Tác giả: Thomas Gibbons-Neff, Eric Schmitt và Helene Cooper
Dịch giả: Christine Nguyễn
10-6-2020
Một số thành viên của Vệ binh Quốc gia ở D.C. — gồm hơn 60% người da màu — đã không nói với gia đình rằng, họ là một phần của cuộc đàn áp. Lãnh đạo Vệ binh Quốc gia lo ngại bị công chúng phản đối, thậm chí cảnh báo không mua thực phẩm từ các nhà cung cấp.
WASHINGTON — Một chỉ huy Vệ binh Quốc gia da trắng gọi cuộc đối đầu ở Quảng trường Lafayette là “the Alamo” (Người dịch: Một cuộc nổi dậy ở Texas hồi tháng 4/1836), ngụ ý rằng tòa Bạch Ốc đã bị bao vây. Các thành viên da đen của Vệ binh Quốc gia ở DC đã phản đối việc chống lại hàng xóm mình. Các lãnh đạo quân đội đã nói với phi công là “quét chúng thẳng tay” khi hai chiếc trực thăng bay trên đầu người biểu tình trên đường phố.
Vệ binh Quốc gia hiện đang tham gia vào một cuộc điều tra về việc tàn phá hôm thứ hai tuần trước ở trung tâm Washington DC, tương tự với các cuộc kiểm tra sau vụ việc đã rồi, thường phố biến hơn ở các chiến trường như Afghanistan và Iraq. Sẽ có câu hỏi, phỏng vấn và tranh nhau kể chuyện.
Nhưng mọi người đều đồng ý với nhau một điểm: Những ngày đầu tháng sáu, thời kỳ thảm hại cho cuộc đời làm tổng thống của Trump, là những ngày thất bại của Vệ binh Quốc gia.
Đã có hàng loạt chỉ trích từ Quốc hội, các sĩ quan quân đội cấp cao đã nghỉ hưu và chính trong Vệ binh Quốc gia, khi có hơn 5000 binh sĩ Vệ binh – từ DC và hàng chục bang khác – bị đẩy ra đường phố thủ đô để đàn áp những người biểu tình hầu hết là ôn hòa, thỉnh thoảng có xảy ra cướp bóc sau vụ George Floyd bị cảnh sát giết chết lúc bắt giữ. Vệ binh ở DC đã tạm dừng tuyển dụng nhân sự, và ít nhất có bốn binh sĩ Vệ binh đã có xét nghiệm dương tính với virus corona.
Các thành viên Vệ binh ở DC, thường được điều động trợ giúp sau các trận bão, lụt và thảm họa thiên nhiên khác, nói rằng, họ cảm thấy mất tinh thần và kiệt sức. Hơn 60% là người da màu, và một binh sĩ nói rằng bản thân và một số binh sĩ khác thấy xấu hổ khi phải tham gia vào việc chống lại các cuộc biểu tình có người nhà của họ tham gia.
“Thường thì, trong tư cách là Vệ binh Quốc gia của DC, chúng tôi được xem như những người hùng” một sĩ quan khác, Trung úy Malik Jenkins-Bey, 42 tuổi, nói. Ông là chỉ huy của Đại đội 273 Cảnh sát quân sự trong những ngày biểu tình đầu tiên. Nhưng tuần rồi thì khác, ông cho biết.
“Thật khó đối thoại khi một binh sĩ quay sang tôi và bảo rằng: ‘Này, anh có biết thằng em họ tôi vừa ở đằng kia đã hét vào mặt tôi, đó là hàng xóm tôi, đứa bạn thân nhất của tôi thời trung học’,” trung úy Jenkins-Bey nói, ông là một người Mỹ gốc châu Phi.
Các cuộc phỏng vấn với hơn hai chục sĩ quan quân đội cùng các text chat, internet chat, băng ghi âm cuộc nói chuyện, email và những tài liệu khác mà báo New York Times đang có, cho thấy:
– Các lãnh đạo quân đội cấp cao, trong nỗ lực ngăn chặn những điều mà họ sợ rằng sẽ là kết cục thảm họa nếu Trump ra lệnh cho lính chiến của Sư đoàn Dù 82 chiếm đóng trên đường phố ngay bên ngoài thành phố – dựa hẳn vào Vệ binh để thực hiện chiến thuật tấn công, nhằm chứng minh rằng Vệ binh có thể thi hành nhiệm vụ mà không cần các lực lượng tại ngũ khác.
– Các lãnh đạo của lực lượng Vệ binh đã gây náo động về các mệnh lệnh bất thường, khiến hàng ngàn binh sĩ Vệ binh xung đột trực diện với chính người Mỹ.
– Một số lính Vệ binh chỉ mới được huấn luyện cơ bản, và những binh sĩ khác không có kinh nghiệm kiểm soát các vụ nhiễu nhương trên đường phố. Binh sĩ được phép lái xe tải hạng nặng trên đường mà không cần bằng lái.
Trong những ngày kế tiếp, Quân đội dự kiến sẽ công bố kết quả điều tra sơ bộ về vụ tại sao các trực thăng – một chiếc Black Hawk và đặc biệt là, một chiếc Lakota với biểu tượng chữ thập đỏ cho biết là trực thăng y tế – đã được sử dụng để khủng bố người biểu tình ở Washington.
Ryan McCarthy, Bộ trưởng lục quân Mỹ, thừa nhận rằng, đã ra lệnh cho các chiếc trực thăng này ra ứng phó, nhưng ngay thời điểm các phi công tiếp nhận mệnh lệnh, các quan chức nói, lệnh được sửa đổi thành lưu ý cao và khẩn cấp giải tán biểu tình. Các quan chức này muốn các phi công lái những chiếc trực thăng kia sẽ nhận một số hình phạt nào đó.
Và khi sĩ quan Vệ binh Quốc gia yêu cầu lệnh bằng văn bản, cho phép binh sĩ không có bằng lái quân đội được lái xe bọc thép quanh Washington, thì sĩ quan phụ trách lực lượng đặc nhiệm, chuẩn tướng Robert K. Ryan, nói rằng, đây là lệnh miệng từ Tham mưu trưởng Lục quân, tướng James C. McConville. Văn bản xác nhận không bao giờ có, và một viên chức bộ Quốc phòng hiểu biết trực tiếp tình hình này cho biết, tướng McConville chưa bao giờ ra lệnh như thế.
Vệ binh Quốc gia DC không có bình luận gì.
Khoảng 09h15′ sáng thứ hai 01/06, hơn một tiếng trong cuộc họp nhân viên qua hội thoại truyền hình hàng tuần của Bộ trưởng Quốc phòng Mark T. Esper với các viên chức Lầu Năm Góc, một phụ tá đã dúi một mảnh giấy ghi chú cho bộ trưởng. “Tôi phải ra ngoài”, Bộ trưởng Esper nói, chấm dứt cuộc họp và triệu tập một cuộc họp với các phụ tá cao cấp về vấn đề an ninh trong thủ đô và Minnesota.
Đêm hôm trước, một số người biểu tình đã ném đồ vật vào cảnh sát và các nhân viên công lực khác. Đêm trước đó nữa, 6 binh sĩ Vệ binh Quốc gia bị thương – năm người bị đánh vào chân bằng gạch và một bị thương ở đầu. Theo tin tình báo được nghe phong thanh, không được kiểm chứng và nhấn mạnh trong một tóm tắt vào đầu tuần trước, cho rằng có những nhóm lăng nhăng có khả năng cố sử dụng xe bom để tấn công các vị trí của chính phủ và các cơ quan thực thi pháp luật.
Chính Trump đã tức giận vì tin tức tường thuật rằng, tối thứ sáu 29/5 ông đã được đưa vào hầm trú ẩn của tòa Bạch Ốc, do các cuộc biểu tình đang diễn ra ngay ngoài cổng. Tổng thống đã hoảng loạn và bất ổn trước bạo lực, và vào hôm thứ Hai [ngày 1/6/2020], ông đã dọa dẫm rằng, sẽ viện dẫn Đạo luật Chống Nổi dậy năm 1807 cho phép ông điều động binh lính tại ngũ tiến vào các thành phố trên khắp nước Mỹ. Tướng Mark A. Milley, Tham mưu trưởng Liên quân, đã phản đối và nói rằng thật là một ý tưởng điên khùng khi dùng lính thiện chiến được huấn luyện chiến đấu với kẻ thù ở nước ngoài trong cuộc chiến với chính người Mỹ.
Một sự tranh giành hoang dã đã xảy ra sau đó để sử dụng một phương án khác: Triệu tập binh sĩ Vệ binh Quốc gia từ các tiểu bang khác để tăng cường cho 1.200 binh sĩ Vệ binh ở DC đã được điều động tới. Không như các đơn vị Vệ binh khác, Vệ binh DC không dưới quyền thống đốc bang mà dưới quyền của bộ trưởng Lục quân, và Bộ trưởng Lục quân sẽ báo cáo trước Bộ trưởng Quốc phòng và tổng thống.
Từ Lầu Năm Góc và Trung tâm điều hành Vệ binh Quốc gia ở gần Bắc Virginia hôm thứ Hai, các quan chức đã tổ chức một cuộc hội thoại được sắp xếp vội vàng với tất cả chỉ huy của lực lượng Vệ binh Quốc gia ở các bang.
Lời thỉnh cầu rất thẳng thừng và khẩn cấp: Các anh có thể gửi đến bao nhiêu binh sĩ và khi nào thì điều họ đến? Các viên chức Lầu Năm Góc nói rằng muốn những binh sĩ đã được huấn luyện trước về nhiễu loạn dân sự, nhưng họ biết là không có thời gian để chọn lựa.
Một số bang có thống đốc là đảng viên Cộng hòa đã nhanh chóng vào cuộc – Tennessee, South Carolina, Utah. Vệ binh quốc gia West Virginia đã gửi một máy bay trinh sát, thường sử dụng cho biên phòng và phát hiện buôn lậu ma túy. Cùng với binh sĩ, các đơn vị Vệ binh Quốc gia từ những bang khác đều mang theo vũ khí và đạn sát thương. Hàng chục ngàn khẩu súng trường và đạn dược dự trữ trong kho vũ khí ở DC, được phân chia ra thành từng kệ, dán nhãn theo nguồn gốc của tiểu bang, được sử dụng lên công dân Mỹ trong trường hợp khẩn cấp.
Các bang khác như California, đang phải đối phó với các cuộc biểu tình trong bang của mình và miễn cưỡng tham gia vào bất cứ lực lượng nào. Một số chỉ huy Vệ binh, nhớ lại những bài học trong chiến tranh Việt Nam và những cuộc nổ súng của Vệ binh đã giết chết bốn sinh viên trường Đại học Kent State ở bang Ohio hồi năm 1970, đã quan ngại sâu sắc về việc đưa quân của mình vào thi hành nhiệm vụ không được xác định rõ ở đô thị, có thể đặt lực lượng vào cuộc đối đầu trực tiếp với công dân Mỹ biểu tình chống bất công chủng tộc.
Nhưng tướng Milley và McCarthy đã cảnh báo Vệ binh suốt cả ngày rằng, nếu Vệ binh không thể kiểm soát các cuộc biểu tình, Trump sẽ có thể điều động Sư đoàn Dù 82. Áp lực đặc biệt đè nặng lên Vệ binh DC là đơn vị duy nhất có lực lượng quân sự đáng kể trên đường phố.
Cả ông McCarthy và tướng McConville đều gây áp lực lên thiếu tướng William J. Walker, tổng chỉ huy của Vệ binh Quốc gia DC, nhằm tăng cường sự hiện diện của lực lượng Vệ binh trong thành phố, theo một viên chức cao cấp của Bộ Quốc phòng.
Tướng Walker thích gọi đội quân của mình là “Vệ binh của tổng thống” và đôi khi còn gọi là “Vệ binh cận vệ” vì bị buộc phải thi hành những mệnh lệnh bất thường, cuối cùng là để phục vụ cho tổng thống. Tướng Walker có liên hệ mật thiết với tòa Bạch Ốc của Trump: Viên chức pháp lý hàng đầu của Walker là đại tá Earl Matthews, đã từng làm việc với tư cách là thành viên cao cấp của Hội đồng An ninh Quốc gia và đã rời khỏi chức vụ, do bị dính vào vụ bê bối Ukraine hồi năm ngoái.
Lúc 17:00 ngày 1/6, lực lượng Vệ binh DC của trung úy Jenkins-Bey đã án ngữ thành một hàng phía sau cảnh sát của DC, ngay bên ngoài Công viên Lafayette. Trung úy thường nhắc nhở binh sĩ của mình rằng “đây không phải là một cuộc dàn quân chống lại kẻ thù”.
Vài giờ trước đó, Esper đã nói với các thống đốc trong một cuộc hội luận từ tòa Bạch Ốc có sự hiện diện của Trump, rằng binh sĩ kiểm soát các cuộc biểu tình cần phải chiếm lĩnh “trận địa”. Trung úy Jenkins-Bey đã nói rõ với binh sĩ trong đội Vệ binh của ông vào những ngày sau đó rằng: “Chúng ta không ở đây để chiếm lĩnh bất kỳ trận địa nào hay bất kỳ thứ gì tương tự, công việc của chúng ta đơn giản là đứng vào một vị trí giữa cảnh sát và các công dân để họ có thể nói lên điều họ cần nói”.
McCarthy, từng phục vụ trong Trung đoàn 75 Biệt cách tinh nhuệ của Lục quân trong thời kỳ chiến tranh Afghanistan, đã nghiên cứu các bản đồ và lên kế hoạch với Vệ binh và cảnh sát liên bang tại một sở chỉ huy được thành lập ở văn phòng dã chiến Washington của FBI trong khu Chinatown của thành phố.
Vụ điều binh theo cách quản trị vi mô này là nỗ lực cuối cùng để giữ các binh sĩ tại ngũ ở bên ngoài thành phố.
Các viên chức quân sự giành nhau thu xếp máy bay vận tải đón binh sĩ Vệ binh, đưa đến Washington DC. Hầu hết chỉ bắt đầu đến vào sáng thứ Ba, nhưng các viên chức này tin tưởng rằng họ có đủ binh lực và đang trên đường đến, để nói với tổng thống rằng họ đang trên đường tới giúp.
Nhưng Sư đoàn Dù 82, đang đóng quân tại căn cứ Bragg, bang North Carolina, cùng với một đơn vị quân cảnh từ căn cứ Drum, bang New York, vẫn đang đổ dồn về Washington.
Câu hỏi là, Lầu năm Góc nên bố trí lính chiến đóng ở đâu? Bộ trưởng Tư pháp William P. Barr đã nhanh nhảu đề nghị điều về đóng tại căn cứ quân sự Marine Barracks, cách Quốc hội chỉ một dặm, và nói rằng không muốn binh sĩ có mặt trong thành phố. Các quan chức đã đồng ý một kế hoạch thay thế, đưa họ đến căn cứ Fort Belvoir, ngoại ô Virginia.
Lúc 18h30′ là giờ giới nghiêm trong Washington DC bắt đầu có hiệu lực, lực lượng Cảnh sát Công viên Hoa Kỳ (USPP) tràn vào đám đông người biểu tình trong Công viên Lafayette. Trung úy Jenkins-Bey, đang trong hàng ngũ với các binh sĩ Vệ binh phía sau cảnh sát, nói rằng, rất bất ngờ khi cuộc tấn công bằng hơi cay và đạn cao su bắt đầu nổ ra.
Sau cuộc tấn công, tướng Milley, diện nguyên bộ quân phục, đi phía sau ông Trump, cùng đoàn tùy tùng, cất bước băng ngang công viên để chụp ảnh tại một nhà thờ gần đó. Và, sau đó là các máy bay trực thăng bay thật thấp đã xua người biểu tình chạy tán loạn.
“Lý do bạn không thấy Vệ binh do các thống đốc chỉ huy sử dụng những chiến thuật nặng tay ở các tiểu bang, là vì làm thế sẽ mất giá trị của Vệ binh, và làm tăng thêm căng thẳng ở thời điểm tế nhị”, Jon Soltz, một cựu binh trong chiến tranh Iraq cũng là chủ tịch hội VoteVets, nói.
Đến ngày Chủ Nhật, ông Trump – bị một làn sóng chỉ trích lan rộng – đã ra lệnh Vệ binh của các tiểu bang khác trở về nhà.
Hôm thứ Ba, trong cuộc hội thoại với các chỉ huy về tình hình ở Washington DC, tướng Ryan, chỉ huy lực lượng đặc nhiệm đã ví sự bảo vệ ở Quảng trường Lafayette với “Alamo” và sự ứng phó của quân đội đối với các cuộc biểu tình lớn hôm thứ Bảy, là tranh cúp “Super Bowl”.
Sự ứng phó quân sự đó đã tạo ra dư chấn cho nhiều người trong Vệ binh DC. Trong một tin nhắn được gửi đi rộng rãi hôm Chủ Nhật [ngày 7/6/2020], lãnh đạo Vệ binh nói với binh sĩ rằng, “hãy cảnh giác về việc đặt thức ăn từ các nguồn bên ngoài, cũng như bất cứ cuộc đối thoại nào được gài khi anh em đang ở nơi công cộng”.
“Vui lòng cảnh giác rằng một số công chúng ở DC không đồng ý với nhiệm vụ của chúng ta và có thể có những ý đồ ám muội nhằm vào anh em binh sĩ trong Vệ binh chúng ta”, tin nhắn viết.
