giao thông hay phải tuột hết quần áo để biểu lộ lòng phẫn uất tột cùng.
Nhân quyền trước hết là một vấn đề ý thức của người dân về quyền lợi của chính mình. Do giáo dục lạc lối mà người dân chưa có được ý thức này và người Việt hải ngoại cũng không giúp được gì nhiều hơn.
Trong bối cảnh chính trị đầy khó khăn ngày nay, chính quyền cũng thừa khôn ngoan mà tận dụng nó, nên nhìn chung, sẽ rất khó để kết hợp hiệu quả nguyên tắc và tinh thần thực dụng cho nhân quyền.
Cho dù có những thoái trào gần đây, nhân quyền vẫn là vũ khí mạnh nhất của nền dân chủ. Việc sử dụng những vũ khí này một cách hiệu quả đòi hỏi sự am tường về sức mạnh của các quyền này. Sự hấp dẫn của nhân quyền đối với lợi ích cá nhân phải được hỗ trợ bởi một hệ thống giáo dục được cải thiện mà khi nó xây dựng vững chắc sẽ mang lại kết quả đáng tin cậy.
Ý thức về quyền lực của người dân dẫn đầu; theo sau đó là các hình thức để thực hiện các quyền đòi hỏi. Triển vọng chung để cải thiện cho tình trạng nhân quyền ở Việt Nam có vẻ bi quan.
***
Phong trào nhân quyền hiện đại từ lâu đã tự thể hiện mình là một cuộc trường chinh thập tự đầy lý tưởng. Trong một thế giới tràn ngập các nền chính trị dựa vào quyền lực thô bạo và tước đoạt nơi kẻ yếu, phong trào muốn phục vụ như một ngọn hải đăng của sự minh quang về đạo đức dựa trên các nguyên tắc phổ quát. Các nhà hoạt động nhân quyền giải thích những chiến thắng mang tính biểu tượng của phong trào của họ như là chiến thắng của sự chính trực kiên cường đặt nền móng cho các chính nghĩa tiến bộ trong tương lai.
Năm 2012, Aryeh Neier, người đồng sáng lập Tổ chức Theo dõi Nhân quyền (Human Rights Watch), đã viết rằng, phong trào chống nô lệ là chiến dịch nhân quyền thực sự đầu tiên vì những người tham gia đã huy động cho các quyền của người khác.
Bản thân những người theo chủ nghĩa bãi nô ban đầu tuyên bố rằng, việc theo đuổi không khoan nhượng các nguyên tắc vị tha của họ đã chiếm ưu thế, bởi vì sự thật đạo đức của chính nghĩa của họ là hiển nhiên. Mahatma Gandhi và Martin Luther King, Jr., từng phục vụ như là khuôn mẫu sau này của một mô hình kiên quyết, mẫu mực tương tự.
Nhưng hiện nay, phong trào này đang lúng túng khi phong cách đối thoại một chiều và sự xấu hổ đầy phẫn uất đang gây ra phản ứng dữ dội từ những nhà độc tài, những người theo chủ nghĩa dân túy cánh hữu và các khu vực bầu cử mà quần chúng ủng hộ những kẻ mạnh này trên toàn cầu.
Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, Thủ tướng Hungary Viktor Orban, Tổng thống Nga Vladimir Putin, cựu Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump và nhiều nhà lãnh đạo khác đã nổi danh khi kêu gọi việc thúc đẩy nhân quyền như là một dự án của những kẻ bắt nạt suy đồi, lạc lõng, những người thúc đẩy các chương trình nghị sự xa lạ để thay thế quyền tự quyết dân tộc phổ biến bằng chủ thuyết quốc tế tinh hoa, đế quốc.
Ông Tập nhún vai khinh thường trước cáo buộc gây diệt chủng chống lại người thiểu số Duy Ngô Nhĩ của Trung Quốc, tạo chiến thắng ở tỉnh Tân Cương (nơi hầu hết người Duy Ngô Nhĩ sinh sống) vào tháng 7/2022, nơi ông khoe khoang về sự “thống nhất” của các dân tộc Trung Quốc.
Cáo buộc tội ác chiến tranh của Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden không làm gì để can ngăn Putin trong việc leo thang các cuộc tấn công vào dân thường Ukraine. Biden gọi Ả Rập Xê Út là nước “không đáng chấp nhận”, nhưng sau đó, Biden đã đến thăm Thái tử Ả Rập Xê Út Mohammad bin Salman ở Riyadh, nơi họ chạm trán nhau. Neier thừa nhận là: “Nêu tên và làm xấu hổ ngày càng không hiệu quả”.
Phản ứng dữ dội này phần lớn là do tự mình gây ra. Vấn đề là những người ủng hộ cho nhân quyền đã hiểu sai về các nguồn gốc của sự thành công lịch sử của chính họ. Cho đến nay, dân chủ dựa trên quyền cá nhân là hình thức thành công nhất của tổ chức xã hội hiện đại, không phải là vì tinh thần đạo đức vị tha mà vì nó thường tốt hơn nhiều so với các lựa chọn thay thế để phục vụ cho lợi ích của dân chúng.
Các nhà hoạt động nhân quyền làm tốt hơn khi họ tăng cường năng lực của người dân trong việc đấu tranh cho quyền của chính họ, thay vì đánh bại các nhà lãnh đạo áp bức theo những cách giúp họ huy động các phản ứng dữ dội của tinh thần dân tộc.
Những tiến bộ về nhân quyền kể từ cuộc Cải cách và Khai sáng không phụ thuộc vào sự chỉ trích của nước ngoài đối với các chế độ áp bức mà phụ thuộc vào quyền lực xã hội đang gia tăng của chính các chủ thể của các chế độ đó, những người được hưởng lợi trực tiếp từ việc mở rộng các quyền.
Bắt đầu từ các nước Bắc Âu theo đạo Tin lành, thí dụ như Hà Lan và Vương quốc Anh, các thương nhân và tầng lớp trung lưu thành thị đã thúc đẩy cho dân chủ, thủ tục tố tụng hợp thức, tự do tôn giáo và chủ nghĩa tư bản hiệu quả để bảo vệ cho các lợi ích kinh tế cũng như tự do cá nhân của họ.
Đổi lại, việc mở rộng xóa nạn mù chữ và thương mại đã mang lại cho các đối tượng có học vấn, cần cù làm đòn bẫy lớn hơn để chống lại những người cai trị của họ và củng cố sự phát triển của luật hiến pháp. Sau đó, công nghiệp hóa đã tạo động lực cho các công nhân trong việc thành lập các công đoàn và đưa ra yêu sách về các quyền kinh tế, xã hội và lao động cho giai cấp công nhân.
Trong nhiều nền dân chủ hiến định, một khi một khu vực bầu cử cốt lõi mạnh mẽ cho một hệ thống dựa trên các quyền được thành lập, các phong trào xã hội có thể sử dụng hệ thống đó để mở rộng quyền cho các nhóm bị loại trừ. Những người ủng hộ cho nhân quyền muốn giải thích những chiến thắng của phong trào chống nô lệ, chiến dịch bất bạo động của Gandhi cho nền độc lập của Ấn Độ và cuộc đấu tranh hiếu hòa của King cho các dân quyền là kết quả của tinh thần lý tưởng không khoan nhượng.
Nhưng trên hết, thành công của họ phụ thuộc vào việc huy động và duy trì các phong trào xã hội đại chúng dựa trên các nguyên tắc đạo đức rộng lớn mà nó đã thu phục được sự đồng cảm của đa số đầy quyền lực trong xã hội của chính họ. Để giành chiến thắng, các nhà hoạt động có nguyên tắc, các phong trào quần chúng và các đảng phái chính trị cấp tiến tất cả phối hợp, bao gồm cả bằng cách thực hiện các cuộc thương thảo có mưu lược để giành được quyền lực chính trị.
Hãy xem những người theo chủ thuyết bãi nô của Hoa Kỳ. Phe cánh này của phong trào chống nô lệ đã sụp đổ vào cuối những năm 1830 do sự chia rẽ trong nội bộ và lòng thù địch của tầng lớp lao động da trắng ở phía bắc, họ vốn cảnh giác về mối kình địch từ giới lao động da đen trong các tiểu bang của họ. Nhưng phong trào vẫn đủ mạnh ở tiểu bang New York, nơi có cực đoan tôn giáo, để giữ cán cân quyền lực quyết định trong cuộc bầu cử tổng thống năm 1844, việc này khiến cho Henry Clay, Thượng nghị sĩ đảng Whig ở Kentucky, người rất lập lờ về chế độ nô lệ, chống lại James K. Polk thuộc đảng Dân chủ ủng hộ chế độ nô lệ.
Những người theo chủ thuyết bãi nô ở New York đã từ bỏ đảng Whigs và bỏ phiếu cho một ứng viên đảng thứ ba chống nô lệ không khoan nhượng, vô tình bầu cho Polk, tạo tiền đề cho chiến tranh Mexico và sự bành trướng của chế độ nô lệ về phía tây.
Abraham Lincoln, chính trị gia thực dụng của đảng Whig, đã học được từ sai lầm của những người theo chủ thuyết bãi nô. Trong chiến dịch tranh cử của riêng mình, ông đã tập hợp một liên minh đảng Cộng hòa chống nô lệ thành công bằng cách hứa hẹn với những công nhân da trắng miền bắc phân biệt chủng tộc rằng ông sẽ cấm lao động da đen nô lệ ra khỏi các vùng lãnh thổ thuộc phía tây, nơi mà người da trắng hy vọng sẽ định cư. Đó là một sự thỏa hiệp nhơ nhuốc, nhưng cần thiết để tạo thêm quyền lực cho các đối thủ của chế độ nô lệ. Lincoln đã giành chiến thắng, và đến năm 1865, chế độ nô lệ đã bị cấm ở khắp mọi nơi trên nước Mỹ.
Mặc dù các nhà hoạt động nhân quyền ngày nay đã học được một số kỹ thuật thực dụng từ nhiều thập niên theo cách làm việc trong các cơ sở quần chúng của họ, họ vẫn thích những lời tố cáo mang tính lý tưởng hơn là thỏa thuận mưu lược và né tránh việc xây dựng các phong trào quần chúng có thể gây rối loạn.
Trong một bài bình luận năm 2013, Neier lo rằng sức mạnh của “việc huy động quần chúng” có thể “bị lạm dụng”, đó là điểm sẽ không xảy ra trong một tổ chức trong giới ưu tú được chuyên nghiệp hóa.
Nhưng như Kenneth Roth, Giám đốc điều hành mãn nhiệm của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền, đã thừa nhận trong một bài tiểu luận năm 2004, tổ chức của ông và các đồng minh phải chịu một “tình trạng yếu kém tương đối trong việc huy động một số lượng lớn người trong giai đoạn tiến hóa này của chúng ta.”
Cho đến nay, quy luật tự trị dân chủ đề ra các dân quyền tự do là hình thức phổ biến, thành công và thực dụng nhất của tổ chức xã hội hiện đại. Gạt sang một bên các quốc gia nhỏ có dầu mỏ và Singapore, không có quốc gia nào tiến qua khỏi bẫy thu nhập trung bình, hoặc 25% GDP bình quân đầu người của Hoa Kỳ, mà không trưng bày áp dụng toàn bộ các dân quyền và nhân quyền dân chủ tự do.
Dựa trên dữ liệu của Ngân hàng Thế giới năm 2020 (sử dụng số liệu cho các nước phát triển), Trung Quốc vẫn bị mắc kẹt ở mức 16% nếu so với mức của Mỹ. Và sự trỗi dậy của Trung Quốc chỉ có thể xảy ra vì các cường quốc tự do cho phép nước này tham gia vào một nền kinh tế thị trường toàn cầu mở rộng mà họ đã tổ chức.
Các nền dân chủ tự do cũng đã đứng về phía chiến thắng trong mọi cuộc cạnh tranh giành quyền bá chủ toàn cầu trong hai thế kỷ qua bởi vì họ là những người theo chủ nghĩa hiện thực giỏi nhất, giỏi hơn trong việc thành lập và duy trì các liên minh, ít đe dọa hơn đối với việc hạn chế các mẩu mực và thận trọng hơn trong việc tránh kiểu xâm lược tự hủy mà nó tiếp tục gây tai hoạ cho các cường quốc độc tài.
Các công trình nghiên cứu về các điều kiện làm nền tảng cho các hệ thống nhân quyền thành công cho thấy là những quyền này có tương quan chặt chẽ nhất với hòa bình, vì chiến tranh chắc chắn mang đến một làn sóng vi phạm nhân quyền.
Dân chủ và một loạt các yếu tố giúp thúc đẩy nền dân chủ ổn định đứng vào hàng thứ yếu. Những yếu tố này bao gồm GDP bình quân tính theo đầu người khá cao; các thể chế hành chính và pháp lý dựa trên các quy tắc, không tham nhũng; một nền kinh tế đa dạng (đặc biệt là một nền kinh tế không chỉ dựa trên dầu khí); một sự đồng thuận về việc mọi người sẽ được hành sử quyền dân chủ của họ đối với quyền dân tộc tự quyết; và một tình lân quốc ủng hộ của các quốc gia dân chủ tự do.
Do đó, về phương diện lịch sử, không có gì là đáng ngạc nhiên khi nền dân chủ tự do và các phong trào hoạt động vì quyền tự do là không thể tách rời, bên này tùy thuộc vào sự thành công của bên khia. Nhưng ngày nay, tác động phản tác dụng của việc vận động nhân quyền gay gắt làm trầm trọng thêm vấn đề thoái trào dân chủ và làm phức tạp cuộc cạnh tranh địa chính trị của nền dân chủ chống lại các chế độ độc tài quyết đoán ngày càng tăng.
Trong phần giới thiệu về Báo cáo Thế giới năm 2022 của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền, Roth hợp lý khi nhấn mạnh rằng, giải quyết cuộc khủng hoảng đương đại của nền dân chủ là chìa khóa để cải thiện nhân quyền toàn cầu.
Nhưng phương sách của Roth phụ thuộc quá nhiều vào cái mà Roth gọi là “việc tố cáo” chế độ chuyên chế. Sự xấu hổ về đạo đức không làm thu ngắn hơn cho nền dân chủ dựa trên các quyền khi các quốc gia thiếu điều kiện để tạo ra nó. Phong trào Mùa xuân Ả Rập đã thất bại trong việc mang lại nền dân chủ hoặc nhân quyền, không phải vì các nhà hoạt động thiếu những lời hùng biện cao siêu mà vì điều kiện xã hội cho cả hai đều yếu hoặc không có ở mỗi nước. Ít nhất, cho đến khi một số điều kiện thuận lợi đến, nhiệm vụ chính của những người thúc đẩy các quyền là tìm ra một con đường thực dụng để thực hiện chúng.
Trong bối cảnh chính trị đầy khó khăn ngày nay, sẽ rất khó để kết hợp hiệu quả nguyên tắc và tinh thần thực dụng. Nhưng các chính trị gia và nhà hoạt động, những người ủng hộ cho nền dân chủ và nhân quyền có thể bắt đầu bằng cách đảm bảo rằng các hệ thống điều hành chính yếu của trật tự dân chủ tự do đang hoạt động như để cung cấp lợi ích tập thể thông qua nền kinh tế toàn cầu mở rộng, thông qua các hệ thống liên minh quân sự mà nó bảo vệ các đối tác đang tự do hóa thoát khỏi từ sự xâm lược độc đoán, và thông qua tự do ngôn luận và thông tin.
Công việc này sẽ không dễ dàng. Tình trạng bất bình đẳng kinh tế ngày càng gia tăng và các luồng thông tin sai lệch tràn ngập đã làm hoen ố sức thu hút của hệ thống dựa trên các quyền. Một lý do chính cho điều này – và là nguồn gốc của phản ứng dữ dội của trào lưu dân túy nhằm chống lại trật tự tự do – là sự vươn lên của chủ nghĩa tự do tuyệt đối, nó đã làm lu mờ ý tưởng cho rằng nhà nước tự do nên điều tiết các thị trường kinh tế và các nhà báo có trách nhiệm nên quan tâm theo dõi về lĩnh vực tưtưởng.
Để bắt đầu hồi sinh hệ thống dựa trên các quyền, các quốc gia dân chủ và các nhóm vận động cho nhân quyền có thể hoạt động để áp đặt các quy tắc nghiêm ngặt hơn nhiều đối với việc rửa tiền quốc tế, trốn thuế, che giấu các tài sản đánh cắp và phổ biến trong toàn cầu về các phát biểu đầy căm thù, phỉ báng và thông tin sai lệch.
Các quốc gia tự do cũng phải tiết chế phương cách mà họ mở rộng phạm vi tiếp cận bằng cách mở rộng cánh cửa có điều kiện cho các quốc gia mới tự nguyện gia nhập vào trong hàng ngũ của họ, thay vì đề ra những cải cách về tự do khó thu hút. Ví dụ như Liên minh châu Âu đã thành công trong việc mang lại sự quản lý ổn định, dân chủ cho phần lớn châu Âu sau thời Chiến tranh Lạnh bằng cách chờ đợi một cách đúng đắn cho các quốc gia thỉnh nguyện thành thành viên và sau đó yêu cầu họ thực tập một cách nghiêm minh để đạt được các tiêu chuẩn thuộc về quản trị, luật pháp và quyền trong câu lạc bộ. (Ngay cả khi các điều kiện của Liên minh châu Âu đôi khi hơi lỏng lẻo, như sự thụt lùi dân chủ ở Hungary và Ba Lan đã chứng minh.)
Nhưng ở những nơi khác, sự chuyển đổi đột ngột sang các hệ thống theo kiểu phương Tây một cách hời hợt, đôi khi được yêu cầu bởi các nhà tài trợ dân chủ bồn chồn, đã ép buộc đối với các quốc gia châu Phi và Trung Đông mà họ thiếu các điều kiện về thể chế, dân số và kinh tế để thành công. Ở những nơi như Burundi, Iraq và Rwanda, kết quả thường sống sót trong thời gian ngắn và cuối cùng là dẫn đến đổ máu.
Để tránh các khó khăn khi đòi hỏi rằng các quốc gia và nhà hoạt động tự do phải dịu giọng về các chủ thuyết hợp pháp, tinh thần đạo đức và nguyên tắc phổ quát của họ. Thay vào đó, họ nên kêu gọi về lợi ích cá nhân của đa số quốc gia hùng mạnh bằng cách nhấn mạnh các vấn đề phổ biến như chống tham nhũng và thịnh vượng kinh tế rộng lớn.
Vấn đề lợi ích của đa số là đặc biệt quan trọng. Một phần ba các cuộc biểu tình rầm rộ gần đây trên toàn thế giới đã được tổ chức bởi các nhóm địa phương nhằm để tố cáo tham nhũng. Nhưng các tổ chức nhân quyền xuyên quốc gia quan trọng đã tham gia những nỗ lực này chỉ sau khi nhà nước đàn áp các cuộc biểu tình, và sau đó chỉ để phản đối việc đàn áp, chứ không phải là tham nhũng.
Việc huy động trực tiếp hơn để chống tham nhũng sẽ mang lại cho phong trào nhân quyền một chuyển biến quan trọng, một vấn đề chính để củng cố tinh thần thương tôn pháp luật. Các nhóm nhân quyền cũng quan tâm đến việc khiến các quốc gia kêu gọi cách hành sử của Trung Quốc là đưa người thiểu số Duy Ngô Nhĩ của mình vào các hệ thống trại tập trung là một “cuộc diệt chủng”. Nhưng những lời buộc tội như vậy dẫn đến một việc gây rối trong việc phân tích ngữ nghĩa chi ly.
Ngược lại, việc áp đặt các giới hạn nghiêm ngặt đối với hàng xuất khẩu dựa vào lao động cưỡng bức, chẳng hạn như do người Duy Ngô Nhĩ bị giam cầm làm ra, cho thấy một vấn đề mà các đối tác thương mại nước ngoài cần có quan điểm rõ ràng về luật pháp và lợi ích cá nhân.
Các nhóm xã hội dân sự có thể tổ chức các cuộc tẩy chay liên tục để cho thấy rằng những người ủng hộ nhân quyền có nghĩa là kinh doanh. Điều này đặt ra một thái độ hỗ trợ trong việc đối xử công bằng với tất cả công nhânTrung Quốc và tạo động lực khích lệ cho Trung Quốc cải thiện hệ thống kế toán và tiêu chuẩn lao động của mình.
Thật vậy, đôi khi, những người thúc đẩy cho nhân quyền sẽ muốn tránh hoàn toàn xấu hổ và thay vào đó một cách làm việc của họ giống như tư vấn quản lý, nhấn mạnh lời khuyên tinh tế, tư duy đầu tư và khuyến khích tích cực, thay vì công kích những thiếu sót về văn hóa của xã hội.
Ví dụ như nghiên cứu cho thấy rằng các hành vi lạm dụng sâu rộng về các nữ quyền như tảo hôn và cắt bộ phận sinh dục đang giảm đi khi cư dân gia tăng việc tiếp cận với các phương tiện truyền thông quốc tế, khi phụ nữ có cơ hội làm việc tốt hơn bên ngoài gia đình và khi cộng đồng ít nhất được hiện đại hóa một phần, tất cả các cải cách tích cực nhằm đẩy mạnh một cách rộng rãi cho nền kinh tế.
Ngược lại, các quốc gia xấu hổ vì “tình trạng lạc hậu” có thể có các đối nghịch với hiệu ứng dự định của mình bằng các hoạt động bị chính trị hoá mang tính biểu tượng cho bản sắc văn hóa quốc gia, từ đó tạo thêm các phản ứng dữ dội chống lại nữ quyền.
Điều này không có nghĩa là các quốc gia tự do và các nhà hoạt động cho nhân quyền không nên xác minh về các nguyên tắc. Điều đó có nghĩa là họ phải cẩn thận và có chiến lược về cách mà họ cổ vũ cho những giá trị này. Điều đó cũng bao gồm việc tránh những yêu cầu không thiết thực. Biden gọi Putin là “một tội phạm chiến tranh”, người “không thể tiếp tục nắm quyền”, nhưng ông không có cách nào hợp lý để thực hiện lời tuyên bố khiêu khích này.
Mặc dù những kiểu lên án rỗng tuếch này có thể mang lại hiệu quả cảm thấy tốt trong nhất thời, nhưng cuối cùng, trông giống như đạo đức giả, ngay cả khi là thực tâm. Và trong một cuốn sách gần đây, nhà hoạt động nhân quyền kỳ cựu Priscilla Hayner ghi hận rằng thực sự có sự đánh đổi giữa hòa bình và công lý.
Ví dụ như đe dọa giới lãnh đạo quân sự và các nhà hoạch định chính sách khác bằng thời gian ngồi tù có thể loại bỏ việc cho họ xin tị nạn hoặc ân xá, nếu họ giúp trong việc chấm dứt chiến tranh, và chiến tranh, xét cho cùng là nguyên nhân nghiêm trọng nhất của việc vi phạm pháp luật. Thực hiện quyền công tố “vì lợi ích của công lý”, như quy chế của Tòa án Hình sự Quốc tế đặt ra, đòi hỏi phải quản lý sự đánh đổi này bằng cách thực hiện các cuộc điều tra thông minh về mặt chiến thuật trong khi trì hoãn các bản cáo trạng không kịp thời.
Nhân quyền, bất chấp những việc thoái trào gần đây, vẫn là các vũ khí mạnh nhất trong kho vũ khí của nền dân chủ. Việc sử dụng những vũ khí này một cách hiệu quả đòi hỏi sư6 am tường về sức mạnh của các quyền này nằm ở sự hấp dẫn của chúng đối với lợi ích cá nhân và chúng phải được hỗ trợ bởi một liên minh chính trị được xây dựng vững chắc mà nó mang lại kết quả đáng tin cậy. Quyền lực dẫn đầu; theo sau là các quyền đòi hỏi.
______
Tác giả: JACK SNYDER là Giáo sư Robert và Renée Belfer về Quan hệ Quốc tế tại Viện Nghiên cứu Chiến tranh và Hòa bình Saltzman của Đại học Columbia và Khoa Khoa học Chính trị. Ông là tác giả của Human Rights for Pragmatists: Social Power in Modern Times (Princeton University Press, July 2022).
1-9-2022
Kể từ sau sự ra đi của cựu Tổng Bí Thư Liên Xô Mikhail Gorbachev trong đôi ngày qua, truyền thông thế giới cùng mạng xã hội đã bàn luận khá nhiều về chính sách cùng vai trò của ông để dẫn đến sự sụp đổ của Liên Xô cùng các quốc gia cộng sản Đông Âu, kết thúc cuộc chiến tranh lạnh giữa hai khối tự do và cộng sản.
Jackhammer Nguyễn
1-9-2022
Giữa những ồn ào thị phi “cúng vong giải hạn, phóng sinh, cúng dường” rất vĩ đại tại Việt Nam trong tháng bảy âm lịch, đài BBC tiếng Việt cho ra một video rất nhẹ, chỉ có năm phút, về chuyện hai bạn trẻ từ Việt Nam, một người nói giọng Bắc, một người nói giọng Nam, đến tu viện Làng Mai tại Thái Lan tập thiền trong tĩnh lặng, nhằm tìm cho mình một cuộc sống hạnh phúc hơn.
Dương Tự Lập
31-8-2022
Ngày chúng tôi chuyển về khu nhà mới ở Khương Thượng – Trung Tự, khi ấy còn thưa thớt người. Chỗ ngã ba cuối đường Phạm Ngọc Thạch, khu nhà vòng bây giờ đối diện có nhà máy mì Chùa Bộc là cả một khoảng đất trống rộng lắm. Ít lâu sau thấy có người nhảy vào đó dựng nhà. Chắc phải như thế nào đó chứ không thể dân xóm liều, bởi nhà xây khang trang bề thế, quây rào ngăn rộng một vùng. Rồi mấy năm sau nữa quán nước mở ra trước sân nhà rất lý tưởng. Bà chủ quán khó đoán tuổi, thấy còn trẻ hay vì nhìn người nhỏ bé nó thế, cũng không biết nữa.
Phạm Đình Trọng
30-8-2022
LỜI THƯA
Bước vào thế kỉ 20, các nước đã làm cách mạng dân chủ tư sản hối hả công nghiệp hoá đất nước. Cũng vì công nghiệp hoá cần tài nguyên, cần thị trường, cần thị phần thế giới dẫn đến hai cuộc chiến tranh thế giới đẫm máu. Mất quá nhiều thời gian và sức sản xuất váo chiến tranh tàn phá, sau chiến tranh, các nước đã làm cách mạng giải phóng cá nhân, giải phóng súc sáng tạo của cá nhân càng hối hả công nghiệp hoá đất nước.
Mạc Văn Trang
29-8-2022
Những bài trên facebook của tôi có nhiều người like, nhiều bình luận tán đồng, nhưng có một số bình luận trái chiều. Tôi phân loại để ứng xử:
Mạc Văn Trang
29-8-2022
Trong thang máy có 5-6 người, một cậu bé chừng học lớp 3, hỏi bố:
– Ba ơi “già d*i non hột” là gì? Thằng Quý nó bảo con thế…
Hà Sĩ Phu
26-8-2022
Tiếp xúc với Phạm Đoan Trang tôi thấy cô chỉ là cô gái hiền thục, vui tươi, yêu đời, không hề thấy dấu hiệu của sự đa mưu túc kế hay tính mãnh liệt của một người làm chính trị, nhất là lúc cô say sưa gảy đàn Guitare đệm hát. Nhưng những việc làm thông minh và tài năng, xuất phát từ cái Tâm trong sáng và chính trực như viết cuốn Chính trị Bình dân hay tóm tắt hồ sơ Vụ thảm sát Đồng tâm bằng song ngữ Anh Việt… thì hiệu quả lại rất “Chính trị”, khiến cho các nhà chính trị chân chính phải nể phục và kẻ chính trị tà tâm phải hoảng sợ. Vì thế mà cô đã phải chịu cái án 9 năm tù…, bị cắt đứt hoàn toàn tuổi thanh xuân của một đời phụ nữ.
Dương Tự Lập
23-8-2022
(Nhớ thời bác Tạ Đình Đề, nhớ về bác Phùng Lê Trân)
Những đêm hè như đêm hội của lũ trẻ Nhà hát Nhân dân, tiền thân của Cung Văn hóa Lao động Hữu nghị Việt – Xô tại số 91 Trần Hưng Đạo, Hà Nội, chúng tôi nằm mãi trong ký ức dù đã lùi xa hơn nửa thế kỷ trước.
Gió Bấc
22-8-2022
Trận cúng vong năm 2019, đồng chí Nhặt Tiền ghi điểm làm đồng chí Ba Vàng mất chức, nhưng lần tái đấu này e rằng Nhặt Tiền thua trắng mắt. Ngay Hòa Thượng cấp trên Nhặt Tiền còn bối rối, không dám nói Ba Vàng thuộc chi bộ nào thì tầm vóc trí tuệ khôn hơn bò của Nhặt Tiền làm sao thắng được!
