Với virus corona, một lần nữa Trump lại đối đầu với Mẹ Thiên Nhiên

New York Times

Tác giả: Thomas L. Friedman

Dịch giả: Châu Minh Dũng

31-3-2020

Thất bại của Tổng thống trong việc hiểu được giới hạn của ông ta, phải trả cái giá rất đắt.

Câu hỏi dành cho báo chí hôm nay: Các dữ liệu sau đây có điểm chung nào?

Ngày 22/1: CNBC phỏng vấn Tổng thống Trump: “Đang có những nỗi lo về đại dịch ở thời điểm này phải không?” Trump trả lời: “Không. Không hề. Và chúng tôi, chúng tôi hoàn toàn kiểm soát được tình hình. Chỉ có một người đến từ Trung Quốc thôi mà… Tình hình – sẽ ổn thôi”.

Ngày 31/1: Bắt đầu hành động để chống lại sự lây lan của dịch virus corona, Trump ra lệnh cấm nhập cảnh đối với hầu hết các công dân nước ngoài, những người đã từng đến Trung Quốc trong thời gian gần đây.

Ngày 25/2: Cố vấn kinh tế hàng đầu của Trump, Larry Kudlow tuyên bố: “Chúng tôi đã kiểm soát được tình hình. Tôi sẽ không nói là tuyệt đối, nhưng cũng gần như tuyệt đối rồi”.

Ngày 9/3: Trump tweet: “Không phải đóng cửa gì cả, cuộc sống và nền kinh tế vẫn tiếp diễn. Tại thời điểm này, có 546 ca đã được xác nhận nhiễm virus corona, với 22 ca tử vong”.

Ngày 13/3:  Lou Dobbs, người dẫn chương trình của Fox Business, đã chia sẻ trong chương trình của mình một biểu đồ về vụ chỉ số Dow Jones tăng vọt lên 1.985 điểm. Biểu đồ do Trump vẽ và gửi ra, dường như muốn lưu ý rằng nhờ có ông ta mà Dow Jones mới tăng được như vậy, một ngày sau khi chính chỉ số đó đã giảm kỷ lục 2.352 điểm.

Ngày 16/3: Sau cuối tuần, chỉ số Dow lại giảm kỷ lục, đóng cửa với 2.997,10 điểm bị mất. Lần này Trump không ký tên vào biểu đồ và gửi đến Dobbs nữa.

Ngày 31/3: Hoa Kỳ có hơn 180.000 ca nhiễm virus corona được xác nhận, nhiều hơn khoảng 80.000 ca so với bất kỳ quốc gia nào khác.

Nhắc lại ngày 26/11/2018: CNN đưa tin rằng Trump “đã bác bỏ một nghiên cứu được thực hiện bởi chính quyền của ông ta… và hơn 300 nhà khoa học khí hậu hàng đầu, cảnh báo về tác động tiềm tàng nhưng sẽ rất thảm khốc của biến đổi khí hậu”. Khi được hỏi tại sao, Trump nói với các phóng viên: “Tôi không tin điều đó”. Khi được hỏi ông đã đọc nghiên cứu đó chưa, Trump trả lời: “Vài trang thôi”.

Ngày 30/3/2020: Báo New York Times đưa tin, Trump đã hoàn thành kế hoạch loại bỏ các tiêu chuẩn về nhiên liệu ô tô thời Obama nhằm hạn chế hiện tượng ô nhiễm và khí hậu nóng lên – một diễn biến sẽ “cho phép xe hơi trên đường phố của Mỹ thải ra thêm khoảng một tỉ tấn carbon dioxide (CO₂) trong suốt dòng đời của những chiếc xe đó”.

Vậy, điểm chung của các dữ liệu trên là gì? Chúng ta có một vị tổng thống say mê kinh tế thị trường nhưng hoàn toàn làm ngơ Mẹ Thiên Nhiên và chúng ta đã phải trả giá rất, rất đắt cho điều đó – và sẽ còn phải trả một cái giá lớn hơn, nếu tính đến vấn đề biến đổi khí hậu, nếu Trump vẫn tiếp tục nắm quyền.

Sao lại như thế? Tôi tin rằng lực lượng hùng mạnh nhất trên hành tinh này chính là Mẹ Thiên Nhiên và lực lượng mạnh thứ nhì là Cha Tham Lam, tức là các thị trường. Virus corona lan rộng ở Mỹ vì Trump đã xem xét vấn đề thông qua lăng kính của thị trường trước, rồi mới đến lăng kính của khoa học về hệ thống thiên nhiên, nếu ông ta có xét đến.

Trước đó, rõ ràng Trump đã dành nhiều ngày để theo dõi thị trường và cố tình hạ thấp tiềm năng lây lan nhanh chóng của loại virus này. Nếu thị trường giúp các nhà đầu tư kiếm lời, thì Trump nghĩ rằng điều đó có nghĩa là ông ta đang làm tốt việc kiểm soát căn bệnh do Covid-19 đến từ Mẹ Thiên Nhiên – một trong các cơ chế chọn lọc liên quan đến thuyết Darwin mà bà sử dụng để loại bỏ những loài yếu kém khỏi những loài thích nghi được.

Trump nghĩ rằng, việc ngăn chặn các chuyến bay từ Trung Quốc là đủ để kiềm hãm dịch bệnh đang gia tăng này và đồng thời làm dịu thị trường – mà không thèm xét nghiệm số đông, giám sát và cách ly hàng loạt đối với những người nhiễm bệnh mà các nước Hàn Quốc, Hồng Kông và Singapore đã thực hiện thành công. Bạn có thể nghe các sự bảo đảm vội vã, liều mạng của Kudlow, Kellyanne Conway và chính Trump rằng, virus đã bị ngăn chặn.

Thậm chí Trump còn tin rằng, ông ta có thể thao túng thị trường – là lý do tại sao ông ta gửi Dobbs biểu đồ có chữ ký nói trên, sau khi ÔNG TA công bố một biện pháp chính sách mới. Điều đó đối với ông ta là chỉ số thật sự cho màn trình diễn của Trump chống lại Mẹ Thiên Nhiên.

Đó là sai lầm chết người của ông ta.

Mẹ Thiên Nhiên không bị ấn tượng bởi Trump hay thị trường của ông ta. Mẹ Thiên Nhiên, than ôi, thậm chí còn không “bắt đầu” ngày làm việc của mình lúc 9 giờ 30 phút sáng hoặc kết thúc lúc 4 giờ chiều từ thứ Hai đến thứ Sáu và nghỉ cuối tuần. Đúng lúc Trump hăm hở ký vào cái biểu đồ thành tích chứng khoán một-ngày rồi được tâng bốc bởi những kẻ thiếu suy nghĩ ở Fox, Mẹ Thiên Nhiên đã lặng lẽ, không ngừng nghỉ, không thương xót mà lan truyền virus corona theo cấp số mũ trong chúng ta.

Như Rob Watson, một trong những giáo viên môi trường yêu thích của tôi, thích nhắc nhở mọi người: “Mẹ Thiên Nhiên là quy luật hóa học, sinh học và vật lý. Đó là tất cả những điều bà ấy làm”.

Bạn không thể dỗ-ngọt bà ấy. Bạn không thể xoay chuyển bà. Bạn không thể thao túng bà. Và chắc chắn bạn không thể nói với bà rằng: “Mẹ Thiên Nhiên ơi, hãy chấm dứt việc hủy hoại thị trường chứng khoán xinh đẹp của tôi”.

Không, không, không. Mẹ Thiên Nhiên sẽ luôn luôn và chỉ làm theo mệnh lệnh của các quy luật hóa học, sinh học và vật lý, và “Mẹ Thiên Nhiên luôn là người phớt tỉnh sau cùng. Và bà ta luôn phớt tỉnh 1.000 lần”, Watson nói. Đừng giở trò với Mẹ Thiên Nhiên.

Nhưng chính xác đó là những gì mà lúc đầu Trump đã làm với virus corona – và bây giờ ông ta vẫn đang cố làm với biến đổi khí hậu. Vâng, chúng ta phải hoàn toàn tập trung chiến đấu với loại virus này bây giờ. Và Trump dường như cuối cùng đã biết kinh ngạc trước sức mạnh của Mẹ Thiên nhiên được thể hiện qua Covid-19, ông ta đã ra lệnh ban hành các hướng dẫn liên bang về việc giữ khoảng cách và ở yên trong nhà đến ngày 30/4. Đó là một điều tốt.

Nhưng khi chúng ta thắng trận chiến này với virus corona và bắt đầu suy tính về vòng kích thích tiếp theo mà chúng ta muốn bơm vào nền kinh tế – và chắc chắn sẽ có vòng tiếp theo nữa – điều quan trọng là chúng ta phải nhớ rằng, hiện tượng biến đổi khí hậu còn có thể tàn phá cuộc sống của tất cả chúng ta nhiều hơn thế, và bảo đảm rằng, chúng ta cũng đầu tư vào khả năng phục hồi lâu dài chống lại nó (ND: tức biến đổi khí hậu).

Bởi vì có một sự khác biệt rất lớn giữa virus corona và biến đổi khí hậu: Biến đổi khí hậu không “lên đỉnh” – rồi sau đó từ từ hạ nhiệt và sau cùng tự biến mất hoặc được ngăn chặn vĩnh viễn bằng vaccine – rồi cuộc sống bình thường trở lại.

Không, khi tảng băng ở đảo Greenland và Nam Cực tan chảy, nó biến mất luôn và con người chúng ta sẽ phải đối mặt với những tác động của hiện tượng nước biển dâng, sự di cư ồ ạt của dân chúng và các quần thể sinh vật và nhiều loại thời tiết khắc nghiệt dị thường khác – ướt hơn, nóng hơn và khô hơn – vĩnh viễn.

Không có miễn dịch bầy đàn trước biến đổi khí hậu. Chỉ có hậu quả vô tận mà loài người phải gánh chịu.

Suy nghĩ về biến đổi khí hậu, ngay cả khi đại dịch này đang diễn ra, thật sự hữu ích theo một số cách. Đối với người mới bắt đầu, họ tuân theo các quy luật tự nhiên và có các chiến lược giảm thiểu thiệt hại chung.

“Cả dịch COVID-19 và biến đổi khí hậu đều khởi động với các gia tốc hỗn hợp có thể khiến hệ thống sức khỏe hoặc khí hậu của bạn hoàn toàn mất kiểm soát”, Hal Harvey, người sáng lập Energy Innovation đã nói. Với virus corona, “một người bị bệnh sớm, trở thành một vấn đề tác động đến toàn bộ một thành phố, nó nhanh chóng lan tràn trên bình diện quốc gia và biến thành một dịch bệnh. Đại dịch xảy ra ngay trên gót chân của nó. Mỗi người tránh bị nhiễm bệnh sớm, có thể giúp cứu sống hàng ngàn người”.

Harvey tiếp tục giải thích: “Thì biến đổi khí hậu cũng hoàn toàn giống như vậy. S nóng lên do con người gây ra sẽ kích hoạt các lực tổng hợp của thiên nhiên: Nếu chúng ta làm tan chảy vùng lãnh nguyên ở Alaska, Canada và Nga, thì các vùng đất tan chảy đó sẽ giải phóng hàng tỉ tấn khí CO₂ và methane. Chỉ có hành động sớm mới có thể ngăn chặn thảm họa trật đường ray”.

Đó là lý do vì sao quy tắc đầu tiên của các nhà khoa học về giảm thiểu thiệt hại do biến đổi khí hậu cũng chính là quy tắc đầu tiên của các quan chức y tế công cộng nhằm giảm thiểu thiệt hại từ Covid-19: Kiểm soát những điều không thể tránh khỏi để bạn có thể tránh được những điều không thể kiểm soát được. Trump đã chậm trễ trong việc kiểm soát điều không thể tránh khỏi. Hãy hy vọng rằng màn trình diễn đã được cải thiện trong đội ngũ của ông ta sẽ tránh được hậu quả không thể kiểm soát.

Một nguyên tắc tương đồng thứ hai của biến đổi khí hậu và đại dịch là: Nếu chúng ta không chăm sóc các điều kiện cho phép chúng ta thịnh vượng, rốt cuộc chúng ta sẽ đánh mất sự thịnh vượng đó.

Trung Quốc đã liều lĩnh nhập khẩu và pha lẫn các loại “động vật hoang dã trên bờ” – được cho là có khả năng cường dương và các tác dụng sinh lực khác – với các loại thịt và hải sản thường xuyên được bày bán ở các khu chợ ẩm ướt. Dường như cả virus SARS ngày trước và virus corona hiện giờ đều sinh ra từ đây. Điều này phải dừng lại.

Ở Mỹ, chúng ta xây dựng các thành phố gần bờ biển và bờ sông để dẫn đường và đánh cá. Chúng ta trồng trọt ở vùng Trung Tây, nơi có điều kiện thổ nhưỡng, mưa và nhiệt độ lý tưởng. Nếu chúng ta tiếp tục bão hòa bầu khí quyển bằng khí carbon, chúng ta sẽ làm suy yếu tất cả các kiểu thời tiết, độ ẩm và nhiệt độ đã cho phép nước Mỹ thịnh vượng trong một thời gian dài. Nếu viễn cảnh đó xảy ra, xã hội của chúng ta sẽ cần các gói cứu trợ vô tận để di dời các thành phố và phục hồi do thời tiết khắc nghiệt.

Cuối cùng, các nhà dịch tễ học sẽ nói với bạn rằng, biến đổi khí hậu cũng có thể là động lực lớn tiếp theo để thúc đẩy đại dịch kế tiếp – chỉ loại virus này có thể dễ dàng được muỗi mang theo, bởi điều kiện nhiệt độ ấm hơn ở Bắc bán cầu, chúng có thể di chuyển lên từ những nơi chúng chưa bao giờ xuất hiện trước đó.

Với tất cả những lý do này, khi chúng ta đầu tư vào cơ sở hạ tầng để kích thích nền kinh tế của chúng ta thoát khỏi cuộc khủng hoảng corona này, chúng ta nên làm điều đó để làm cho xã hội của chúng ta có sức chống chịu tốt hơn trước cả đại dịch và biến đổi khí hậu. Chúng ta nên sử dụng các ưu đãi về thuế để làm cho nó thật sự có lợi cho mọi tiện ích để loại trừ carbon trong việc sản xuất điện và chuyển sang gió, mặt trời và năng lượng tái tạo khác. Một khi lưới điện không còn carbon có số lượng rất thấp, mọi chiếc xe điện đều không có carbon, mọi tòa nhà vận hành bằng điện đều không có carbon và mọi nhà máy chạy bằng điện cũng đều không còn carbon, điều đó khiến chúng ta khỏe mạnh hơn về thể chất và phù hợp hơn về mặt kinh tế.

Bây giờ chúng ta đã nếm trải cơn thịnh nộ của Mẹ Thiên Nhiên dưới hình hài của cả Covid-19 và biến đổi khí hậu, hãy để bà đứng về phía chúng ta. Bà ấy vui vẻ khi giúp đỡ, cũng như khi hủy hoại. Chúng ta hãy sử dụng các kiến thức hóa học, sinh học và vật lý, chưa kể đến nắng và gió, để tạo ra các loại vaccine và hệ thống năng lượng giúp chúng ta miễn dịch khỏi virus và thời tiết khắc nghiệt – và không lặp lại những thói quen xấu, khiến chúng ta bị bệnh trở lại.