Trump đang cố làm suy yếu các cơ quan giám sát độc lập của chính phủ

Washington Post

Tác giả: Joe Davidson

Dịch giả: Châu Minh Dũng

4-4-2020

Kế hoạch của Tổng thống Trump nhằm sa thải Tổng Thanh tra của lực lượng tình báo Hoa Kỳ, là cuộc tấn công mới nhất của ông nhắm vào các cơ quan giám sát nội bộ của chính phủ – bất chấp tư cách độc lập chính thức của họ.

Thông báo của Trump vào cuối ngày thứ Sáu tuần qua, rằng sẽ cho Michael Atkinson nghỉ việc ngay lập tức, trước cả quy trình bãi nhiệm kết thúc trong 30 ngày, nồng nặc mùi tư thù, nhằm đáp trả quyết định của Atkinson về vụ ông này lên tiếng với Quốc hội Hoa Kỳ về khiếu nại tố cáo dẫn đến vụ luận tội Trump.

Hành động này diễn ra chỉ một tuần sau khi Trump tuyên bố “sự giám sát của Tổng thống” đối với cơ quan giám sát quá trình phục hồi từ đại dịch của Bộ Ngân khố, một nỗ lực đáng ngại nhằm hạn chế sự giám sát độc lập các hành động của chính phủ. Tạo ra các ghế trống là một trong các thủ đoạn như vậy. Có 14 trong số 75 vị trí Tổng Thanh tra hiện đang bị bỏ trống, theo Hội đồng Tổng Thanh tra về Liêm chính và Hiệu quả. Trump đã chỉ định năm người [để ngồi vào các ghế trống đó] hôm thứ Sáu vừa qua.

Khi tổng thống phê chuẩn gói cứu trợ trị giá 2 ngàn tỉ Mỹ kim, tuyên bố ngày 27/3/2020, cho thấy, ông ta tin rằng Hiến pháp trao cho ông quyền hành để chặn các báo cáo trước Quốc hội từ Tổng Thanh tra Đặc biệt về Quá trình Hồi phục trong Đại dịch (SIGPR), vốn được thành lập một cách hợp pháp.

Trong tuyên bố nói trên của Trump có đoạn: “Chính quyền của tôi sẽ không xem” văn phòng của Tổng Thanh tra đặc biệt là cơ quan có quyền “để ban hành các báo cáo cho Quốc hội mà không có sự giám sát của tổng thống theo yêu cầu của Điều khoản Chăm sóc” trong Hiến pháp.

Tổng thanh tra đặc biệt chịu trách nhiệm kiểm toán và điều tra các vấn đề liên quan đến khoản vay và đầu tư trị giá 500 tỉ Mỹ kim mà Bộ Ngân khố có thể thực hiện như một phần của nỗ lực kích thích kinh tế. Vụ Trump đề cử Brian D. Miller vào chức vụ này phải được Thượng viện Hoa Kỳ chuẩn thuận.

Bất kỳ nỗ lực nào nhằm kiểm soát Tổng Thanh tra Đặc biệt, có thể tạo ra một cuộc đụng độ nghiêm trọng giữa cơ quan lập pháp do lưỡng đảng kiểm soát là Quốc hội với Trump, vượt quyền của tất cả các Tổng Thanh tra, được gọi là IG (Inspector General), những người chịu trách nhiệm kiểm toán và điều tra các cơ quan liên bang.

Trump không chỉ tìm cách kiểm soát những gì mà Tổng Thanh tra đặc biệt báo cáo trước Quốc hội. Đó chỉ là bước tiếp theo của chính quyền này nhằm hạn chế những người mang tin xấu:

– Hôm thứ Ba [31/3], Quản trị viên Cơ quan Bảo vệ Môi trường (EPA), ông Andrew Wheeler, trong một hành động công khai bất thường, đã đưa ra một bản tin “chính thức yêu cầu Tổng Thanh tra EPA hủy bỏ” một báo cáo về các chất thải gây ung thư vì “giọng điệu và bản chất của nó”.

– Tháng 1/2020, Glenn A. Fine, quyền Tổng Thanh tra của Bộ Quốc phòng, hiện cũng là chủ tịch của một cơ quan giám sát các hoạt động chi tiêu đại dịch, đã kể với Quốc hội về vụ Lầu Năm Góc từ chối hợp tác với các cuộc điều tra của ông.

Ông phàn nàn về một “xu hướng nhỏ nhưng đáng lo ngại” của các quan chức Lầu Năm Góc “Không thi hành kỷ luật trong một số trường hợp có chứng cứ, mà không đưa ra lời giải thích đầy đủ hoặc thuyết phục” trong các trường hợp có yếu tố ăn miếng trả miếng giữa những người giám sát và những người tố giác. “Chuyện này rắc rối đây… Nếu làm ngơ chuyện này thì đồng nghĩa với việc gửi thông điệp tới các nhà quản lý, rằng hành động trả đũa lẫn nhau sẽ được dung thứ, khiến những người tố giác sau này thấy rằng hệ thống sẽ không bảo vệ họ”.

Trường hợp khác, hôm thứ Hai vừa rồi, ông Fine đã được chỉ định làm chủ tịch Ủy ban Giải trình Ứng phó Đại dịch được thành lập bởi hội đồng đại diện cho tất cả các Tổng Thanh tra. Ủy ban này sẽ xem xét các hành vi lãng phí, gian lận và quản lý tồi trong các chương trình cứu trợ đại dịch trên toàn hệ thống Chính phủ Hoa Kỳ.

– Tháng 11/2019, một bản ghi nhớ chung của Tổng Thanh tra EPA cho biết, một quan chức hàng đầu “buông lỏng quản lý đối với các nhân viên liên bang, để từ chối các yêu cầu thu thập thông tin từ OIG (Văn phòng Tổng thanh tra)”.

– Tháng 2/2019, các thành viên đảng Dân chủ trong Quốc hội đã phản đối Bộ Giáo dục về “những nỗ lực nhằm thỏa hiệp sự liêm chính của OIG”. Họ nói về một kế hoạch thay thế quyền Tổng thanh tra, theo sau yêu cầu rằng, bà ấy từ bỏ một cuộc điều tra hoặc thay đổi trọng tâm, thể hiện “một nỗ lực rõ ràng nhằm vi phạm sự độc lập theo luật định” của văn phòng Tổng Thanh tra.

– Tháng 6/2018, Peter O’Rourke, từng ngồi ghế quyền Bộ trưởng Bộ Cựu chiến binh, đã cho thấy sự hiểu lầm của ông ta về quyền độc lập theo luật định dành cho các Tổng Thanh tra trong một cuộc tranh cãi với Tổng Thanh Tra Michael J. Missal. Missal phàn nàn rằng, văn phòng bảo vệ người tố giác của Bộ đã không cung cấp thông tin yêu cầu. O’Rourke đã viết một bức thư hăm dọa gửi đến Missal, nói rằng: “Tôi là người giám sát trực tiếp của anh. Anh được lệnh hành động cho phải phép”.

Nhìn chung, các mâu thuẫn liên quan đến các Tổng Thanh tra bị giới hạn ở cấp này. Nhưng Trump đã khởi xướng một chuỗi liên quan đến trách nhiệm báo cáo của Tổng Thanh tra đặc biệt, dẫn đến một sự đáp trả sắc bén từ Quốc hội.

“Việc lạm dụng một tuyên bố đã ký của Tổng thống hiện tại và các Tổng thống trước đó, nhằm làm suy yếu khả năng của các Tổng Thanh tra trong việc cung cấp thông tin cho Quốc hội theo luật định, là gây phiền toái và không thể chấp nhận được. Việc áp dụng đúng luật pháp không phải là một lựa chọn, mà là một yêu cầu”, trích đoạn trong một bức thư của các Thượng nghị sĩ đảng Dân chủ nắm đa số trong Hạ viện là ông Sherrod Brown (Ohio), Ron Wyden (Oregon) và Charles E. Schumer (NY), gửi tới Bộ trưởng Bộ Ngân khố Steven Mnuchin.

Cụm từ “áp dụng đúng luật” đề cập đến điều khoản trong hiến pháp mà Trump trích dẫn, nói rằng, Tổng thống “sẽ lưu ý rằng luật pháp được thực thi một cách trung thực”. Thay vì trao cho Nhà Trắng quyền ngăn cản Quốc hội, các học giả về hiến pháp cho rằng, điều khoản này có nghĩa là các tổng thống nên thực thi luật cho dù họ có muốn hay không.

Dân biểu Jamie B. Raskin (đảng Dân chủ – bang Maryland), cũng là giáo sư đại học về luật hiến pháp của Mỹ, nói: “Rõ ràng, tổng thống muốn hành động mà không muốn bị ràng buộc trách nhiệm và giám sát. Khi được hỏi, ai sẽ thực hiện việc giám sát, ông ta nói sẽ tự giám sát chính mình. Đó không phải là ý nghĩa của việc kiểm soát và cân bằng quyền lực ở Mỹ”.

Các Tổng Thanh tra là những người giữ vai trò phức tạp, vừa là một phần của các cơ quan mà họ điều tra, vừa phải duy trì tình trạng độc lập. Luật quản lý họ cho thấy rõ, họ có trách nhiệm báo cáo cho Quốc hội, đồng thời báo cho các cơ quan hành pháp. Điều đó có nghĩa là họ có thể báo cáo cho Quốc hội mà không phải chịu sự giám sát hay phê duyệt của Tổng thống.

“Để tạo ra các đơn vị độc lập và khách quan”, Đạo luật Tổng Thanh tra nói về các cơ quan giám sát, họ phải giữ cho các lãnh đạo cơ quan của mình “và Quốc hội được thông báo đầy đủ và tức thời về mọi vấn đề và thiếu sót”.

Với ngôn ngữ đó, “tôi thấy khó có thể tin được“, Raskin nói, “chính quyền Trump sẽ tìm cách khẳng định một yêu sách hiến pháp ngông cuồng ngay giữa một cuộc khủng hoảng sức khỏe cộng đồng quốc gia và khủng hoảng kinh tế. Mọi người Mỹ đều muốn thấy rằng, [chính phủ] phải có trách nhiệm giải trình phù hợp đối với mỗi đồng Mỹ kim được chi tiêu”.