Tiếng đàn và tiếng đạn

Phát biểu của Tổng Thống Ukraine Volodymyr Zelensky Tại giải Grammys 2022

Đinh Từ Thức, chuyển ngữ

7-4-2022

Lời người dịch: Xuất thân là một diễn viên hài nổi tiếng, khi đắc cử tổng thống Ukraine vào giữa năm 2019, ở tuổi 41, đa số dư luận nghi ngờ khả năng lãnh đạo của Volodymyr Zelensky. Nhưng từ khi Putin đưa đại quân Nga xâm lấn Ukraine, Zelensky ngày càng gây ngạc nhiên cho cả thế giới.

Ngoài hành động cương quyết và tài chỉ huy, đương đầu với một cường quốc mạnh hơn mình gấp nhiều lần, Zelensky và bộ tham mưu của ông còn tỏ ra vô cùng hữu hiệu trong việc vận động quần chúng và ngoại giao. Tuy là mục tiêu triệt hạ chính của Putin, và bận rộn cực độ đương đầu với chiến tranh, Zelensky vẫn họp báo, đi thăm binh sĩ, nói chuyện hàng ngày với dân chúng, và xuất hiện qua video trước những nơi rất quan trọng như LHQ, Nghị Viện Châu Âu, Quốc Hội Anh, Canada, và Quốc Hội Mỹ…, để vận động giúp đỡ.

Vào giữa tháng Ba vừa qua, đã có tin về cuộc vận động để Zelensky lên tiếng tại buổi lễ trao giải Academy Awards ở Los Angeles, thường được gọi là Giải Oscars, mà người vận động tích cực nhất là tài tử Sean Penn. Theo tin từ báo chí, ông này đã đe doạ, nếu Zelensky không được lên tiếng, ông sẽ đem nấu chảy giải Oscars của mình để phản đối.

Thay vì Zelensky lên tiếng, chỉ có 30 giây mặc niệm dành cho Ukraine. Sean Penn đã không được toại ý, và cũng chưa có tin về vụ nấu chảy giải Oscars. Tuy nhiên, cũng là điều may. Nếu Zelensky lên tiếng, lễ trao giải Oscars năm nay đã quá nặng mùi chiến tranh. Bởi vì, ngoài dự tính của mọi người, kể cả ban tổ chức, một cảnh chiến tranh đã bùng nổ ngay trên sân khấu, giữa hai diễn viên nổi tiếng, Will Smith và Chris Rock.

Will Smith tức giận lời nói đùa của danh hài Chris Rock ám chỉ cái đầu trọc của vợ mình, Smith đã lên sân khấu tặng Chris Rock một bạt tai nẩy lửa, rồi về chỗ, tiếp tục lớn tiếng chửi Chris Rock bằng những lời thô tục. Will Smith bạo động và phát ngôn tầm bậy, khiến khán thính giả liên tưởng tới Putin. Chris Rock không đánh lại, bình tĩnh tiếp tục công việc của mình, giống tác phong chịu đựng của Zelensky.

Điều nên ghi nhận là, sau vài ngày, Will Smith bị nhiều chỉ trích, nhận ra lỗi lầm của mình, đã lên tiếng xin lỗi, bầy tỏ ăn năn và hứa sẽ cố gắng thay đổi để thành người khá hơn. Sau khi bị đánh, Chris Rock được nhiều cảm tình hơn, giá vé xem anh trình diễn cũng tăng vọt. Danh hài Chris Rock đã theo kịp Zelensky. Liệu Putin có biết hối hận như Will Smith?

Một tuần sau giải Oscars, lễ trao giải Grammy đã diễn ra tại MGM Grand Garden Arena tại Las Vegas vào tối Chủ Nhật 3 tháng 4.

Vào khoảng giữa chương trình buổi lễ, Zelensky đã bất ngờ xuất hiện trong một video được quay trước trong thời gian 48 tiếng. Tiếp theo sau là màn trình diễn của John Legend với nhạc phẩm mới, mang tựa đề “Free”, gồm trích đoạn bài thơ “Cầu nguyện” đọc bởi tác giả là thi sĩ Lyuba Yakimchuck, một người Ukraine tị nạn, và đệm bởi hai nhạc sĩ Ukraine là Siuzanna Iglidan và Mika Newton. (Bản dịch tiếng Việt bài thơ “Cầu nguyện” của nhà thơ Vi Lãng đã được đăng trên Da Màu ngày 8-3-2022).

Theo nhận xét của báo Rolling Stone, màn xuất hiện của Tổng Thống Zelensky đã được ghi nhận như một trong hai mươi tiết mục hay nhất, làm lu mờ các màn trình diễn khác.

Trong Tiếng Việt, Chỉ cần đổi một dấu huyền thành dấu nặng, “tiếng đàn” tượng trưng cho hoà bình bỗng thành “tiếng đạn” biểu tượng của chiến tranh. Tâm tính và việc làm của con người cũng chỉ cần thay đổi một chút, người ta sẽ có hoà bình hay chiến tranh, hoặc ngược lại.

Sau đây là bản dịch toàn bộ lời phát biểu ngắn của Zelensky, theo bản ký tự (transcript) của Newsweek, đăng ngày 4-4-2022:

***

Chiến tranh. Cái gì trái ngược với nó hơn là âm nhạc? Sự im lặng của những thành phố bị tàn phá và những người dân thiệt mạng. Trẻ em của chúng tôi vẽ những tên lửa lao xuống, không phải là sao đổi ngôi. Hơn 400 trẻ em đã bị thương và 153 em bị thiệt mạng. Và chúng tôi sẽ không bao giờ nhìn thấy chúng vẽ nữa. Cha mẹ của chúng tôi vui mừng thức dậy vào buổi sáng trong hầm tránh bom – vẫn còn sống.

Những người thân yêu của chúng tôi không biết chúng tôi sẽ lại được bên nhau nữa không. Chiến tranh không cho chúng tôi chọn lựa ai sống và ai giữ im lặng ngàn thu. Các ca nhạc sĩ của chúng tôi mặc áo giáp thay cho lễ phục. Họ hát cho những người bị thương trong các bệnh viện. Ngay cả với những người không thể nghe họ. Dù vậy, âm nhạc sẽ vượt qua. Chúng tôi bảo vệ tự do của chúng tôi. Chúng tôi sống. Chúng tôi thương yêu. Chúng tôi ca hát.

Trên lãnh thổ của chúng tôi, chúng tôi đang đánh Nga, những kẻ mang đến sự khủng khiếp của im lặng với những trái bom của họ. Im lặng của sự chết.

Hãy làm đầy sự im lặng bằng âm nhạc của các bạn. Làm đầy nó hôm nay để nói lên câu chuyện của chúng tôi. Nói sự thật về cuộc chiến này trên các mạng xã hội của các bạn, trên TV. Hãy hỗ trợ chúng tôi, bằng bất cứ cách nào bạn có thể. Bất cứ cách nào – miễn là đừng im lặng. Và rồi hoà bình sẽ đến.

Gửi tới tất cả những thành thị của chúng tôi đang bị chiến tranh huỷ diệt. Chernihiv, Kharkiv, Volnovakha, Mariupol và những nơi khác. Những nơi này đã thành huyền thoại. Nhưng tôi có một giấc mơ là những người ở đó đang sống, và tự do – như các bạn đang trên sân khấu Grammy.

________

Nguyên văn lời phát biểu của Tổng thống Zelensky bằng tiếng Anh:

“The war. What is more opposite to music? The silence of ruined cities and killed people.

Our children draw swooping rockets, not shooting stars. Over 400 children have been injured and 153 children died. And we’ll never see them drawing. Our parents are happy to wake up in the morning in bomb shelters—but alive.

Our loved ones don’t know if we will be together again. The war doesn’t let us choose who survives and who stays in eternal silence.

Our musicians wear body armors instead of tuxedos. They sing to the wounded in hospitals. Even to those who can’t hear them. But the music will break through anyway. We defend our freedom. To live. To love. To sound.

On our land, we are fighting Russia which brings horrible silence with its bombs. The dead silence.

Fill the silence with your music. Fill it today to tell our story. Tell the truth about this war on your social networks, on TV. Support us, in any way you can. Any—but not silence. And then peace will come.

To all our cities the war is destroying. Chernihiv, Kharkiv, Volnovakha, Mariupol and others. They are legends already. But I have a dream of them living, and free—free like you on the Grammy stage.”