Cù Tuấn, biên dịch
11-8-2023
(ST. LOUIS) — Lính cứu hỏa kiêm nhân viên y tế Mike Camilleri đã từng không gặp khó khăn gì khi vận chuyển thiết bị nặng lên thang cứu hỏa. Hiện đang chiến đấu với chứng COVID kéo dài, anh ấy rón rén bước lên máy chạy bộ để tìm hiểu cách trái tim anh xử lý việc đi bộ đơn giản ra sao.
Beth Hughes, nhà vật lý trị liệu tại Đại học Washington ở St. cảnh báo anh: “Đây không phải là một bài kiểm tra sức bền nên đừng đóng kịch nhé”.
Bằng cách nào đó, một ca COVID-19 đã gây ra phản ứng dây chuyền, và khiến Camilleri bị tăng huyết áp nguy hiểm, nhịp tim anh đập nhanh khi chỉ gắng sức nhẹ với các cơn đau ngực dữ dội. Các bác sĩ đã bối rối cho đến khi Camilleri đến phòng mạch của một bác sĩ tim mạch Đại học Washington, người đã điều trị cho những bệnh nhân mắc bệnh tim tương tự sau COVID.
“Cuối cùng tôi cũng đã đi đúng hướng”, Camilleri, 43 tuổi, nói.
Anh bắt đầu thấy một chút cải thiện – chỉ để rồi một đợt tái nhiễm gần đây lại đánh gục anh.
Đã bước sang năm thứ tư của đại dịch, mức độ nghiêm trọng mà COVID-19 đã gây ra đối với sức khỏe tim mạch của người Mỹ chỉ mới bắt đầu xuất hiện.
Tiến sĩ Susan Cheng, bác sĩ tim mạch tại Trung tâm Y tế Cedars-Sinai ở Los Angeles cho biết: “Thật không may, chúng tôi đang thấy những tác động lên tim và hệ thống mạch máu thực sự vượt trội so với những tác động lên các hệ cơ quan khác”.
Trong tối đa một năm sau khi mắc COVID-19, mọi người có thể có nhiều nguy cơ mắc các vấn đề mới liên quan đến tim, bất kỳ chứng gì, từ cục máu đông và nhịp tim không đều cho đến đau tim – ngay cả khi ban đầu họ có vẻ hồi phục tốt .
Những điều chưa biết: Ai có khả năng gặp phải những hậu quả này nhất? Chúng có thể đảo ngược được không – hay là dấu hiệu cảnh báo về bệnh tim nhiều hơn sau này?
Tiến sĩ Ziyad Al-Aly của Đại học Washington, người đã giúp gióng lên hồi chuông cảnh báo về các vấn đề sức khỏe kéo dài, cho biết: “Chúng ta sắp thoát khỏi đại dịch này với tư cách là một quốc gia ốm yếu hơn” vì bệnh tim liên quan đến vi rút. Ông nói thêm, hậu quả “có thể sẽ ảnh hưởng đến nhiều thế hệ”.
1. Số ca tử vong do đau tim gia tăng trong đợt bùng phát dịch COVID
Bệnh tim từ lâu đã là kẻ giết người hàng đầu trong nước Mỹ và thế giới. Nhưng tại Mỹ, tỷ lệ tử vong liên quan đến tim đã giảm xuống mức thấp kỷ lục vào năm 2019, ngay trước khi đại dịch xảy ra.
COVID-19 đã xóa đi một thập kỷ tiến bộ đó, Cheng nói.
Số ca tử vong do đau tim tăng lên trong mỗi đợt vi rút gia tăng. Tồi tệ hơn, những người trẻ tuổi không bị đau tim nhưng nghiên cứu của Cheng đã ghi nhận tỷ lệ tử vong do đau tim ở những người từ 25 đến 44 tuổi tăng gần 30% trong hai năm đầu tiên của đại dịch.
Một dấu hiệu đáng ngại là rắc rối có thể tiếp tục: Huyết áp cao là một trong những rủi ro lớn nhất đối với bệnh tim và “huyết áp của mọi người thực sự đã tăng lên một cách có thể đo lường được trong suốt thời gian diễn ra đại dịch”, Cheng nói.
Một số bệnh nhân này mắc chúng bệnh được gọi là COVID kéo dài, thuật ngữ chung cho hàng chục triệu chứng thường bao gồm mệt mỏi và hội chứng sương mù não. Viện Y tế Quốc gia đang bắt đầu các nghiên cứu nhỏ về một số phương pháp điều trị khả thi đối với một số triệu chứng COVID kéo dài, bao gồm cả vấn đề về nhịp tim.
Nhưng Cheng cho biết các bệnh nhân cũng như bác sĩ cần biết rằng đôi khi, các vấn đề về tim mạch là triệu chứng đầu tiên hoặc chính của tổn thương do virus corona để lại.
“Đây là những cá nhân không nhất thiết phải đến gặp bác sĩ của họ và nói: ‘Tôi đã mắc COVID lâu rồi'”, bà nói.
Camilleri lần đầu tiên bị khó thở và sau đó là một loạt các triệu chứng liên quan đến tim và các triệu chứng khác sau đợt bùng phát COVID-19 vào cuối năm 2020. Anh đã thử các phương pháp điều trị khác nhau từ nhiều bác sĩ nhưng không có kết quả, cho đến khi dừng chân tại phòng khám COVID kéo dài của Đại học Washington.
Ở đó, anh gặp bác sĩ Amanda Verma vì tình trạng huyết áp và nhịp tim ngày càng trầm trọng. Verma là thành viên của nhóm khoa tim mạch đã nghiên cứu một nhóm nhỏ bệnh nhân có các triệu chứng khó hiểu về tim như của Camilleri và nhận thấy những bất thường trong lưu lượng máu có thể là một phần của vấn đề.
Cụ thể là lưu lượng máu tăng vọt khi mọi người di chuyển xung quanh và giảm xuống khi nghỉ ngơi. Verma cho biết, một số bệnh nhân COVID kéo dài không thư giãn đủ trong khi nghỉ ngơi vì hệ thống chiến đấu hoặc bỏ chạy kiểm soát các phản ứng căng thẳng vẫn được kích hoạt.
Một số người cũng gặp rắc rối với lớp niêm mạc của các mạch máu nhỏ của họ không giãn ra và co lại đúng cách để máu di chuyển qua, bà nói thêm.
Với hy vọng điều đó giúp giải thích một số triệu chứng của Camilleri, Verma đã kê một số loại thuốc tim làm giãn mạch máu và những loại khác làm giảm phản ứng chiến hoặc chạy đó.
Trở lại phòng tập thể dục, Hughes, một nhà vật lý trị liệu làm việc với những bệnh nhân mắc COVID lâu năm, đã đưa ra một kế hoạch phục hồi cẩn thận sau khi thử nghiệm trên máy chạy bộ cho thấy nhịp tim của Camilleri đã tăng rất thất thường.
“Chúng tôi sẽ thấy tình hình tồi tệ hơn nếu bạn không dùng thuốc của bác sĩ Verma”, Hughes nói, chỉ cho Camilleri các bài tập để thực hiện khi nằm xuống và theo dõi nhịp tim của anh. “Chúng tôi cần điều chỉnh lại hệ thống của bạn” để bình thường hóa phản ứng chiến hoặc chạy đó.
Camilleri cho biết anh nhận thấy một số cải thiện khi Verma trộn và kết hợp các đơn thuốc dựa trên phản ứng của anh. Sau đó, anh thậm chí còn có nhiều vấn đề sức khỏe hơn sau đợt COVID-19 thứ hai vào mùa xuân, một tình trạng khuyết tật buộc anh phải nghỉ hưu.
2. COVID-19 khiến hàng triệu người mắc các triệu chứng liên quan đến tim
Nguy cơ mắc bệnh tim sau COVID lớn đến mức nào? Để tìm hiểu, Al-Aly đã phân tích hồ sơ y tế từ cơ sở dữ liệu khổng lồ của Cơ quan Quản lý Cựu chiến binh Mỹ. Những người sống sót sau COVID-19 trong giai đoạn đầu của đại dịch có nhiều khả năng bị nhịp tim bất thường, cục máu đông, đau ngực và đánh trống ngực, thậm chí đau tim và đột quỵ cho đến một năm sau đó so với những người không bị nhiễm bệnh. Điều đó bao gồm cả những người trung niên không có dấu hiệu bệnh tim trước đó.
Dựa trên những phát hiện đó, Al-Aly ước tính cứ 100 người thì có 4 người cần được chăm sóc vì một số loại triệu chứng liên quan đến tim trong năm sau khi khỏi bệnh COVID-19.
Với mỗi người, đó là một rủi ro nhỏ. Nhưng Al-Aly nói rằng mức độ khủng khiếp của đại dịch đồng nghĩa với việc nó đã khiến có thêm hàng triệu người Mỹ với ít nhất một số triệu chứng tim mạch. Mặc dù việc tái nhiễm vẫn có thể gây rắc rối, nhưng Al-Aly hiện đang nghiên cứu xem liệu nguy cơ tổng thể đó có giảm đi nhờ tiêm vắc-xin và các chủng vi-rút corona nhẹ hơn hay không.
Nhiều nghiên cứu gần đây xác nhận sự cần thiết phải hiểu rõ hơn và giải quyết các dư chấn tim này. Một phân tích vào mùa xuân năm nay của một cơ sở dữ liệu bảo hiểm lớn của Mỹ cho thấy những bệnh nhân mắc COVID lâu năm có khả năng tìm kiếm sự chăm sóc về các vấn đề tim mạch bao gồm cục máu đông, nhịp tim bất thường hoặc đột quỵ trong năm sau khi nhiễm bệnh cao gấp đôi so với những bệnh nhân tương tự đã tránh mắc COVID-19.
Verma lưu ý rằng mối liên hệ sau nhiễm trùng với tổn thương tim không có gì đáng ngạc nhiên. Bà chỉ ra bệnh sốt thấp khớp, một phản ứng viêm do viêm họng liên cầu khuẩn không được điều trị – đặc biệt là trước khi thuốc kháng sinh phổ biến – đã gây sẹo cho van tim.
“Đây có phải là bệnh tim thấp khớp tiếp theo không? Chúng tôi không biết”, Verma nói.
Nhưng Al-Aly nói rằng có một thông điệp kết luận đơn giản: Bạn không thể thay đổi tiền sử nhiễm COVID-19 của mình nhưng nếu bạn đã bỏ qua các rủi ro tim mạch khác – như Cholesterol cao hoặc huyết áp, bệnh tiểu đường hoặc hút thuốc được kiểm soát kém – bây giờ là lúc để thay đổi điều đó.
“Đây là những mảng mà chúng ta có thể làm được gì đó. Và tôi nghĩ hiện tại chúng quan trọng hơn so với năm 2019”, ông nói.
