Các kịch bản cho cuộc điều tra luận tội Tổng thống Trump

Vũ Ngọc Yên

5-10-2019

Tổng thống Mỹ Donald Trump đang đứng trước nguy cơ bị Lưỡng viện luận tội truất quyền (impeachment). Ngày 24.9, Chủ tịch Hạ Viện Nancy Pelosi thông báo, Quốc Hội sẽ tiến hảnh điều tra luận tội Tổng thống vì Trump đã phản bội lời tuyên thệ khi nhậm chức, phản bội an ninh quốc gia và vi phạm luật bầu cừ.

Theo thông tin của một người thổi còi báo động (Whistleblower), trong một cuộc điện đàm vào ngày 25.07.2019 Trump đã thúc ép Tổng thống Ukraine Wolodymyr Selensky xúc tiến điều tra Joe Biden và con trai Hunter Biden. Hunter Biden nguyên là thành viên hội đồng quản trị của công ty khí đốt Burisma tại Ukraine, bị tình nghi liên hệ tham nhũng trong thời gian Joe Biden là Phó Tổng thống và Đặc ủy viên cho Ukraine trong chính quyền Obama. Nhiều bằng chứng cho thấy, Trump đã trì hoãn viện trợ khoảng $400 triệu cho Ukraine để gây áp lực, buộc Ukraine điều tra đối thủ chính trị Biden, là người có nhiều triển vọng sẽ được đảng Dân chủ đề cử để ra tranh cử trong cuộc bầu cử Tổng Thống năm 2020.

Trước cáo buộc này, Rudy Giuliani, luật sư cố vấn của Trump đã thừa nhận từng đề nghị chính quyền Ukraine điều tra về gia đình Biden. Kurt Volker, Đặc phái viên Mỹ về Ukraine từ chức. Thư ký Hội đồng An ninh và Quốc phòng Ukraine, Oleksandr Danylyuk cũng thông báo rút lui.

Trên mạng xã hội Twitter, Tổng thống Trump đã phản ứng gay gắt và gọi cuộc điều tra luân tội ông là “một cuộc săn đuổi phù thủy”, hay giống như “một cuộc đảo chính”.

Hiến pháp Mỹ chỉ rõ, Tổng thống có thể bị bãi nhiệm vì tội “phản quốc, nhận hối lộ và các tội nghiêm trọng khác”. Cuộc điều tra luận tội dựa trên một đạo luật đã có từ lâu là một thể thức hợp hiến và dân chủ. Cụm từ “đảo chính” chỉ dùng trong trường hợp thay đổi chính quyền một cách không hợp hiến, hay bằng bạo lực, với sự tham dự của quân đội.

Tiến trình điều tra luận tội truất quyền Tổng Thống

Hiện tại các dân biểu Dân chủ đang bàn luận về thủ tục điều tra và sẽ quy định nhân sự và thời biểu thẩm vấn. Chủ tịch Hạ viện Pelosi cho biết, 6 ủy ban Hạ viện đang điều tra hành vi phạm pháp của Tổng thống Trump. Dựa trên kết quả điều tra, Ủy ban Tư pháp có thể soạn thảo và phê chuẩn các cáo buộc luận tội.

Cụ thể, các cáo buộc trong vụ Ukraine khả dĩ là: Phản bội an ninh quốc gia, cản trở công lý, lạm dụng các cơ quan/ nhân sự thực thi pháp luật, truy tố đối thủ chính trị, lạm dụng giới chức chính sách đối ngoại, vi phạm luật bầu cử.

Nếu các cáo buộc được đa số dân biểu thông qua trong cuộc biểu quyết ở Hạ viện thì cáo trạng chuyển qua Thượng viện và Thượng viện tổ chức một phiên xét xử luận tội. Để kết án Tổng thống, cần có 2/3 số Thượng nghị sĩ bỏ phiếu thuận.

Trường hợp cuộc điều tra luận tội thành công, Pence sẽ đảm nhận chức vụ Tổng Thống

Trong Hạ Viện, Đảng Dân chủ có 235 dân biểu, Đảng Cộng hoà với 198 dân biểu. Với đa số dân biểu Dân chủ, Hạ viện sẽ thông qua kiến nghị điều tra luận tội Tổng thống trễ nhất vào tháng 11.

Kế tiếp, Thượng Viện sẽ thảo luận về cáo trạng của Hạ Viện và 100 Nghị sĩ sẽ biểu quyết tuyên án. Hiện tại Cộng hoà chiếm đa số trong Thượng Viện với 53 Nghị sĩ, Dân chủ có 45 Nghị sĩ và 2 Nghị sĩ không đảng phái nhưng luôn ủng hộ Dân chủ.

Trong trường hợp 20 Nghị sĩ Cộng hoà và 2 Nghị sĩ không đảng phái ủng hộ 45 Nghị sĩ Dân chủ vì các bằng chứng luận tội Trump quá rõ ràng, thì con số 2/3 Nghị sĩ Thượng viện coi như đủ để tuyên án vả bãi nhiệm Tổng thống Donald Trump.

Đây là kịch bản xấu nhất cho Trump. Đảng Cộng hoà bỏ Trump vì dư luận trong dân chúng và cử tri chống quá mạnh. Trong quá khứ, kịch bản này đã xảy ra với Tổng thống Richard Nixon vào năm 1974. Nixon rất được dân chúng yêu chuộng, nhưng sau đó ông mất mọi hậu thuẫn vì cuộc điều tra Watergate trong Quốc hội mỗi lúc cho thấy Nixon đã gian dối và bịp bợm quá nhiều. Cáo buộc chống lại Tổng thống Richard Nixon đã được thông qua, nhưng ông từ chức năm 1974 trước khi bị luận tội tại Thượng viện.

Trump ra đi, Phó Tổng thống Pence đương nhiên trở thành tân Tổng thống. Vì Pence là một người cực kỳ bảo thủ, không có nhiều hậu thuẫn, nên một cuộc đấu tranh trong nội bộ Đảng Cộng hoà sẽ xảy ra và cuối cùng Đảng sẽ chọn ra một ứng cử viên khác thay thế Pence. Nhiều đảng viên có uy tín sẽ ra tranh cử như bà Nikki Haley hay Mitt Romney, Nghị sĩ tiểu bang Utah.

Trường hợp Trump không bị kết án trong phiên xử luận tội

Nghị sĩ Cộng hoà Mitch McConell, lãnh tụ đa số Cộng hòa trong Thượng viện có một vai trò quan trọng trong cuộc điều tra luận tội. Với lý do không thể làm khác được, McConell tuyên bố tiếp nhận cáo trạng của Hạ viện và tổ chức phiên họp luận tội cho có hình thức. Trong trường hợp này các Nghị sĩ Dân chủ cuối cùng không đạt được 2/3 phiếu cần thiết trong Thượng viện để kết án và bãi nhiệm Trump. Ngay khi đã có 10 hay 15 số Nghị sĩ Cộng hoà nhảy rào ủng hộ Dân chủ.

Kịch bản này xảy ra tương tự ở cuộc điều tra luận tội Tổng thống dân chủ Bill Clinton vào năm 1998. Clinton bị Cộng hoà cáo buộc cản trở công lý và gian dối trong lời khai về bê bối tình ái với thực tập sinh Tòa Bạch Ốc Monica Lewinsky. Nhưng Bill Clinton đã không bị kết án tại Thượng viên. Nỗ lực luận tội ông Bill Clinton của đảng Cộng hòa phản tác dụng: Tỷ lệ ủng hộ Tổng thống sau cuộc điều tra luận tội tăng, còn Cộng hòa chịu tổn thất nặng nề trong cuộc bầu cử sau đó.

Kịch bản này có thể hỗ trợ nhiều cho Trump trong cuộc tranh cử 2020?

Trong tiến trình điều tra, công luận sẽ được thông tin nhiều về vụ Ukraine. Quốc hội sẽ công bố kết quả điều tra và dân chúng sẽ cảm nhận Trump là nhân vật ngạo mạn, độc đoán, phỉ báng đối thủ chính trị, nói dối quá đáng, lạm dụng quyền hành và vi phạm nhiều lỗi lầm. Thêm vào đó, các dự báo về tăng trưởng kinh tế trong thời gian tới sẽ chậm lại. Tất cả đang tạo nhiều áp lực cho việc tranh cử của Trump và Đảng Cộng hòa.

Cuộc điều tra luận tội thất bại cho Đảng dân chủ?

Hiện tại sự việc phát triển thuận lợi cho Đảng dân chủ. Trump và những guồng máy vận động bầu cử Cộng hoà gặp nhiều khó khăn trong việc biện hộ cho các hành vi của Trump. Dư luận phải chứng kiến hàng ngày về nhửng vụ bê bối của chính quyền. Các cuộc thăm dò dân ý, cho thấy đa số dân tán thành cuộc điều tra luận tội.

Để tìm lợi thế chính trị, Trump và Đảng Cộng hòa đang tìm cách khai thác hồ sơ gia đình Joe Biden. Sau vụ Ukraine, Trump lên tiếng nhờ Trung Cộng cung cấp hồ sơ của Hunter Biden liên hệ đến chuyện đầu tư vào một Quỹ cổ phiếu ở Trung quốc.

Guồng máy tuyên truyền Cộng hoà xuyên tạc ý nghĩa của cuộc điều tra luận tội Trump là một âm mưu đảo chính do Dân chủ khởi động. Không ít cử tri ở những vùng nông thôn vẫn còn tín nhiệm Trump.

Đảng Dân chủ có thể thất bại ngay ở cuộc bỏ phiếu ở Hạ Viện vì không đạt đươc đa số phiếu như dự kiến. Hoặc Nghị sĩ Cộng hoà McConell tuyên bố Thượng viện ngưng cuộc luận tội Trump vì đa số Nghị sĩ Cộng hoà biểu quyết bác bỏ phiên xử, mà theo họ cuộc luận tội là vô giá trị. Ngoài ra Dân chủ còn có nguy cơ mất mặt trong các cuộc biểu quyết vì Nghị sĩ Dân chủ bỏ phiếu cho kiến nghị của Cộng hòa.

Đây là kịch bản xấu cho Dân chủ. Trong trường hợp này Trump có hy vọng tái thắng cử trong cuộc bầu năm 2020.

Thay lời kết

Cũng như vụ điều tra Nga, Quốc hội đã cáo bụôc Trump thắng cử nhờ sự tiếp tay của chính quyền nuớc ngoài vào cuộc bầu cử 2016. Lần này Trump cũng bị Dân chủ kết án là lạm dụng chức vụ và ngân sách để nhờ vả Ukraine cung cấp hồ sơ liên quan đến ứng cử viên sáng giá của Đảng Dân chủ, hầu giành lợi thế chính trị.

Đảng dân chủ tin chắc những vi phạm nghiêm trọng của Trump trong vụ Ukraine đủ lý do để thực hiện một cuộc điều tra luận tội Tổng thống theo Hiến pháp. Cuộc điều tra này sẽ là đe dọa bãi nhiệm đối với Trump, nhưng cũng có thể mang lại nguy cơ cho Dân chủ trong cuộc bầu cử Tổng thống diễn ra vào năm 2020. Hiến pháp quy định, phải có 2/3 trên tổng số 100 Nghị sỹ hay 67 Nghị sỹ tán thành thì việc luận tội mới thành công. Với tình hình hiện nay thì việc này sẽ không xảy ra vì Cộng hòa hiện chiếm đa số ghế trong Thượng viện.

Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi nói rằng, công luận đòi hỏi phải mở cuộc điều tra các sai phạm nghiêm trọng của Trump. Đảng Dân chủ không thể không xúc tiến cuộc điều tra luận tội Tổng thống dù có thể bị rủi nhiều hơn may trong chính trị. Pelosi đánh giá các cáo buộc Trump là quả banh đá nằm trước gôn (goal template), chưa hẳn sẽ tung lưới. Bà nhấn mạnh Đảng Dân chủ mở cuộc điều tra là thể hiện nghĩa vụ Quốc gia.

Tờ Washinton Post phỏng đoán, Trump cũng như Nixon sẽ phải từ chức vì áp lực trong và ngoài Đảng Cộng hòa quá lớn. Phó tổng thống Mike Pence sẽ là tân Tổng thống và bà Nikki Haley, cựu Đại sứ Mỹ tại Liên Hiệp quốc sẽ là Phó Tổng thống.

Trong trường hợp Trump và Pence cùng từ chức, Bà Nancy Pelosi cũng có thể trở thành Tân Tổng Thống. Theo một Đạo Luật ban hành năm 1947, Chủ tịch Quốc hội là nhân vật lãnh đạo quốc gia quan trọng đứng hàng thứ ba sau Tổng thống và Phó Tổng thống.