Virus corona: Phản ứng của Nam Hàn hoàn toàn ngược lại với Trung Quốc và Italy – Và nó có tác dụng

SCMP

Tác giả: John Power

Dịch giả: Trúc Lam

14-3-2020

Việc xử lý dịch bùng phát của Seoul nhấn mạnh tính minh bạch và phụ thuộc nhiều vào sự hợp tác của công chúng, thay cho các biện pháp cứng rắn như phong tỏa.

Trong khi những điều không chắc chắn vẫn còn, nhưng [Nam Hàn] ngày càng được các chuyên gia y tế công cộng xem là mô hình để các nhà chức trách tuyệt vọng giữ Covid-19 trong tầm kiểm soát, làm theo.

Trong nhiều tuần, biểu đồ về các ca nhiễm mới Covid-19 ở Nam Hàn đã tăng một đường dốc đứng – một minh họa theo nghĩa đen về sự lây lan nhanh, dường như không thể ngăn chặn virus corona. Sau đó, đường bắt đầu cong.

Sau khi công bố 600 ca nhiễm mới trong ngày 3/3, chính quyền đã báo cáo 131 ca nhiễm mới một tuần sau đó. Hôm thứ Sáu 13/3, các quan chức đã báo cáo chỉ có 110 ca nhiễm mới, mức tăng hàng ngày thấp nhất kể từ ngày 21/2. Cùng ngày, số bệnh nhân hồi phục là 177, lần đầu tiên đã vượt quá số ca nhiễm mới.

Tổng thống Moon Jae-in, trong khi cảnh báo chống lại sự lạc quan quá sớm, đã bày tỏ hy vọng rằng, Nam Hàn sẽ sớm bước vào “giai đoạn ổn định” nếu xu hướng nói trên vững chắc.

Với khoảng 8.000 ca nhiễm được xác nhận và hơn 65 người tử vong, cho đến gần đây, quốc gia có nhiều ca nhiễm được xác nhận nhất bên ngoài Trung Quốc (*) – nhưng Nam Hàn đã nổi lên như một nguồn cảm hứng và hy vọng cho các nhà chức trách trên toàn thế giới khi họ chiến đấu với đại dịch.

Khi các nước từ Hoa Kỳ đến Italy và Iran chiến đấu để kiểm soát virus, việc xử lý ổ dịch của Seoul – liên quan đến phản ứng của chính phủ có sự phối hợp chặt chẽ, nhấn mạnh sự minh bạch và phụ thuộc nhiều vào hợp tác công chúng, thay cho các biện pháp cứng rắn như phong tỏa – ngày càng được các chuyên gia y tế công cộng xem như một mô hình cho các nhà chức trách mong muốn kiểm soát virus, làm theo.

Trong khi Trung Quốc, nơi virus bắt nguồn và gần đây, Italy đã khiến hàng triệu công dân của họ bị phong tỏa, Nam Hàn đã không hạn chế các hoạt động của người dân – thậm chí không chỉ trong thành phố Daegu, thành phố phía đông nam trung tâm dịch bệnh của đất nước.

Thay vào đó, các nhà chức trách tập trung cách ly bắt buộc đối với những bệnh nhân bị nhiễm bệnh và những người mà họ đã tiếp xúc gần, đồng thời khuyên dân chúng ở trong nhà, tránh các sự kiện công cộng, đeo khẩu trang và thực hiện vệ sinh tốt.

Và trong khi nhiều nước đã áp đặt các lệnh cấm đi lại trên diện rộng – gồm cả Mỹ, nơi đã đưa ra các hạn chế nghiêm trọng đối với việc đi lại từ châu Âu – thì Seoul đã đưa ra “các thủ tục nhập cư đặc biệt” đối với các nước bị ảnh hưởng nặng nề như Trung Quốc, yêu cầu du khách phải kiểm tra nhiệt độ, cung cấp thông tin liên lạc được xác minh và điền vào bảng câu hỏi về sức khỏe.

Ian Mackay, nhà virus học tại Đại học Queensland, Australia, cho biết: “Hơn một tuần số ca nhiễm có xu hướng giảm, cho thấy cách tiếp cận ở Nam Hàn đã đảo ngược dịch bệnh. Cách tiếp cận này có vẻ ít bi thảm hơn và có thể được các nước khác sử dụng nhiều, so với phương pháp được sử dụng ở Trung Quốc đại lục. Nếu những xu hướng này tiếp tục, chúng sẽ ngăn chặn sự phát triển dịch bệnh“.

‘Một chiến thắng ngoạn mục’

Mấu chốt trong phản ứng của Nam Hàn là một chương trình xét nghiệm đã kiểm tra virus trên đầu người nhiều hơn bất kỳ nước nào khác. Bằng cách thực hiện tới 15.000 ca xét nghiệm mỗi ngày, các quan chức y tế đã có thể kiểm tra khoảng 250.000 người – khoảng 1/200 người Nam Hàn – kể từ tháng giêng.

Để khuyến khích sự tham gia, xét nghiệm miễn phí cho bất kỳ ai được bác sĩ giới thiệu hoặc cho thấy các triệu chứng sau khi tiếp xúc gần đây với một ca nhiễm được xác nhận hoặc đi du lịch đến Trung Quốc. Đối với bất kỳ người nào quan tâm đến nguy cơ nhiễm bệnh, chi phí tương đối phải chăng 160.000 won (135 đô la Mỹ) [cho mỗi lần xét nghiệm]. Xét nghiệm có sẵn tại hàng trăm phòng khám, cũng như khoảng 50 trạm xét nghiệm lái xe ngang qua, lấy cảm hứng từ các cuộc tập trận chống khủng bố trong quá khứ và có thể sàng lọc bệnh nhân nghi ngờ trong vài phút.

Kim Dong-hyun, Chủ tịch Hiệp hội Dịch tễ học Nam Hàn cho biết: “Đất nước này có hệ thống bảo hiểm y tế cho toàn dân và gánh nặng kinh tế cho xét nghiệm là rất thấp. Xét nghiệm được thực hiện miễn phí nếu bạn có triệu chứng thích hợp“.

Khối lượng dữ liệu khổng lồ được thu thập đã cho phép các cơ quan chức năng xác định chính xác các cụm nhiễm bệnh nhằm thực hiện mục tiêu tốt hơn cho các nỗ lực cách ly và khử trùng cho người bệnh, đồng thời gửi các cảnh báo tin nhắn bằng văn bản cho các thành viên để thông báo cho họ về các hoạt động trước đây của bệnh nhân bị nhiễm bệnh trong khu vực của họ – thậm chí gửi tên của các cửa hàng và nhà hàng mà họ đã tới.

Kim Woo-joo, giáo sư trường Y của Đại học Nam Hàn, cho biết: “Khả năng xét nghiệm để phát hiện sớm virus của Nam Hàn đã phát triển rất nhiều, khi đất nước trải qua đợt bùng phát cúm mới năm 2009 và năm MERS năm 2015. Nó được xếp vào các quốc gia hàng đầu thế giới trong lĩnh vực này“.

Việc thu thập lượng dữ liệu này cũng đã cho phép chính quyền Nam Hàn thu thập được một dấu hiệu rõ ràng hơn về khả năng gây tử vong của virus, tỷ lệ tử vong đã thay đổi đáng kể từ khoảng 5% ở Italy sang khoảng 0,8% ở Nam Hàn. Các yếu tố gồm chất lượng chăm sóc sức khỏe, tuổi bệnh nhân và nhận thức cộng đồng có thể ảnh hưởng đến tỷ lệ tử vong của virus, quy mô xét nghiệm là một trong những yếu tố ảnh hưởng nhất.

Để so sánh, ở nước láng giềng Nhật Bản – nơi đã xác nhận hơn 600 ca (*), không bao gồm tàu ​​du lịch Diamond Princess bị nhiễm virus –  các nhà chức trách tính đến ngày thứ Sáu, đã xét nghiệm hơn 10.000 người.

Tại Hoa Kỳ, nơi chính quyền không thể xác nhận số lượng xét nghiệm do chúng được thực hiện bởi một bản chấp vá của các phòng thí nghiệm liên bang, tiểu bang và tư nhân, tổng số xét nghiệm ước tính, chưa tới 5.000 người, theo một khảo sát dữ liệu có sẵn của báo The Atlantic.

William Schaffner, giáo sư y học dự phòng và các bệnh truyền nhiễm tại Đại học Y khoa Vanderbilt University School of Medicine ở Mỹ, cho biết, Nam Hàn đã thực hiện một chiến công “ngoạn mục”, cho phép các quan chức y tế theo dõi virus và đánh giá cường độ của nó.

“Chúng tôi không chắc chắn nơi nhiễm dịch của chúng tôi ở đâu và mức độ lây truyền ở Mỹ như thế nào và chúng tôi mới chỉ bắt đầu thử nghiệm“, ông Schaffner nói.

Nam Hàn không phải là nước duy nhất tuyên bố một số thành công trong cuộc chiến chống lại virus này. Singapore, Đài Loan và Hồng Kông, được thông báo bởi các vụ bùng phát dịch trong quá khứ, như hội chứng hô hấp cấp tính nghiêm trọng (SARS) và MERS, đã cố gắng giữ các ca nhiễm được xác nhận ở mức thấp, trong khi tránh xa các biện pháp hà khắc được thực hiện ở Trung Quốc đại lục.

Ngay từ sớm, Hồng Kông đã thực hiện một số bước toàn diện nhất để thực hiện “cách ly xã hội” – trong đó các sự kiện bị hủy và các địa điểm đóng cửa để giảm thiểu sự tiếp xúc giữa mọi người – bằng cách đóng cửa các trường học vào cuối tháng 1, trong khi chính quyền tạo ra một bản đồ kỹ thuật số về các ca nhiễm được xác nhận, cho phép mọi người tránh các khu vực có khả năng bị lây nhiễm.

Ở Đài Loan, các quan chức đã tổng hợp thông tin từ cơ sở dữ liệu bảo hiểm y tế và nhập cư để theo dõi lịch sử và triệu chứng đi lại của người dân, và sử dụng điện thoại để theo dõi, đảm bảo tuân theo việc cách ly. Tương tự, Singapore đã theo dõi các bệnh nhân bị nhiễm và truy tìm những người mà họ tiếp xúc, với các hình phạt nghiêm khắc đối với những người không chịu cách ly, hoặc đánh lừa chính quyền về nơi họ đã đi du lịch.

Cởi mở và minh bạch

Nhưng Nam Hàn cá biệt dường như ở chỗ, đẩy thủy triều chống lại sự bùng phát dịch quan trọng, trong khi vẫn duy trì sự công khai và minh bạch. Cụm dịch lớn nhất ở nước này có liên quan đến một giáo phái bí mật, Shincheonji, các thành viên giáo phái này bị cáo buộc đã sơ suất truyền virus cũng như trốn tránh theo dõi và xét nghiệm.

Yanzhong Huang, một thành viên cao cấp về sức khỏe toàn cầu tại Council on Foreign Relations, ở New York, nói: “Kinh nghiệm của Nam Hàn cho thấy rằng, một quốc gia có thể ngăn chặn sự lây lan của virus trong một khoảng thời gian tương đối ngắn mà không cần dựa vào các biện pháp ngăn chặn hà khắc, ngăn chặn bằng mọi giá“.

“Đối với các nước như Mỹ, kinh nghiệm của Nam Hàn mang đến một giải pháp thay thế có thể chấp nhận được, có thể khả thi hơn, thay thế cho việc giải quyết ổ dịch. Để giải quyết sự bùng phát Covid-19, việc ra quyết định hợp lý không nên đưa ra lựa chọn giữa bảo vệ tối đa và gián đoạn tối thiểu“.

Trung Quốc đã ngăn chặn hiệu quả 60 triệu người ở Vũ Hán – nơi khởi nguồn sự bùng phát dịch – và phần còn lại của tỉnh Hồ Bắc trong việc rời khỏi nhà của họ, đồng thời hạn chế sự di chuyển của hàng trăm triệu người khác trên khắp đất nước, bằng cách đóng cửa giao thông công cộng, cấm xe hơi tư nhân và thiết lập các hàng rào trên đường.

Nước này tuyên bố đã ngăn chặn sự lây lan virus một cách hiệu quả, sau khi ghi nhận hơn 80.000 ca nhiễm và 3.100 ca tử vong, và các cập nhật hàng ngày trong những tuần gần đây đã giảm từ hàng ngàn ca nhiễm mới, xuống còn hàng chục ca nhiễm. Tuy nhiên, sự hoài nghi vẫn còn trên các số liệu chính thức, sau khi các quan chức địa phương và tỉnh Hồ Bắc ban đầu đã cố gắng che giấu mức độ bùng phát.

Một hành động được xem như nhằm mục đích thúc đẩy sự thành công trong các biện pháp cứng rắn của Bắc Kinh, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình hôm thứ Ba đã có chuyến thăm đầu tiên tới Vũ Hán. Trong thời gian này, ông ta kêu gọi các doanh nghiệp và nhà máy trở lại làm việc bình thường, để đất nước tập trung tăng trưởng kinh tế trở lại.

“Trong khi Trung Quốc có thể kiểm soát dịch Covid-19, tôi không nghĩ các phương pháp hà khắc của nó đáng để copy cho các nước có nền dân chủ tự do. Hầu hết các nước dân chủ đều coi trọng quyền và tự do của con người, [không thể] ở mức độ kiểm soát xã hội mà chúng ta đã thấy ở Trung Quốc. Nam Hàn cung cấp một mô hình tốt hơn“, Lawrence Gostin, giám đốc Viện O’Neill về Luật Sức khỏe Quốc gia và Toàn cầu tại Trung tâm Luật Đại học Georgetown ở Washington, nói.

Nhưng trong một chỉ dấu nổi bật rằng, các chiến thuật hà khắc của Bắc Kinh có thể được thực hiện ngay cả tại các các nước dân chủ tự do, Italy hôm thứ Hai đã tuyên bố cách ly trên toàn quốc sau khi các ca nhiễm tăng đột biến, khi chính quyền mất cảnh giác. Các cửa hàng, nhà hàng và quán bar đã bị đóng cửa, trong khi các cuộc tụ họp công cộng và hầu hết các hoạt động đã bị cấm ở đất nước châu Âu này, nơi đã xác nhận hơn 15.000 ca nhiễm và 1.000 người chết hôm thứ Sáu – khiến nơi đây trở thành nơi bùng phát dịch lớn nhất bên ngoài Trung Quốc.

Ở Philippines, Tổng thống Rodrigo Duterte hôm thứ Năm đã tuyên bố phong tỏa toàn bộ khu vực Metro Manila và 12,8 triệu người ở đây.

David Hui Shu-cheong, một chuyên gia về y học hô hấp tại Đại học Hồng Kông, cho biết, Italy đã phản ứng “rất chậm” với vụ dịch bùng phát, trái ngược với Nam Hàn.

Ngay cả khi Bắc Kinh tuyên bố thành công trong việc chống lại virus, truyền thông nhà nước này gần đây khẳng định, “thế giới nợ người Trung Quốc một lời ‘cảm ơn’,” Nam Hàn – nước dân chủ hóa vào cuối thập niên 1980 sau chế độ độc tài quân sự – đã không giấu giếm mong muốn của họ để thúc đẩy một sự thay thế tự do hơn.

Trong một cuộc họp báo với báo chí nước ngoài tuần này, Thứ trưởng Bộ Y tế Kim Gang-lip nói rằng, trong khi các biện pháp quyết liệt như phong tỏa các khu vực bị ảnh hưởng, đã chứng minh “hiệu quả khiêm tốn”, chúng phải chịu đựng “sự cưỡng chế và không linh hoạt”.

Ông nói: “Nam Hàn, với tư cách là một quốc gia dân chủ, coi trọng toàn cầu hóa và một xã hội đa nguyên. Vì vậy, chúng tôi tin rằng chúng ta phải vượt qua những hạn chế cách tiếp cận thông thường để chống lại dịch bệnh lây nhiễm“.

Ông Kim nhấn mạnh rằng, niềm tin của công chúng rất quan trọng đối với chiến lược của chính phủ. Ông nói: “Thông tin càng chính xác và nhanh chóng được cung cấp, người dân sẽ càng tin tưởng chính phủ. Họ sẽ hành động hợp lý vì lợi ích của cộng đồng, nói chung“.

Các yếu tố không rõ

Mặc dù chính quyền đóng cửa các trường học trên toàn quốc, nhưng đa số người Nam Hàn chấp nhận tự nguyện cô lập và “cách ly xã hội” theo ý họ.

Trong hai tuần vừa qua, hơn 12.000 doanh nghiệp đã nộp đơn xin trợ cấp để trả lương cho nhân viên, trong khi họ tạm thời đóng cửa do dịch bệnh, theo Bộ Lao động nước này. Nhiều cửa hàng ở Daegu, nơi có hơn ¾ ca nhiễm trên cả nước, đã đóng cửa, trong khi các trung tâm mua sắm và rạp chiếu phim trên khắp đất nước đã trở nên vắng vẻ khi mọi người ở nhà. Các nhà thờ Công giáo và chùa chiền Phật giáo trên toàn quốc đã tạm ngưng các hoạt động cầu nguyện.

“Đối với người ngoài cuộc, Nam Hàn đã xử lý rất tốt các ca nhiễm và dường như giảm thiểu sự lây lan hơn nữa thông qua các hình thức cách ly xã hội thụ động“, Howard P. Forman, giáo sư chính sách y tế công cộng tại trường Yale School of Management, nói.

Một số chuyên gia cho rằng, xã hội Nam Hàn nhấn mạnh vào kỷ luật và cộng đồng có thể đã dành chỗ để tránh thực hiện các biện pháp hà khắc hơn.

“Biện pháp này dường như đã rất thành công nhưng phụ thuộc vào người dân địa phương hợp tác với phản ứng. Không rõ cách tiếp cận này có hiệu quả như thế nào với các nền văn hóa khác và nó đòi hỏi phải giao tiếp hiệu quả với người dân địa phương “, Jeremy Rossman, giảng viên cao cấp danh dự về virus học tại Đại học Kent, nói.

Tuy nhiên, phản ứng của Nam Hàn không phải là không có sai lầm hay chỉ trích. Giữa tháng 2, trước khi phát hiện ra rằng virus đã lây lan nhanh chóng trong số những người theo giáo phái Shincheonji, Tổng thống Moon đã đưa ra dự đoán tệ hại rằng, dịch bệnh sẽ “sớm biến mất”.

Hiệp hội Y khoa Nam Hàn – hiệp hội có số lượng bác sĩ đông nhất nước – và các phương tiện truyền thông bảo thủ đã chỉ trích tổng thống vì đã không cấm hoàn toàn việc đi lại từ Trung Quốc.

Gần 1,5 triệu người Nam Hàn đã ký một bản kiến ​​nghị trên mạng, kêu gọi luận tội của ông Moon về việc xử lý ổ dịch, và tỷ lệ tán thành sự lãnh đạo của ông trong tuần này đã giảm xuống chỉ còn dưới 45% – mặc dù, trong một dấu hiệu phục hồi vận may, một cuộc thăm dò ý kiến ​​được công bố hồi thứ Sáu vừa rồi, cho thấy, phản ứng của tổng thống được đánh giá thuận lợi.

Một số chuyên gia cảnh báo rằng, còn quá sớm để biết Nam Hàn có thực sự kiểm soát được virus hay không. Việc phát hiện một cụm mới khoảng 100 người bị nhiễm tại một trung tâm ở Seoul nơi có mật độ dân số khá đông, đã khiến một ca nhiễm tăng đột ngột hôm thứ Tư, làm dấy lên lo ngại, virus có thể đang trên bờ vực lây lan không kiểm soát trên toàn quốc.

Ông Kim, chủ tịch Hiệp hội dịch tễ học Nam Hàn cho biết: “Vẫn còn quá sớm để nói liệu phản ứng có hữu hiệu hay không. Có một ảo ảnh liên quan đến các số liệu. Số lượng ca nhiễm mới hàng ngày dường như đang giảm khi sàng lọc những người theo giáo phái Shincheonji sắp kết thúc, nhưng phải lưu ý rằng, có những cụm mới xuất hiện ở Seoul và các khu vực khác. Chúng tôi không thể hạ thấp cảnh giác“.

Giống như những nơi khác, đất nước này đang phải đối mặt với các yếu tố không xác định, như nhiệt độ ấm lên trong những tuần tới và sự xuất hiện của khách du lịch từ các điểm nóng bị nhiễm mới ở nước ngoài. “Chúng tôi thấy rằng ở Nam Hàn, dịch bệnh lớn có thể bị chậm lại. Chúng có thể được ngăn chặn không? Đó sẽ là thách thức đối với các quốc gia vẫn chưa thấy sự lây nhiễm rộng rãi trong cộng đồng”. Ông Mackay, từ Đại học Queensland, nói.

Trước sự không chắc chắn, Nam Hàn dường như quyết tâm giữ vững chiến lược của mình. Trong chuyến thăm Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Nam Hàn hôm thứ Tư, ông Moon cho biết, phản ứng của đất nước đã nhận được sự công nhận của quốc tế và cho phép họ tránh được “sự lựa chọn cực đoan” trong việc cấm du lịch hoàn toàn.

Hôm sau, đáp lại quyết định của Tổ chức Y tế Thế giới, tuyên bố virus này là đại dịch toàn cầu, tổng thống kêu gọi người dân Nam Hàn duy trì hy vọng rằng virus sẽ bị tiêu diệt.

Ông Moon nói: “Có thể mất nhiều thời gian hơn chúng ta nghĩ. Mọi người làm ơn đừng mệt mỏi”.

Bài có sự đóng góp của của Park Chan-kyong

_____

(*) Tính đến thời điểm này, số ca nhiễm ở Nam Hàn đứng thứ tư, sau Trung Quốc và hai nước khác là Italy có 21.157 ca nhiễm, Iran có 12.729 ca nhiễm. Hiện tại, Nhật có hơn 800 ca nhiễm vào thời điểm 9h sáng 15/3, theo Worldometers: