Những người chỉ trích VinFast ở Việt Nam đối mặt với công an (Phần 1)

InsideEVs

Tác giả: Kevin Williams

Vũ Ngọc Chi chuyển ngữ

12-2-2024

Ít nhất hai nhà phê bình khác nhau đã bị chính quyền Việt Nam thẩm vấn vì chỉ trích VinFast. Điều này có ý nghĩa gì đối với khát vọng ở Hoa Kỳ của thương hiệu này?

Những tin nhắn xuất hiện trên các nhóm Reddit và Facebook rất dữ dội và khẩn cấp.

Chúng bắt đầu xuất hiện ngay trước Giáng sinh, khoảng ngày 12/12. Ngày 18/1, trên nhiều bản tin trực tuyến dành riêng cho startup xe điện VinFast của Việt Nam. Những người đăng chúng đang gióng lên hồi chuông cảnh báo về sự mất tích của một người đàn ông ở Thành phố Hồ Chí Minh, tên là Sonnie Tran, một giáo viên trở thành nhà phê bình, người nổi tiếng qua việc tố cáo nhà sản xuất xe hơi và công ty mẹ của nó, Tập đoàn VinGroup.

Cho đến thời điểm đó, Tran (Sơn) vẫn hoạt động tích cực trên Facebook và Facebook Messenger, đăng tin về hoạt động sản xuất và tài chính của công ty này, đồng thời liên lạc với bạn bè thân thiết và những người ủng hộ gần như hàng ngày. Đột nhiên, Trần ngừng trả lời tin nhắn của bất kỳ ai, khiến bạn bè của anh [lo lắng] phát điên. Anh ấy đã biến mất và họ lo sợ điều tồi tệ nhất đã xảy ra.

“Cần tìm người mất tích!”, một người dùng kêu lên trên Reddit, yêu cầu trợ giúp tìm kiếm Trần. Bản dịch của bài đăng có nội dung: “Sáng nay, chúng tôi hẹn nhau đi uống cà phê nhưng sau khi liên lạc lại thì [anh ấy] đã biến mất từ ​​7 giờ sáng và không ai biết ở đâu… Sự an toàn tính mạng của [Sonnie] hiện là vấn đề mong manh nhất hiện nay”.

Không lâu sau đó, họ đưa ra một tuyên bố đau lòng: Ba công an mặc thường phục được cho là đã bắt cóc Trần tại một quán cà phê giữa thanh thiên bạch nhật.

Theo các nguồn tin trực tiếp về tình hình — bao gồm cả các nguồn mà InsideEV giữ kín danh tính để bảo vệ họ khỏi bị trả thù — kết quả cuộc điều tra là, do Trần chỉ trích VinFast, vì anh ta có thể đã vi phạm luật pháp Việt Nam được định nghĩa rộng rãi. Các nhà phê bình cho rằng nó được thiết kế để bóp nghẹt phát biểu chống lại đất nước hoặc lợi ích của nó. Sau đó, điện thoại và máy tính của anh đã bị cảnh sát tịch thu trong quá trình bắt giữ. (Đài Tiếng nói Hoa Kỳ phiên bản tiếng Việt khởi xướng đưa tin về việc Trần bị bắt giữ).

Bạn có thông tin gì về VinFast không?

Hãy liên lạc.

Nếu bạn có thông tin về trường hợp này hoặc bất kỳ thông tin chi tiết nào về tình hình VinFast, hãy liên hệ với chúng tôi bất kỳ lúc nào [qua địa chỉ email]: team@insideevs.com.

Hơn nữa, một tài liệu của tòa án Việt Nam mà InsideEVs xem được, đã xác nhận rằng, Trần — và một người khác thân cận với anh ta, một chi tiết chưa được tường thuật trước đó — đã được triệu tập để nói chuyện với Bộ Công an “để trả lời một số nội dung liên quan đến khiếu nại của Tập đoàn VinGroup”.

Trần đã phần nào thu hút được lượng người theo dõi trên Facebook và trong lĩnh vực viết blog ở Việt Nam với những lời chỉ trích của anh ấy đối với VinFast và VinGroup. (Theo các tin tức tường thuật, ngày càng có nhiều người chỉ trích gay gắt ở Việt Nam, những người cảm thấy khó chịu vì vấn đề chất lượng của xe hơi). Các bài đăng của Trần đã đưa ra những tuyên bố nhức nhối trên các trang truyền thông xã hội như Reddit, nơi anh điều tra một số tuyên bố và chỉ trích nhất định. Những lời phê bình dựa trên các thông tin ít được biết đến, nhưng công khai về sự phát triển và chất lượng sản phẩm của VinFast, cũng như hoạt động kinh doanh của Tập đoàn Vingroup.

Ví dụ, một trong những bài đăng phổ biến nhất của Trần khẳng định, rằng dòng mẫu xe phát triển nhanh chóng của VinFast có nhiều sự trợ giúp từ bên ngoài hơn những gì thương hiệu này thường miêu tả. Một bài đăng khác cáo buộc VinGroup có thể đang thổi phồng thu nhập của mình bằng cách chuyển nợ và các khoản vay xung quanh thông qua các công ty thuộc sở hữu của người sáng lập VinGroup và cũng là người giàu nhất đất nước, Phạm Nhật Vượng. (Trần không đơn độc trong một số tuyên bố này; một số bài đăng trực tuyến đã đặt ra những câu hỏi tương tự).

Không rõ liệu VinGroup có khởi kiện ông Trần hay chính phủ Việt Nam thay mặt tập đoàn làm như vậy. Khi được InsideEVs hỏi qua email, một quan chức của VinFast trả lời: “Đối với những vấn đề thuộc thẩm quyền của cơ quan chính quyền, Vingroup/ VinFast hoặc bất kỳ tổ chức, cá nhân nào khác không có quyền can thiệp”.

Tuy nhiên, khi được hỏi liệu VinFast hay VinFast đã làm như vậy trước đây hay chưa, quan chức này khẳng định họ đã làm như vậy.

Quan chức này nói với InsideEVs qua email: “Trước đây, VinFast đã từng khiếu nại một cá nhân vì chia sẻ thông tin sai sự thật về mẫu xe chạy xăng VinFast, gây tổn hại nghiêm trọng đến niềm tin của khách hàng và uy tín thương hiệu. Vì vậy, chúng tôi đã công khai khiếu nại theo đúng quy trình và thủ tục pháp lý. Chúng tôi cũng công bố minh bạch thông tin trên các kênh truyền thông chính thức của VinFast và các phương tiện thông tin đại chúng. Trong suốt quá trình chuẩn bị hồ sơ vụ án và nộp đơn khiếu nại, chúng tôi đã tuân thủ đầy đủ các hướng dẫn, quy định của pháp luật”.

Nguyễn Khắc Giang, nghiên cứu viên khách mời tại Viện ISEAS-Yusof Ishak ở Singapore, là người đã nghiên cứu chính trị Việt Nam và ảnh hưởng của nhà nước, nói với InsideEVs rằng, những kết quả này không phải là chưa từng có.

Ông Giang nói: “Đúng là [luật Việt Nam] đã được sử dụng trong nhiều trường hợp để truy tố các cá nhân vì ‘lợi dụng quyền tự do ngôn luận’ xâm phạm lợi ích của nhà nước. Hầu hết các vụ việc đều liên quan đến cá nhân chỉ trích nhà nước, nhưng một số vụ cũng liên quan đến doanh nghiệp. [Luật] này thực sự được định nghĩa một cách mơ hồ, dẫn đến khả năng lạm dụng đối với những người chỉ trích”.

Trong số tất cả các công ty khởi nghiệp xe điện vào năm 2024, VinFast là một trong những nhà máy có kế hoạch và tham vọng nhất ở Ấn Độ, North Carolina [Hoa Kỳ] và hơn thế nữa. Và nó cũng quan trọng không kém đối với niềm hy vọng của Việt Nam, như là một quốc gia, một nơi vẫn được Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ mô tả là một quốc gia độc đảng, độc tài nhưng đã đi theo chủ nghĩa tư bản trong những thập niên gần đây và hy vọng sẽ vươn lên trên thế giới với nền kinh tế đang phát triển nhanh chóng. VinGroup được nhiều người mô tả là chìa khóa cho sự phát triển của Việt Nam trên thế giới với tư cách là nhà cung cấp dược phẩm, thiết bị công nghệ cá nhân, giáo dục và giờ đây là xe hơi điện.

Nhưng dù Việt Nam hiện đại như ngày nay, việc thể hiện quyền tự do ngôn luận vẫn còn rất hạn chế, đặc biệt khi chúng có ý chỉ trích nhà nước—hoặc những điều quan trọng đối với nhà nước. Theo những nguồn tin am hiểu tình hình, đó có thể là điều mà Trần đã trực tiếp trải qua.

“Là công ty tư nhân lớn nhất Việt Nam, sẽ không ngạc nhiên nếu VinGroup có sức ảnh hưởng trong việc giảm thiểu báo chí tiêu cực trong nước và có thể yêu cầu chính quyền can thiệp trong những trường hợp như trường hợp của Sonnie Trần”, ông Giang nói.

Tuy nhiên, các tài khoản ngoài Việt Nam đặt ra câu hỏi về một nhà sản xuất xe hơi có kế hoạch mở rộng quốc tế lớn, bao gồm cả tiền tư nhân và công cộng ở Hoa Kỳ. Chúng bao gồm khoản ưu đãi 1,2 tỷ USD từ North Carolina cho nhà máy xe điện ở Quận Chatham, gần thủ phủ Raleigh và khoản vay liên bang tiềm năng trị giá 1,4 tỷ USD từ Bộ Năng lượng Hoa Kỳ. Hơn nữa, nó đang thu hút sự chú ý từ khu vực tư nhân, vì gần đây họ đã đăng ký với nhóm đại lý ở Hoa Kỳ cho các cửa hàng ở Texas, New York, North Carolina và Kansas.

(Còn tiếp)