Tác giả: Paul Waldman
Dịch giả: Bùi Như Mai
6-5-2020
Trong vòng chưa đầy một ngày, Tổng thống Trump tuyên bố Ủy ban Đặc nhiệm virus corona của ông có thể sẽ vãn tuồng (tôi nghĩ là tôi đã làm một công việc quá giỏi đến mức không cần uỷ ban này nữa) và rồi ông lại đổi ý và tweet rằng, Uỷ ban Đặc nhiệm sẽ tiếp tục vô thời hạn với trọng tâm là AN TOÀN & MỞ CỬA QUỐC GIA.
Nhưng dù bằng cách nào đi nữa, dường như tổng thống đã mệt mỏi vì lo lắng về đại dịch, và muốn tập trung mọi nỗ lực của mình vào nền kinh tế.
Đây là một tính toán chính trị chả có gì khó hiểu về tính cách vô trách nhiệm đáng sợ này. Chỉ còn sáu tháng nữa là đến ngày bầu cử và Trump biết rằng giữa lúc kinh tế bị khủng hoảng thì gần như không có cơ hội nào ông có thể tái đắc cử được, không phải do vài trăm ngàn người Mỹ có thể sẽ chết vào thời điểm đó vì sự cẩu thả của ông.
Và ngay lúc này, chúng ta đang đối mặt với thảm họa kinh tế tồi tệ nhất mà chúng ta chưa từng thấy. Theo ADP, (lời người dịch: ADP là cơ quan nghiên cứu dữ liệu về công ăn việc làm và đưa ra các chỉ số kinh tế đáng tin cậy từ các dữ liệu này. Hai lĩnh vực chính của ADP là thị trường Lao động và các vấn đề liên quan đến Con người và Hiệu suất trong công việc) việc làm đã bị cắt giảm 20 triệu chỉ trong tháng Tư. Ngay cả trong bối cảnh tốt nhất, vào tháng 11 thì nền kinh tế Mỹ sẽ chỉ có thể bò ra từ từ khỏi cái lỗ mà cả nước đã bị rơi vào.
Vậy Trump dự định sẽ làm gì? Dựng lên một màn kịch. Nó sẽ là một màn kịch về sự hồi phục của nền kinh tế vĩ đại của Mỹ và Trump sẽ là diễn viên chính. Nó sẽ cho trình chiếu một loạt các hình ảnh, các buổi họp báo, các phóng sự, được dựng lên bởi những dối trá và lừa lọc thật ngoạn mục quái dị. Và không ai có thể diễn hay hơn ông ta.
Đó là vì ông ta đã có kinh nghiệm rồi. Đầu những năm 2000, sau một vài vụ phá sản sòng bạc và những thất bại trong kinh doanh khác, tài sản của Trump đã sụp đổ, gần như không có ngân hàng nào cho ông ta vay tiền, và ông ta đang nợ rất nhiều. Làm thế nào để ông ta dựng lại sự nghiệp đây? Ông ta nhận được một lời đề nghị đóng vai chính trong một chương trình truyền hình thực tế.
Show truyền hình “The Apprentice” đã cứu ông, không những cho ông ta một nguồn thu nhập tài chánh, mà còn cho ông ta cách tự quảng cáo mình (PR) vô cùng giá trị mà không có thước nào đo nổi. Những gì chúng ta thấy ở hiện tại là cách mà show này đã bao che cho một thực tế xấu xa của Trump được bọc trong một lớp lá bằng vàng, và chính nó đã vực ông dậy.
Dưới đây là báo The New Yorker đã mô tả về chuyện làm show này:
Show “The Apprentice” đã miêu tả Trump không phải là một tên gian manh ghê tởm, giao du với đám du đãng tỉnh lẻ, mà là một nhà tài phiệt với đầu óc kinh doanh nhạy bén với tài sản kếch xù – một ông tai to mặt lớn lúc nào cũng di chuyển từ trực thăng hoặc ra vào xe limousine. Biên tập viên Jonathan Braun nói với tôi: “Hầu hết chúng tôi đều biết ông ta là một kẻ lừa đảo, tôi không biết ông ấy đã bị phá sản bao nhiêu lần. Nhưng chúng tôi đã làm cho ông ta trở thành người quan trọng nhất trên thế giới. Nó giống như tạo một vai thằng hề đi chọc cười vua”. Bill Pruitt, một nhà sản xuất khác cho show này nhớ lại, “giả sử nếu chúng tôi đi qua các văn phòng và thấy đồ đạc bị sứt mẻ và thấy rõ ràng nó sắp sụp thì công việc của chúng tôi là xoay chiều cho các sứt mẻ về một hướng khác tốt đẹp hơn”.
Các nhà sản xuất của show TV này đã sử dụng tất cả các kỹ năng của họ, và nó thật sự là một show thành công, đã tạo cho Trump một nguyên tắc mà ông dùng nó để xây dựng sự nghiệp của mình: “Nếu bạn làm việc không nghỉ, bạn có thể tạo ra một hình ảnh giả dối nhưng cuối cùng bạn có thể biến nó thành vật có thật hoặc ít nhất là một cái gì đó gần giống như thật. Nói với mọi người rằng, bạn là hiện thân của sự giàu có và thành công, và bạn có thể lừa dối mọi người đưa tiền cho bạn để bạn trở nên giàu có và thành công“.
So sánh chuyện làm show với nền kinh tế nói chung là không có gì vô lý cả. Sự “tự tin” có kết quả rất thực tế: Nếu dân chúng tin rằng nền kinh tế ngày mai sẽ tốt hơn so với ngày hôm nay, thì có nhiều khả năng họ sẽ chi tiêu và đầu tư, giúp cải thiện nền kinh tế.
Vì vậy, Trump hiện đang nói rằng trước đại dịch, ông đã mang đến cho đất nước một nền kinh tế vĩ đại nhất mà thế giới từng thấy (bản thân nó là một lời nói dối lố bịch), và ông sẽ xây dựng lại. Làm thế nào để ông ta làm điều đó?
Ông ta sẽ không lập lại các chính sách kinh tế trước đây của mình, là cắt giảm thuế cho người giàu và các tập đoàn, cắt bỏ các quy định về bảo vệ môi trường và an toàn lao động, và khai mào cuộc chiến mậu dịch với Trung Quốc. Trên thực tế, đừng ngạc nhiên nếu có rất ít hoặc không có chính sách kinh tế nào được đưa ra từ chính quyền Trump.
Những gì Trump làm là tự PR – đánh bóng mình. Chính xác đây là những gì ông ta sẽ làm.
Ông ta sẽ đến thăm các nhà máy được chọn lựa cẩn thận với các Tổng giám đốc – CEO đội mũ MAGA (Make America Great Again, làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại), CEO sẽ vào đúng vai của họ và cảm ơn Trump rối rít vì đã đưa nước Mỹ hùng mạnh trở lại bằng đôi chân của mình.
Trump sẽ tổ chức các buổi đình đám tại White House, nơi mà ông ta có thể ngồi trong một chiếc xe tải và bấm còi inh ỏi như một thằng bé con. Ông ta sẽ gáy về thị trường chứng khoán và sẽ có các buổi tranh cử – rất nhiều cuộc tập họp tranh cử – nơi mà ông ta sẽ gáy là không có ai giỏi như ông ta (ND: Giống như lời bài hát “Biệt kinh kỳ” là, “giữa đoàn hùng binh có ông đi hàng đầu, trở về thành đô…) , trên cả tuyệt vời, một chuyện không thể tin được, rồi các nhà lãnh đạo thế giới sẽ gọi ông để nói rằng, họ nể ông như thế nào. Ông ấy sẽ nhắc nhở chúng ta rằng, đại dịch là lỗi của Trung Quốc và các thống đốc Dân chủ và Barack Obama, chỉ mình ông mang lại sự thịnh vượng cho Hoa Kỳ.
Đảng Cộng hòa sẽ nhai lại thông điệp này: Nước Mỹ đã bị đánh tơi bời, nhưng Trump đã cứu chúng ta và bây giờ mọi thứ lại trở lại vĩ đại rồi.
Thực tế là vào tháng 11, nền kinh tế gần như chắc chắn sẽ không vĩ đại như kịch bản của Trump. Giống như hiện tại Trump hoàn toàn không có khả năng cảm nhận hay truyền đạt sự đồng cảm cho những người đã mất gia đình và bạn bè do virus corona, ông sẽ không dành thì giờ cho những người thất nghiệp, những người phá sản, những người sợ hãi hoặc những người không biết chắc tương lai sẽ ra sao. Trump sẽ tuyên bố “chỉ những người ghét tôi mới nghĩ về những chuyện này”, Trump nói thêm: “Sự thật là nhờ tôi mà chúng ta đang ở thiên đường”.
Kịch bản này thật sự có thể thuyết phục dân chúng quên thực tế của cuộc sống và cộng đồng chung quanh họ? Sẽ hy vọng mọi người không quên, nhưng bạn không bao giờ biết chắc điều này. Với kinh nghiệm của riêng mình, Trump có thể chắc chắn rằng, dân chúng sẽ quên. Và đây là tất cả những gì còn sót lại cho ông ta.
