“Hãy luận tội tổng thống Trump”

Mai V. Phạm

10-12-2019

Cách đây hơn hai tuần, Ủy ban Tình báo Hạ viện Mỹ đã tiến hành các cuộc điều trần công khai (public hearings) liên quan đến việc điều tra luận tội tổng thống Donald Trump, với các nhân chứng đưa ra thông tin về các sai phạm của Trump.

Trong các buổi điều trần công khai trước đó, hai nhân chứng cho hay Đại sứ Mỹ tại EU, Gordon Sondland, (người được Trump đề cử vào chức vụ) cho biết khi Trump yêu cầu nội các tạm giữ gói viện trợ gần 400 triệu Mỹ kim được Quốc hội thông qua cho Ukraine, không phải là do quan tâm đến việc điều tra cựu phó Tổng thống Biden. Điều Trump thực sự quan tâm chính là Tổng thống Ukraine, Volodymyr Zelensky, sẽ tuyên bố điều tra nhà ông Biden trên truyền hình Mỹ. Nói cách khác, Trump sử dụng quyền lực tổng thống để làm lợi cho chiến dịch tái tranh cử tổng thống của mình. Đây chính là gọi mời sự can thiệp của nước ngoài vào cuộc bầu cử tổng thống.

Những nhà Lập quốc khẳng định, sự can thiệp của các thế lực nước ngoài nhằm tạo ra ảnh hưởng đối với các cuộc bầu cử tạo ra các hiểm họa lớn đối với chủ quyền nước Mỹ. Để xử lý và buộc tội các quan chức chính phủ cao cấp, trong đó có tổng thống, nếu bị “buộc tội phản quốc, tội nhận hối lộ, hoặc những tội nghiêm trọng khác”, những nhà Lập quốc đề ra giải pháp luận tội trong phần cuối của Điều II Hiến pháp Mỹ.

Theo Hiến pháp Mỹ, luận tội không phải là một công cụ chính trị để trả thù đối thủ. Nhưng luận tội là một giải pháp quan trọng cuối cùng, nhằm kiểm soát quyền lực, bảo vệ Hiến pháp và pháp trị, trước các quan chức được chứng minh đã vi phạm các tội nghiêm trọng. Nếu biện pháp luận tội không tồn tại trong Hiến pháp Mỹ, thì chức vụ Tổng thống có khác gì chức vụ Tổng bí thư hoặc hoàng đế của các nước độc tài chuyên chế? Luận tội đơn giản là công cụ bảo vệ nền pháp trị: No one is above the law. – Không ai có quyền đứng trên pháp luật.

Phần lớn cử tri Mỹ, 53% Cộng hòa và 96% Dân chủ nghĩ rằng, chính phủ Trump nên hợp tác với việc điều tra luận tội. Theo thăm dò mới nhất của Học viện Chính trị của đại học Harvard, phần lớn cử tri từ 18 đến 29 tuổi tin rằng, Trump nên bị luận tội và bị truất phế. Còn theo các thăm dò khác, tỉ lệ cử tri muốn ủng hộ việc điều tra luận tội Trump (impeachment inquiry) là cao hơn thời tổng thống Bill Clinton và Richard Nixon.

Ban biên tập nhật báo ‘The Boston Globe’, một trong những tờ báo lớn của Mỹ và từng nhận được giải thưởng cao quý Pulitzer, có bài viết vớt tựa đề “Hãy luận tội tổng thống” như sau:

“Từ khi thành lập đất nước này, quyền lực của tổng thống được hiểu là có giới hạn. Thật vậy, những nhà Lập quốc sẽ không bao giờ viết một điều khoản luận tội vào Hiến pháp nếu họ không thấy trước viễn cảnh mà con cháu của họ có thể cần phải loại bỏ một tổng thống trước khi kết thúc nhiệm kỳ để bảo vệ dân tộc và quốc gia.

Câu hỏi đặt ra này là liệu hành vi sai trái của Tổng thống Trump có đủ nghiêm trọng để Quốc hội thực hiện quyền luận tội đó, chưa đầy một năm trước cuộc bầu cử năm 2020. Kết quả cuộc điều tra của Ủy ban Tình báo Hạ viện, được công bố vào ngày thứ ba, minh định rõ rằng câu trả lời là có khẩn cấp. Tổng thống không chỉ lạm dụng quyền lực của mình bằng cách tìm cách tống tiền một quốc gia nước ngoài để can thiệp vào chính trị Mỹ, mà ông còn gây nguy hiểm cho tính toàn vẹn, liêm chính của cuộc bầu cử. Ông cũng đã cản trở cuộc điều tra của quốc hội về hành vi của mình, một tiền lệ sẽ dẫn đến sự suy giảm vĩnh viễn quyền lực của quốc hội nếu không bị ngăn chặn.

Bằng chứng cho thấy, Trump là mối đe dọa đối với hệ thống hiến pháp là quá đầy đủ, và hôm thứ Tư một nhóm các học giả chuyên ngành luật đã làm chứng, cho biết rằng, hành động của Trump chính là loại hành vi mà những nhà Lập quốc đã nghĩ đến khi họ đề ra giải pháp luận tội. Quyết định của Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi tiến hành soạn thảo các điều khoản luận tội là hợp lẽ phải và thích đáng.

Nhưng tổng thống cũng phản bội người đóng thuế Mỹ để thúc đẩy kế hoạch tham nhũng đó. Để gây sức ép, buộc Ukraine phải tuân thủ yêu cầu của mình, chính quyền Trump đã giữ lại 391 triệu đô la tiền viện trợ do Quốc hội phân bổ. Nói cách khác, ông Trump đã yêu cầu hối lộ dưới hình thức ân huệ chính trị để đổi lấy một hành động chính thức – đây cũng là định nghĩa trong sách giáo khoa về tham nhũng. Số tiền viện trợ cuối cùng cũng đến Ukraine là không quan trọng: Hành động giữ lại tiền của người nộp thuế để làm lợi cho một mục tiêu cá nhân là một sự lạm dụng không thể chấp nhận được đối với quyền lực của tổng thống.

Giữ lại tiền viện trợ cũng phá hoại chính sách đối ngoại. Mỹ cung cấp viện trợ quân sự cho Ukraine để giúp họ bảo vệ đất nước khỏi sự xâm lược của Nga. Bảo đảm nền dân chủ non trẻ này không rơi vào tầm ngắm của Moscow, là mục tiêu chính sách quan trọng của Mỹ và cũng là mục tiêu mà tổng thống đánh liều cho lợi ích cá nhân của mình. Ông ta đã cho thế giới thấy rằng, ông ta sẵn sàng phá hoại chính sách của Mỹ vì lợi ích chính trị, và điều này khiến các nước nghi ngờ về động cơ của Mỹ nếu Quốc hội không hành động.

Thêm nữa, để gia tăng hành vi sai trái của mình, sau khi Quốc hội lên kế hoạch và bắt đầu cuộc điều tra luận tội, chính quyền Trump đã từ chối tuân thủ trát tòa, yêu cầu các nhân chứng không làm chứng và đe dọa các nhân chứng đã dám ra làm chứng. Điều này nên là cơ sở của một điều khoản luận tội. Tổng thống cản trở công lý và không tôn trọng quyền lực của Quốc hội, công kích vào trung tâm của sự phân chia quyền lực và sẽ cản trở sự giám sát trong tương lai của các tổng thống của tất cả các đảng.”

Một tờ báo uy tín khác của Mỹ và nhận được giải thưởng danh giá Pulitzer là ‘Los Angeles Times’ cũng có một bài tiểu luận, tựa đề “Chúng tôi đã nhìn thấy đủ. Trump nên bị luận tội”. Ban biên tập ‘Los Angeles Times’ phân tích các hành vi sai phạm và lạm quyền của Trump và đề nghị Trump nên bị luận tội:

“Cuộc điều tra của Hạ viện về các hành động của Tổng thống Trump liên quan đến Ukraine vẫn chưa hoàn tất, nhưng bằng chứng được đưa ra trong hai tháng qua là quá đủ để thuyết phục chúng tôi rằng ông Trump nên bị luận tội. Các nhân chứng lần lượt chứng minh rằng tổng thống đã giữ lại tiền viện trợ rất cần thiết, được quốc hội thông qua cho Ukraine để đổi lấy một lợi ích chính trị cho chính mình. Khi làm như vậy, Trump đã lạm dụng quyền lực của văn phòng tổng thống.

Ban biên tập chúng tôi đã bất đắc dĩ để ủng hộ việc luận tội. Chúng tôi lo lắng rằng việc luận tội Trump dựa trên một cuộc bỏ phiếu phụ thuộc vào chính đảng là có tính chia rẽ. Cũng rất có khả năng Trump sẽ được tha bổng bởi Thượng viện do đảng Cộng hòa kiểm soát, và đúng hay sai, ông sẽ nói trong chiến dịch tái tranh cử của mình, đó là sự miễn tội.

Nhưng những lo ngại đó phải nhượng bộ trước núi bằng chứng áp đảo rằng, Trump đã phá hỏng chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ vì lợi ích chính trị của bản thân. Loại hành vi sai trái đó là quá kinh khủng và hủy hoại nền dân chủ. Nó không thể được làm ngơ bởi Hạ viện và nó xứng đáng một cuộc xét xử ở Thượng viện về việc có nên loại bỏ ông ta khỏi văn phòng tổng thống hay không.

Yêu cầu tổng thống phải chịu trách nhiệm cho sự lạm quyền trắng trợn là trách nhiệm của Quốc hội. Hạ viện nên bắt tay vào công việc đó bằng cách viết các điều khoản luận tội một cách rõ ràng cho Thượng viện và người dân Mỹ – tại sao biện pháp luận tội là cần thiết. Và những thành viên Cộng hòa phàn nàn quá trình điều tra luận tội có tính đảng phái, có thể dễ dàng sửa đổi bằng cách từ bỏ lòng trung thành tập thể đối với Trump và nhìn vào thực tế”.

Trong vài tuần tới, Ủy ban Tư pháp Hạ viện Mỹ có thể sẽ đưa ra các điều khoản luận tội Trump (articles of impeachment) để Hạ viện bỏ phiếu thông qua. Khả năng Trump sẽ trở thành tổng thống thứ 3 trong lịch sử Mỹ bị luận tội (impeached) là rất cao. Tương tự, khả năng Trump sẽ được Thượng viện do đảng Cộng hòa kiểm soát tha bổng cũng khá cao. Tuy nhiên, hãy để lịch sử ghi lại bất kỳ ai bao che cho các sai phạm được chứng minh là rất nghiêm trọng của Trump.

Từ lúc tiến hành điều tra luận tội cho đến nay, Trump dứt khoát không hợp tác với đảng Dân chủ và liên tục miệt thị đối lập. Hơn thế, Trump còn công khai kêu gọi Trung Quốc điều tra cựu phó Tổng thống Biden. Người phát ngôn của Trung Quốc sau đó phải thông báo rằng: “Chúng tôi không có ý định can thiệp vào các vấn đề nội bộ của Mỹ. Quan điểm của chúng tôi là nhất quán và rõ ràng”.

Rõ ràng, các hành vi của Trump đã thể hiện rõ rằng, pháp luật không có ý nghĩa với ông ta bởi Trump tin rằng, ông ta “có thể làm bất kỳ điều gì ông muốn” bao gồm phủ nhận nghĩa vụ kiểm soát quyền lực của Quốc hội. Suy nghĩ này đi ngược lại với nguyên tắc pháp trị và tam quyền phân lập. Thực sự, không có gì nguy hiểm và độc hại hơn đối với nền dân chủ Mỹ chính là một tổng thống vô đạo đức tin rằng mình đứng trên pháp luật.

Tóm lại, Trump đã không cho Hạ viện lựa chọn nào khác, ngoài việc phải luận tội ông. Nếu Trump không bị luận tội với núi bằng chứng các sai phạm nghiêm trọng, thì ý niệm “Luật pháp trên hết” không còn ý nghĩa tại Mỹ. Đây rõ là một tín hiệu rất xấu cho những người yêu chuộng dân chủ ở khắp nơi. Đáng sợ hơn là nó sẽ tạo tiền đề nguy hiểm cho các tổng thống tương lai.

Như giáo sư luật đại học Harvard, Noah Feldman, nhấn mạnh: “Sự lạm quyền xảy ra khi tổng thống sử dụng chức vụ vì lợi ích hoặc hưởng lợi cá nhân. Điều đó có ý nghĩa nền tảng với người dân Mỹ bởi vì nếu chúng ta không thể luận tội một tổng thống lạm dụng chức vụ của mình vì lợi ích cá nhân, chúng ta không còn sống trong chế độ dân chủ nữa, mà sống trong chế độ quân chủ hoặc chế độ độc tài”.