Ảnh hưởng chuyến đi Berlin của Joshua Wong trong mối bang giao Đức – Trung

Đỗ Kim Thêm

12-9-2019

Xuất hiện trong cuộc họp báo lần đầu tiên tại Berlin vào sáng thứ Ba ngày 11 tháng 9 năm 2019 như một ngôi sao điện ảnh đang lên, Joshua Wong, Tổng thư ký Đảng Demosisto tại Hồng Kông, làm cho cảnh tượng chen lấn của giới truyền thông quốc tế trở nên hỗn loạn.

Bằng giọng Anh ngữ lưu loát của một thanh niên 22 tuổi đầy quả cảm, Joshua Wong bày tỏ lòng cảm ơn đất nước và nhân dân Đức về sự hỗ trợ cho phong trào đấu tranh tại Hồng Kông. Nhân dịp này, Joshua Wong kêu gọi công luận Đức nên quan tâm đến nguy cơ nghiêm trọng mà tự do và dân chủ bị hạn chế tối đa và cảnh sát cai trị tàn bạo. Cụ thể, Hồng Kông là một Berlin mới của cuộc Chiến tranh Lạnh mới. Joshua Wong lên tiếng yêu cầu các nước Đức, Anh và Mỹ ngừng xuất cảng các trang thiết bị cho bị cảnh sát Hồng Kông đàn áp dân chúng, trong đó có lựu đạn cay và các khí cụ nguy hiểm khác.

“Ở Berlin, tôi hít thở hương vị của tự do; ở Hồng Kông, tôi thở  trong mùi lựu đan cay nồng nặc. Trong thời điểm đối đầu của hai khối Tự do và Cộng sản, Berlin là thành trì của tự do. Giờ đây, chúng tôi xem Hồng Kông cũng tương tự là một chiến tuyến chống lại chế độ độc tài ở Bắc Kinh. Ba thập niên trước, không ai có thể tưởng tượng Liên Xô sẽ sụp đổ. Với niềm đam mê và sự cống hiến, chúng tôi sẽ thành công”.

“Bức tường Berlin sụp đổ 30 năm trước. Bây giờ chúng tôi hy vọng là bức tường lửa ở Trung Quốc sẽ sụp đổ. Chúng tôi sẽ tiếp tục cuộc chiến cho đến ngày chúng tôi được hưởng các quyền dân chủ”.

Khi được hỏi, có thất vọng không vì không gặp được Thủ tướng Angela Merkel tại Hồng Kông và Berlin, Joshua Wong nói dè dặt: “Thật là tốt đẹp khi tôi được nói chuyện với Thủ tướng hoặc một giới chức trách nhiệm của Phủ Thủ tướng. Nhưng tôi đã có vinh dự được gặp Ngoại trưởng Đức. Hy vọng khi tới Đức trong lần tới, tôi có cơ hội nói chuyện với Bà Merkel hoặc một người nào đó trong Phủ”.

Ngoài ra, Joshua Wong chỉ trích Trung Quốc kiểm duyệt thông tin nghiêm ngặt, nên người dân không nhận thức được cuộc đấu tranh cho dân chủ ở Hồng Kông. “Chúng tôi chống lại chế độ Trung Quốc, vì Trung Quốc nổi tiếng không tôn trọng luật pháp quốc tế”.

Buổi chiều cùng ngày, Joshua Wong đã có cuộc gặp gỡ chính thức với giới lãnh đạo của Đảng FDP và Grüne. Buổi tối, Joshua Wong thuyết trình về ý nghĩa của công cuộc đấu tranh cho Hồng Kông tại Đại học Humbolt Berlin.

Từ thứ Hai cho đến thứ Năm trong tuần này, Joshua Wong đã có nhiều cuộc vận động chính trị quan trọng và đã thu phục thiện cảm của công luận và chính giới tại Berlin. Nhìn chung, đây là một chuyến đi thành công của Joshua Wong.

Theo chương trình dự liệu, ngày 12 tháng 9, Joshua Wong sẽ từ Berlin đến New York và Washington để tiếp tục tìm sự ủng hộ của chính giới và công luận Hoa Kỳ.

Giải phóng Hoa Lục

Phản ứng gay gắt của Bắc Knh đã không làm cho Joshua Wong run sợ. Ngươc lại, trước khi đi New York, trong dịp trả lời phỏng vấn của Nhật báo Die Welt, Joshua Wong tuyên bố, khi tranh đấu cho Hồng Kông xong, sau đó sẽ là cho Hoa Lục.

Joshua Wong nói với phóng viên Die Welt rằng: “Là một người lạc quan, tôi muốn nói, đầu tiên, chúng tôi giải phóng Hồng Kông và sau đó là Hoa Lục. Từ hai hoặc ba thập niên trước, chúng tôi nghĩ rằng những tiến bộ công nghệ và thương mại sẽ mang lại thay đổi. Mọi người sẽ đòi hỏi quyền lợi và giáo dục. Điều đó đã không xảy ra. Do đó, người dân Hồng Kông cũng khao khát tự do giao dịch với Trung Quốc và tham gia vào Tổ chức Thương mại Thế giới. Đó vẫn còn là vấn đề cho đến ngày nay. Nhưng tăng trưởng kinh tế không đi cùng với sự cởi mở xã hội và dân chủ hóa. Thách thức lớn nhất của chúng tôi là thiếu hoàn toàn một luồng thông tin tự do. Trung Quốc chỉ lo cho tuyên truyền. Người dân Hồng Kông không chỉ vì tự do cho riêng mình, mà còn chiến đấu cho cho người dân Hoa Lục”.

Phản ứng của Trung Quốc

Trung Quốc thất vọng về thái độ của chính giới Đức và phản ứng gay gắt và kịp thời. Tại Bắc Kinh, Trung Quốc đã ra lệnh triệu tập đại sứ Đức Clemens von Goetze để cảnh báo sự bất bình do Đức gây ra.

Tại Berlin, để chống trả các cáo buộc của Joshua Wong trong cuộc họp báo buổi sáng, ngay trong buổi chiều thứ Ba cùng ngày, Toà Đại sứ Trung Quốc tổ chức một buổi họp báo. Đáng chú ý nhất là phóng viên báo Bild không được phép tham gia với lý do không còn chỗ trống cho khách mời.

Trong buổi họp báo này, Đại sứ Wu Ken đáp trả với lời lẽ nặng nề. Đức tiếp đón Joshua Wong mang lại một hậu quả tiêu cực cho mối quan hệ hai nước. Bắc Kinh luôn tuân thủ nguyên tắc “nhất quốc, lưỡng chế” và sẽ không can thiệp vào nội tình của Hồng Kông. Trung Quốc có đủ bằng chứng cho thấy các lực lượng nước ngoài đã can thiệp vào Hồng Kông. Tuy nhiên, tình hình đã lắng dịu trong vài ngày qua và Hồng Kông sẽ có cách thích hợp để giải quyết tình thế trong thời gian tới.

Đối với Joshua Wong, đại sứ Wu Ken cho là một thành phần của phong trào ly khai. Các hành động này là “tội phạm nghiêm trọng tàn bạo và gần như là khủng bố”. Những đòi hỏi này đã vượt xa các quyền dân sự dành cho người Trung Quốc ở Hồng Kông.

Phản ứng của chính giới

Bà Angela Merkel đã không tiếp Joshua Wong tại Hồng Kông cũng như tại Berlin. Theo Steffen Seibert, Phát ngôn viên chính phủ, cho biết, việc gặp không nằm trong kế hoạch dự trù. Lý do chính cho thái độ dè dặt này là chuyến đi Trung Quốc đem lại một thành công lớn cho các doanh nghiệp Đức đang chuẩn bị mở rộng đầu tư tại Trung Quốc. Cụ thể là Tổ hợp Bảo hiểm Allianz SE đã ký một ý định thư “hợp tác toàn diện” với Ngân hàng Trung Quốc. Siemens AG có kế hoạch “hợp tác với việc phát triển và sử dụng với một nhà sản xuất điện của Trung Quốc“. Deutsche Post sẽ hợp tác với một công ty Trung Quốc về “phát triển và sản xuất một loại xe công cụ bằng điện, đặc biệt sử dụng cho thị trường Trung Quốc”.

Về phần Ngoại trưởng Heiko Maas, ông đã lên tiếng phản bác các lập luận của Trung Quốc về cuộc gặp gỡ với Joshua Wong tại Berlin. Maas nhấn mạnh là: “Lập trường cơ bản của chúng tôi đối với chính sách ‘một quốc gia, hai hệ thống’ của Trung Quốc là không thay đổi. Chúng tôi ủng hộ các quyền mà những người Hồng Kông được hưởng theo chính sách này của Trung Quốc. Những người biểu tình ở Hồng Kông có thể bày tỏ ý kiến của họ trên đường phố”.

Ngoại trưởng Heiko Maas cũng đề cập đến chuyến Hoa du của Bà Angela Merkel. “Nếu Thủ tướng ở Bắc Kinh, Bà cũng sẽ gặp các luật sư nhân quyền, các nhà hoạt động. Nếu tôi ở Bắc Kinh, tôi sẽ làm vậy. Khi tôi ở Berlin, tôi cũng làm như vậy và sẽ không thay đổi trong tương lai”.

Trong khi đó, chính giới đối lập có quan điểm đối nghịch rõ rệt, điển hình là Christian Lindner, Lãnh đạo Đảng FDP. Khởi đầu trong bài phát biểu về Luật Ngân sách tại Quốc hội, ông đã chỉ trích mạnh mẽ chính sách đối với Hồng Kông của chính phủ. “Đó là một sai lầm khi Bà Merkel không tiếp xúc Joshua Wong tại Phủ Thủ tướng. Đức đã bỏ lỡ cơ hội gặp gỡ”.

Phản ứng của công luận

Công luận trong nước Đức cũng có những ý kiến trái chiều, mà nội dung thể hiện qua các chuyên gia nghiên cứu về sự trỗi dậy của Trung Quốc.

Johannes Varwick, Giáo sư tại Đại học Halle, cho là: “Đức không thể làm thay đổi tình hình Trung Quốc. Trung Quốc sẽ không thể chấp nhận các yêu cầu tối đa của Joshua Wong. Buổi chụp ảnh của Joshau Wong với Maas là một sự khiêu khích không cần thiết. Hình ảnh này chỉ dành cho trưng bày trong các cuôc triển lãm về nội chính của nước Đức. Các cuộc thưong thảo với Trung Quốc sẽ trở nên nặng nề.

Hồng Kông là một trường hợp đặc biệt và tình hình cần lắng dịu. Tương tự như phong trào ly khai của Catalonia tại Tây Ban Nha hiện nay, Đức không nên đứng về phía phe ly khai, việc này sẽ khiến cho các quốc gia rơi vào hỗn loạn. Về mặt chính trị, thúc đẩy các giải pháp ôn hoà trong bóng hậu trường và duy trì đối thoại là một giải pháp khả thi. Điều này đúng, miễn là Trung Quốc không sử dụng vũ lực ở Hồng Kông“.

Volker Standel, Cựu Đại sứ Đức tại Trung Quốc, có lập luận ngược lại: „Cuộc gặp gỡ của Joshua Wong và Heiko Mass sẽ không làm bang giao hai nước đình trệ; phản ứng cực kỳ gay gắt của Bắc Kinh sẽ không vượt ra những lời lẽ ngoại giao. Chính phủ Đức nhận định cẩn thận về vị thế của Joshua Wong và đã thể hiện đúng khi Joshua Wong không có cuộc gặp gỡ chính thức với Thủ tướng, còn gặp với Ngoại trưởng cũng không phải là tại trụ sở của Bộ mà là trong khuôn khổ lễ hội dân sự, có lẽ phía Trung Quốc đã được thông báo trước”.

Triển vọng bang giao

Tình hình của Hồng Kông còn tắc nghẽn, nhưng sẽ lắng dịu trong những ngày sắp tới, vì Trung Quốc tập trung chuẩn bị cho đại lễ kỷ niệm 70 năm ngày thành lập Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa vào ngày 1 tháng 10. Trước mắt công chúng thế giới, Trung Quốc đang muốn xây dựng uy tín. Tuy nhiên, dẹp tan các cuộc biểu tình của Bắc Kinh bằng bạo lực sẽ có những hậu quả không lường. Trung Quốc lâm vào tình trạng khó xử và đang cố gắng chờ diễn biến sau ngày 1 tháng 10 mới có đối sách phù hợp.

Đức cũng gặp khó khăn tương tự. Một mặt, Đức muốn bảo vệ quyền lợi cho các doanh nghiệp Đức đang đầu tư tại Trung Quốc. Mặt khác, Đức không muốn Trung Quốc sử dụng vũ lực và cần hỗ trợ tượng trưng cho Joshua Wong.

Mối quan hệ hai nước bắt đầu căng thẳng. Tạo căng thẳng hơn là hậu quả mà cả hai cần tránh, Trong tương lai, Ngoại trưởng Heiko Maas sẽ không thoái mái hơn khi trở lại Bắc Kinh để đàm phán. Bắc Kinh cũng không nên quá cực đoan mà không nhìn thấy điều này.