Chánh án TAND Tối cao phải tuyên Hồ Duy Hải vô tội

Nguyễn Đức

2-5-2020

Với tinh thần cải cách tư pháp mà Hiến pháp năm 2013 và Bộ luật tố tụng hình sự 2015 đã ghi nhận: “Mọi chứng cứ còn hoài nghi thì phải hiểu theo hướng có lợi cho người phạm tội; Chứng cứ không rõ thì Tòa án phải tuyên bị cáo không phạm tội”. Phiên giám đốc thẩm “lịch sử” tới đây, ông Nguyễn Hòa Bình – chánh án TAND Tối cao và Hội đồng thẩm phán liệu có tuyên Hồ Duy Hải vô tội? Tuyên vô tội hay lại tiếp tục hủy án để đùn đẩy?

Liệu ông Chánh án thực sự có “bản lĩnh” để sửa sai.

Khi ông Bình còn ngồi ghế viện trưởng VKS Tối cao đã không ra quyết định kháng nghị vì cho rằng các cơ quan tố tụng đã xử đúng người đúng tội.

Theo tôi, ông Chánh án có đủ quyền năng tuyên Hồ Duy Hải vô tội, trả tự do cho Hải ngay lập tức.

***

13 năm qua, người mẹ “tử tù” Hồ Duy Hải kham nhẫn, khổ hạnh gõ cửa kêu oan khắp nơi.

13 năm qua, Luật sư Trần Hồng Phong cùng nhiều luật sư, báo chí đã liên tục có nhiều bài viết phân tích vụ án oan sai, lọt tội này.

Mãi đến tháng 11-2019, VKSND Tối cao mới có kháng nghị giám đốc thẩm, đề nghị TAND Tối cao hủy bản án sơ thẩm và phúc thẩm đã kết tội Hải để điều tra lại theo thủ tục chung. Quyết định kháng nghị này thay thế quyết định không kháng nghị của viện trưởng VKSND Tối cao tại thời điểm năm 2011.

Theo quyết định kháng nghị mới, VKSND Tối cao cho là hai bản án tuyên tử hình Hải là chưa phù hợp với tình tiết khách quan vụ án; việc thu thập, đánh giá chứng cứ, tài liệu chưa đầy đủ; vụ án có nhiều nội dung cần chứng minh nhưng chưa được làm rõ.

Các cơ quan tiến hành tố tụng có nhiều vi phạm nghiêm trọng như bỏ sót chứng cứ vụ án, không trưng cầu giám định vết máu; không đưa lời khai của Hải và người làm chứng vào hồ sơ vụ án dẫn đến sai lầm nghiêm trọng… Đồng thời kháng nghị cũng chỉ ra hàng loạt mâu thuẫn trong lời khai, chứng cứ, dấu vết tại hiện trường chưa được làm rõ, thiếu sót, vi phạm tố tụng nghiêm trọng…

***

Trở lại vụ án:

Sáng 14-1-2008, công an phát hiện hai nạn nhân là Nguyễn Thị Ánh Hồng và Nguyễn Thị Thu Vân là nhân viên bưu cục Cầu Voi bị giết tại nơi làm việc. Qua điều tra, cơ quan công an đã tạm giữ nhiều đối tượng nghi vấn. Sau đó, Hồ Duy Hải bị bắt, khởi tố, truy tố và đưa ra xét xử.

Hồ Duy Hải đã bị hai cấp tòa sơ và phúc thẩm TAND tỉnh Long An và Tòa Phúc thẩm TAND Tối cao tại TP.HCM (nay là TAND Cấp cao tại TP.HCM) tuyên án tử hình.

Sau khi hai bản án tử hình được tuyên với Hải, mẹ của Hải liên tục kêu oan cho con. Và trước khi thi hành án 20 giờ đồng hồ, chủ tịch nước đã chỉ đạo tạm hoãn thi hành án và chỉ đạo nhiều cơ quan vào cuộc xác minh.

Chúng tôi xin điểm lại các vi phạm tố tụng mà LS Trần Hồng Phong đã mổ xẻ trong 13 năm qua.

I. Rất nhiều dấu hiệu sai phạm nghiêm trọng, làm sai lệch hồ sơ vụ án trong quá trình điều tra, truy tố và xét xử:

1. Cố tình bỏ qua và dối trá về kết quả giám định dấu vân tay – chứng cứ ngoại phạm của Hồ Duy Hải:

Trong quá trình điều tra, CQĐT (cơ quan điều tra) đã giám định dấu vân tay của Hồ Duy Hải, so sánh với dấu vân tay của hung thủ thu giữ được tại hiện trường vụ án. Bản kết luận giám định số 158/KL-PC21 ngày 11/4/2008 kết luận “Các dấu vết vân tay thu được tại hiện trường vụ án KHÔNG TRÙNG KHỚP với 10 ngón tay của Hồ Duy Hải”. Đây chính là CHỨNG CỨ NGOẠI PHẠM, cho thấy chắc chắn Hồ Duy Hải không phải là hung thủ giết người.

Nhưng kết quả giám định dấu vân tay đã bị RÚT KHỎI HỒ SƠ VỤ ÁN. Tại phiên tòa sơ thẩm, đại diện Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Long An đã DỐI TRÁ nói rằng “dấu vân tay không giám định được” – thể hiện trong Bản án sơ thẩm.

2. Ngụy tạo vật chứng/hung khí gây án:

CQĐT kết luận Hồ Duy Hải đã dùng dao cắt cổ hai nạn nhân, nhưng thực tế không thu được tang vật nào như vậy. Sau khi bắt giam Hồ Duy Hải, CQĐT cử người ra chợ mua một con dao và dùng để làm chứng cứ buộc tội. Theo quy định tại Bộ luật tố tụng hình sự đây không phải là tang vật.

3. Bịa đặt ra lời khai của nhân chứng duy nhất Đinh Vũ Thường và dùng làm căn cứ kết tội:

Trong bản Cáo Trạng kết tội Hồ Duy Hải viết: “nhân chứng Đinh Vũ Thường phát hiện thấy Hồ Duy Hải ngồi trong bưu điện “tại thời điểm gây án. Nhưng khi xét xử, Tòa án đã không hề triệu tập nhân chứng duy nhất và rất quan trọng này tham gia phiên tòa.

Trong biên bản ghi lời khai, nhân chứng Đinh Vũ Thường chỉ khai “nhìn thấy một thanh niên, và không thể nhận diện được”. Làm việc với luật sư năm 2011, nhân chứng Đinh Vũ Thường khẳng định “không nhìn thấy Hồ Duy Hải tại hiện trường” như trong Bản án và Cáo trạng đã nêu. CQĐT cũng không tiến hành nhận dạng và nhân chứng Đinh Vũ Thường cũng không hề quen biết Hồ Duy Hải thì làm sao có thể nhận ra đó là Hồ Duy Hải (!?).

4. Rút hỏi hồ sơ vụ án toàn bộ thông tin/tài liệu về nhân chứng Nguyễn Văn Nghị, trong khi người này có nhiều dấu hiệu trực tiếp liên quan đến vụ án và là người yêu của một trong hai nạn nhân:

Không hiểu vì lý do gì, CQĐT và VKSND tỉnh Long An đã rút khỏi hồ sơ vụ án tất cả các tài liệu, tình tiết liên quan đến một nhân chứng đặc biệt quan trọng tên là Nguyễn Văn Nghị.

Theo báo chí đăng tải, tại thời điểm xảy ra vụ án Nguyễn Văn Nghị là người yêu của một trong hai nạn nhân. Trong đêm xảy ra vụ án Nguyễn Văn Nghị có ghé vào bưu điện Cầu Voi và đã bỏ trốn sau khi vụ án xảy ra. Cơ quan điều tra đã từng tạm giữ và lấy lời khai của Nguyễn Văn Nghị. Nhưng sau đó toàn bộ thông tin về nhân vật này đã bị rút khỏi hồ sơ vụ án một cách rất bất thường.

5. Làm sai lệch hồ sơ vụ án:

CQĐT đã loại bỏ/không sử dụng 6 trong số 9 kết quả giám định/xác nhận mà chính họ đã trưng cầu giám định và xác minh, liên quan đến vụ án. Những tài liệu bị loại bỏ này chính là những chứng cứ chứng minh Hồ Duy Hải không liên quan đến vụ giết người. Nhiều tờ Biên bản ghi lời khai đã bị điều tra viên chỉnh sửa, ghi thêm nội dung vào.

II. Hồ Duy Hải đã liên tục kêu oan ngay từ khi xét xử sơ thẩm:

– Tại cả hai phiên tòa sơ thẩm và phúc thẩm Hồ Duy Hải đều kêu oan, không thừa nhận đã thực hiện hành vi phạm tội như cáo trạng quy kết – thể hiện trong Bản án sơ thẩm và Biên bản phiên tòa phúc thẩm. Trong lời nói sau cùng trước khi Tòa tuyên án phúc thẩm, Hồ Duy Hải đã nói “đề nghị xem xét lại vụ án này”.

– Tháng 1/2015, khi tiếp xúc với Đoàn giám sát án oan của Ủy ban thường vụ Quốc Hội tại trại giam tỉnh Long An, Hồ Duy Hải nói mình bị oan.

III. Phó chủ nhiệm UB Tư pháp Quốc Hội, thành viên Đoàn giám sát án oan của UBTV Quốc Hội Lê Thị Nga đã chỉ ra hàng loạt sai sót và kiến nghị xem xét lại vụ án:

1. Báo cáo của UBTVQH sau quá trình giám sát về “Tình hình oan, sai trong việc áp dụng pháp luật về hình sự, tố tụng hình sự” vụ án Hồ Duy Hải – (báo Pháp luật VN ngày 5/6/2015):

“Qua công tác giám sát cho thấy, việc giải quyết vụ án này có nhiều thiếu sót, vi phạm như quá trình khám nghiệm hiện trường không chú ý xem xét để thu giữ những đồ vật liên quan đến dấu vết trên cơ thể nạn nhân như cái thớt, chiếc ghế inox, con dao nên sau này bị can khai ra đó là hung khí vụ án thì cái thớt, con dao đã bị thất lạc không tìm lại được; Chiếc ghế thu giữ sau này được cho là vật chứng không đúng với chiếc ghế phản ánh trong biên bản khám nghiệm và bản ảnh hiện trường; Kiểm tra việc sử dụng thời gian của Hải vào ngày xảy ra vụ án thiếu chính xác, chưa chặt chẽ; Một số biên bản ghi lời khai, hỏi cung bị tẩy xóa, sửa chữa nhưng không có chữ ký xác nhận của người khai; Động cơ, mục đích giết người nêu trong kết luận của các cơ quan tố tụng chưa phù hợp với diễn biến vụ án. Đây là những thiếu sót, vi phạm dẫn đến nghi ngờ về tính khách quan của kết quả điều tra, truy tố, xét xử.”

2. Ý kiến của bà Lê Thị Nga – Phó chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Quốc Hội tại cuộc họp của Đoàn giám sát của Quốc hội với các cơ quan liên quan về tình hình oan sai – (báo Pháp luật TP.HCM và Tuổi Trẻ ngày 20/3/2015):

– Cơ quan tố tụng kết luận Hồ Duy Hải phạm tội giết người và cướp tài sản chủ yếu dựa trên căn cứ chính là lời khai nhận tội của Hải.

– Nhiều đồ vật liên quan đến vụ án sau này được kết luận là hung khí gây án lại không được cơ quan điều tra thu thập như chiếc thớt hoặc không được thu thập ngay thời điểm khám nghiệm hiện trường như chiếc ghế inox (chiếc ghế thu được không phải), con dao dùng để cắt cổ nạn nhân cũng không thu được, dấu vân tay thu được không phải của bị cáo.

– Thời gian chết cụ thể của từng nạn nhân không được đề cập. Trong khi đó thời gian chết cụ thể của từng nạn nhân cực kỳ quan trọng, đó là căn cứ để xác định thời gian gây án, thời gian nghi can có mặt tại nơi gây án, diễn biến thời gian của việc phạm tội và nhất là xác định chứng cứ ngoại phạm về thời gian. Từ đó mà những chứng cứ ngoại phạm về mặt thời gian của Hải cũng chưa được xem xét, đánh giá kỹ…

– Cạnh đó, kết luận điều tra và cáo trạng có những suy diễn dẫn đến “chết người”, nói theo nghĩa đen. Nhân chứng Đinh Vũ Thường nói nhìn thấy “một thanh niên” ngồi trên ghế salon trong bưu cục nhưng kết luận điều tra nói Đinh Vũ Thường nhìn thấy “bị can Hải” thì đó là suy diễn chết người. Chả nhẽ đánh giá như thế là không vi phạm?

– Cơ quan tố tụng còn có sai lầm nghiêm trọng trong áp dụng pháp luật. Tội cướp là dùng vũ lực nhằm mục đích chiếm đoạt tài sản, như vậy động cơ cướp phải có trước khi dùng vũ lực, còn việc nảy sinh ý định cướp sau khi nạn nhân chết thì về mặt lý luận không cấu thành tội phạm. Kết luận điều tra và cáo trạng nhận định việc lấy tài sản nảy sinh sau khi biết hai nạn nhân đã chết nhưng đều khẳng định Hải đã thực hiện hành vi cướp tài sản.

Nhà báo Ly Trung Dung (nay đã ra làm luật sư) nhiều năm trước cũng đã có nhiều bài phân tích về vụ án oan Hồ Duy Hải trên báo Pháp luật online.