Tác giả: Simon Shuster từ Kyiv
Cù Tuấn, dịch
8-12-2022
Văn phòng của Tổng thống nhắn tôi vào tối thứ Bảy: Hãy sẵn sàng để đi vào ngày hôm sau, một phụ tá nói, và mang theo bàn chải đánh răng. Không có thông tin chi tiết về điểm đến hoặc cách để đến đó, nhưng cũng không khó để đoán. Chỉ hai ngày trước đó, vào ngày thứ 260 của cuộc xâm lược Ukraine, quân Nga đã rút lui khỏi thành phố Kherson. Đó là thủ phủ khu vực duy nhất mà họ đã chiếm được kể từ khi bắt đầu cuộc chiến toàn diện vào tháng 2, và Điện Kremlin đã hứa rằng nó sẽ mãi mãi là một phần của Nga. Bây giờ Kherson đã được giải phóng và Volodymyr Zelensky muốn đến đó càng sớm càng tốt.
Các vệ sĩ của Zelensky đã yêu cầu ông phải chờ đợi. Người Nga đã phá hủy cơ sở hạ tầng của thành phố, khiến nó không còn nước, điện hay nhiệt sưởi ấm. Vùng ngoại ô của thành phố có gài mìn rải rác khắp nơi. Các tòa nhà chính phủ được gài mìn gắn vào cửa, nối với dây điện. Trên đường cao tốc đến Kherson, một vụ nổ đã phá hủy một cây cầu, khiến xe ô tô không thể đi qua được. Khi họ chạy trốn, người Nga cũng bị nghi ngờ đã để lại các đặc vụ và kẻ phá hoại, những kẻ có thể cố gắng phục kích đoàn xe của Tổng thống, ám sát Zelensky hoặc bắt ông làm con tin. Sẽ không có cách nào để đảm bảo an toàn cho Zelensky trên quảng trường trung tâm, nơi đám đông dân chúng Kherson đang tụ tập để ăn mừng thành phố được giải phóng, và vị trí quảng trường này thì nằm ngay trong tầm bắn của pháo binh Nga.
“Lực lượng An ninh của tôi 100% phản đối chuyến đi này”, Tổng thống nói với tôi trong chuyến đi. “Họ rất nghiêm túc. Trên thực tế, họ không thể kiểm soát bất cứ thứ gì trong một khu vực vừa được giải phóng. Vì vậy, chuyến đi này là một rủi ro lớn về phía họ, và hơi liều lĩnh về phía tôi”.
Vậy tại sao Zelensky lại làm điều đó? Mục tiêu của Nga khi bắt đầu cuộc xâm lược là giết hoặc bắt Zelensky và tiêu diệt chính phủ của ông. Tại sao lại cho Nga cơ hội tấn công? Lý do cho việc này liên quan chặt chẽ đến cuộc chiến thông tin, vốn đã trở thành chuyên môn của Zelensky. Bằng cách tiến vào một thành phố mà Vladimir Putin vẫn tuyên bố là của mình, nhà lãnh đạo Ukraine sẽ thổi bay những câu chuyện về sự chinh phục và vinh quang của đế quốc Nga mà các nhà tuyên truyền Nga đã sử dụng trong nhiều tháng để biện minh cho cuộc chiến. Chuyến thăm của Zelensky sẽ làm sâu sắc thêm sự nhục nhã của người Nga về việc rút quân và củng cố ý chí của người Ukraine để tiếp tục sống qua mùa đông.
Nhưng đó không phải là lý do Zelensky đưa ra cho chuyến đi. “Vấn đề là con người”, ông nói với tôi trong một cuộc phỏng vấn kéo dài hai giờ khi chuyến tàu dành riêng của ông lăn bánh tới Kherson. “Chín tháng liền họ đã bị Nga chiếm đóng, không có điện, không có bất cứ thứ gì. Vâng, họ đã có hai ngày phấn khích khi trở lại là một phần của Ukraine. Nhưng hai ngày đó đã qua rồi”. Chẳng mấy chốc, con đường phục hồi dài dằng dặc sẽ phải đi qua, và nhiều công dân Ukraine muốn trở lại cuộc sống bình thường, nhanh hơn nhiều so với khả năng của nhà nước. Zelensky giải thích: “Bây giờ người dân sẽ rơi vào tình trạng suy thoái và cuộc sống sẽ rất khó khăn. Theo tôi thấy, nhiệm vụ của tôi là đến đó và cho họ thấy rằng Ukraine đã trở lại, rằng cả nước Ukraine đều ủng hộ họ. Có lẽ điều này sẽ cung cấp cho họ đủ động lực để tồn tại thêm vài ngày nữa. Nhưng tôi không chắc lắm. Tôi không tự ru ngủ mình bằng những ảo tưởng như vậy”.
Điểm hẹn của chúng tôi trong chuyến đi là bên ngoài một trạm cứu hỏa, ở một khu vực không có điện của trung tâm Kyiv khi tôi và nhiếp ảnh gia đến đó vào tối hôm sau. Tên lửa của Nga đã làm hư hại hoặc phá hủy phần lớn lưới điện của Ukraine kể từ đầu tháng 10, một nỗ lực phối hợp nhằm làm cho mùa đông trở nên kinh khủng nhất có thể đối với dân thường. Những người dắt chó đi dạo đã sử dụng điện thoại của họ để soi sáng vỉa hè. Ngay cả khu chợ trung tâm cũng chìm trong bóng tối, mặc dù những người bán hàng bên trong vẫn bán trái cây tươi và pho mát, dưa chua và thịt ba chỉ dưới ánh sáng của những chiếc đèn lồng điện. Khi chúng tôi đi ngang qua khu chợ, mang theo áo chống đạn và mũ bảo hiểm, chúng tôi đã mua và mang theo một ít thức ăn trên đường. “Hãy mang theo đồ ăn nhẹ”, một trong những phụ tá của Zelensky đã cảnh báo trong một tin nhắn. “Những chuyến đi này có xu hướng sẽ rất vô tổ chức”.
Chiếc xe tải màu đen đến đón chúng tôi, như đã thỏa thuận, lúc 7:30 tối tại vị trí xác định, và đưa chúng tôi qua các trạm kiểm soát bao quanh quận Kyiv nơi tọa lạc của các văn phòng chính phủ. Khu vực này đã trở nên quen thuộc với tôi kể từ khi Nga bắt đầu cuộc xâm lược. Trong gần 9 tháng, lực lượng an ninh của Zelensky đã cho phép tôi dành phần lớn thời gian ở đây, làm việc bên trong dinh tổng thống và báo cáo về cách họ đã trải qua chiến tranh và cách chiến tranh đã biến đổi họ—và cả Tổng thống. Mất điện đã khiến nơi này có một khung cảnh như ma ám. Những người lính nhìn ra từ những lô cốt ẩn giữa những tán cây, và những tia đèn pin nhấp nháy trên cửa sổ văn phòng của Zelensky trên tầng bốn. “Anh có giấy tờ tùy thân trên người chứ?”, một trong những người bảo vệ hỏi tôi. “Tốt, vậy thì chúng tôi sẽ biết cách đánh dấu mộ của anh nếu anh bị tụt lại phía sau đoàn xe”. Câu đùa khiến các đồng đội của người lính này cười nghiêng ngả.
Đêm hôm đó, chuyến tàu chuyên biệt của Tổng thống mất khoảng 9 giờ để đi hết chiều dài Ukraine từ bắc xuống nam. Hầu hết các toa tàu đều do các nhân viên an ninh chiếm giữ, họ đặt súng trường tấn công lên giá hành lý, tự đá vào chân mình cho tỉnh ngủ và xem phim trên điện thoại. Họ chưa bao giờ thấy các phóng viên được lên chuyến tàu này trước đây, và yêu cầu duy nhất của họ là chúng tôi không được chụp bất kỳ bức ảnh nào về toa riêng của Zelensky. “Nếu người Nga tìm thấy một bức ảnh như vậy, thì toa đó sẽ trở thành tâm điểm của tên lửa”, một trong số họ giải thích.
(Còn nữa)
