Phòng chống dịch covid-19: Vì sao không nên triển khai tiêm vaccine dịch vụ khi nguồn cung còn rất thiếu?

Dịch càng bùng phát dữ dội, nhu cầu được tiêm vaccine càng khẩn cấp, lực lượng y tế càng có nguy cơ thiếu hụt, vaccine tốt càng khan hiếm trên thị trường, “giá tiêm chủng” càng được “điều chỉnh” cao theo thị trường “cung- cầu”, cơ hội dành được “quyền tiếp cận vaccine và quyền được tiêm vaccine tốt” càng khu trú lại cho người có “khả năng chi trả nhiều hơn”!

Đối tượng phục vụ của triển khai tiêm chủng dịch vụ, là trực tiếp số “tối thiểu” đó: Người có khả năng chi trả theo yêu cầu “doanh nghiệp y tế” đưa ra!

Thiểu số này, không luôn đồng nghĩa với người cần được tiêm vaccine sớm nhất, tạo hiệu lực chống dịch tốt nhất cho toàn cộng đồng!

Trong khi đó, hệ thống nhân lực y tế bị phân hóa xoay theo “thị trường”! “lợi nhuận” có sức mạnh “điều phối” dòng chảy nhân lực y tế đi theo phục vụ “cân bằng thu chi” sao cho “dương nhất”! Nguồn cung vaccine từ bên ngoài đổ vào Việt Nam bị làm phức tạp lên, đưa lại nguy cơ phá vỡ các nguyên tắc đạo đức làm cơ sở cho hoạch định chính sách sử dụng vaccine trong chống dịch COVID-19 trên thế gới khi nguồn cung vaccine còn thiếu như hiện nay (Tài liệu tham khảo 1). Cụ thể với Việt nam, chính sách tiêm vaccine lúc này đang cần được tuân thủ:

– (1) Đảm bảo đưa lại lợi ích tối đa cho cộng đồng, giảm thiểu nhanh nhất sự lan truyền dịch bệnh, giảm số mắc có biểu hiện lâm sàng nặng phải điều trị ở bệnh viện, giảm tỷ lệ tử vong;

– (2) Giảm thiểu tối đa sự mất công bằng trong chăm sóc sức khỏe- người/cộng đồng có nhu cầu chăm sóc khẩn thiết hơn, phải được tiếp cận chăm sóc sớm hơn;

– (3) bảo vệ hệ thống y tế khỏi nguy cơ bị khủng hoảng nhân lực, nhằm đáp ứng yêu cầu khẩn cấp chống dịch một cách hiệu quả, đồng bộ và bền vững theo thời gian dịch lưu hành;

– (4) Đảm bảo minh bạch và giải trình trách nhiệm trên toàn hệ thống chống dịch.

Tức là trong tình hình dịch bệnh khẩn cấp, nguồn vaccine có được phải được tập trung nhập vào, tổ chức quản lý, phân phối, tổ chức tiêm “đúng người, đúng thời gian, đúng vị trí” miễn phí, theo dẫn dắt của khoa học phòng chống dịch trên thực tế, bất kể khả năng chi trả của người dân ra sao!

Nghĩa là, trong phòng chống khẩn cấp sự lây lan của dịch, nhà nước phải sử dụng hệ thống nhân lực y tế có được cho lợi ích cao nhất bảo vệ sức khỏe toàn dân trước nguy cơ tàn phá của dịch bệnh! Không thể và không có cơ sở khoa học nào để cho “thị trường tham gia điều tiết” nhân lực y tế theo mục tiêu thương mại khi dịch bệnh đang diễn ra nguy cấp! Bởi dịch bệnh xẩy ra, y tế trở thành “tuyến đầu chịu trận”! để tình trạng hệ thống y tế, dù chỉ là một phần, chay theo “tối đa hóa lợi ích thương mại”, về mặt đạo đức là không thể chấp nhận được, còn về tác động xã hội, thì nguy cơ gây ra hậu quả khôn lường là khó tránh khỏi!

ĐÂU CHỈ VIỆT NAM NÓI KHÔNG VỚI TIÊM CHỦNG DỊCH VỤ PHÒNG COVID-19!

Bởi thế, khi có vaccine phòng COVID-19 đầu năm nay, không nước nào là không đưa ra danh sách ưu tiên được tiêm, rồi điều chỉnh theo thời gian và tình hình dịch bệnh thực tế! Ưu tiên đó, không có chỗ cho mục tiêu “làm kinh tế”, không mảy may nhắc đến “dành cho người có tiền”!

Không nước nào, lại tổ chức thực hiện “tiêm chủng thu phí” để chống dịch COVID-19″, với giải thích “tiêm chũng dịch vụ” giúp người dân “dễ tiếp cận hơn”, giúp tiêm nhanh, tiêm nhiều, sớm đạt chỉ tiêu tạo miễn dịch cộng đồng bằng vaccine!

Bởi sự “mất tiền” từ “tiêm miễn phí” này, thực ra, là chẳng mất gì cả! Trong khi “được” là toàn hệ thống, tập trung dưới tay nhà nước, nhất thể đi theo một kế hoạch chống dịch dẫn đường bởi khoa học!

Còn “lãi” từ “tiêm chủng thu phí” chẳng bù được cho sự làm trầm trọng thêm sự thiết hụt vaccine trong tình hình hiện nay , nhất là nếu để xẩy ra tình trạng không đáp ứng kịp thời cho cho nhu cầu chống dịch khẩn cấp (nơi cần nhất, người cần nhất, lại chưa có)!

Lãi có lớn đến đâu chăng nữa, cũng chỉ là “hạt cát” so với phí tổn bỏ ra từ sự chậm trễ kiểm soát dịch bệnh hoặc xẩy ra tình trạng rối nhiễu hệ thống y tế trước yêu cầu đặt ra từ công tác phòng chống dịch bệnh khẩn cấp!

Mỹ, nơi ra đời vaccine sớm nhất phòng chống COVID-19, nơi lực lượng y tế tư nhân rất hùng hậu, đã làm như thế! (TLTK 1).

Các nước có nền kinh tế thị trường, Anh, Pháp Đức, Nhật… đều làm như thế!

Họ, cũng như Việt nam cho đến lúc này, nhất nhất đều tiêm MIỄN PHÍ!

THAY CHO LỜI KẾT

Bởi thế, mặc dù có ý kiến của đại biểu quốc hội đoàn TP.HCM kiến nghị “mở tiêm dịch vụ để người dân tiếp cận vaccine” (TLTK 2), mặc dù có những ý kiến trên truyền thông đại chúng ủng hộ cho đại biểu này, tôi vẫn tin rằng, Bộ Y tế sẽ luôn kiên định với chủ trương “tiêm vaccine miễn phí ” cho toàn dân, theo sự ưu tiên chỉ đường bởi khoa học dịch tễ học!

Còn muốn tiêm nhanh, muốn dân dễ tiếp cận hơn, có nhiều cách đơn giản hơn, thiết thực hơn, dễ dàng nhanh chóng hơn, và lợi ích đưa lại cũng lớn hơn rất nhiều, so với “thương mại hóa” công tác tiêm chủng!

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Các nguyên lý làm cơ sở cho hoạch định chính sách vaccine trong tình trạng nguồn cung còn thiếu: https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/vaccines/recommendations-process.html

2. https://tuoitre.vn/kien-nghi-mo-tiem-dich-vu-de-nguoi-dan-tiep-can-vac-xin-20210726101022233.htm