Tác giả: Francesco Guarascio, Phuong Nguyen và Miyoung Kim
Cù Tuấn, biên dịch
12-4-2024
HÀ NỘI, ngày 12 tháng 4 (Reuters) – Vingroup, tập đoàn lớn nhất Việt Nam, với các kế hoạch mở rộng hoạt động kinh doanh xe điện trên toàn cầu đầy tham vọng, hiện phải đối mặt với rủi ro tài chính ngày càng gia tăng, do VinFast đang bị thua lỗ.
Theo phân tích của Reuters về hồ sơ chứng khoán gần đây và thông tin do công ty cung cấp, sự tăng trưởng nhanh chóng của VinFast phụ thuộc vào doanh số bán hàng cho các công ty liên kết và dự kiến sẽ tiếp tục như vậy trong năm nay.
Phát hiện này cũng nhấn mạnh các rủi ro đối với công ty mẹ Vingroup, khi VinFast lỗ tổng cộng 5,7 tỷ USD trong ba năm qua. Giá cổ phiếu của Vingroup giảm 38% kể từ khi VinFast niêm yết tại thị trường chứng khoán ở Mỹ vào tháng 8 năm ngoái và chi phí đi vay của tập đoàn này cũng đã tăng lên.
Theo hồ sơ của Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ vào cuối tháng 3, VinFast đã nhận được 11,4 tỷ USD vốn đầu tư từ Tập đoàn Vingroup, các công ty liên kết và tỷ phú sáng lập tập đoàn Phạm Nhật Vượng từ khi thành lập năm 2017 đến ngày 31 tháng 12 năm 2023.
Tháng trước, Vingroup công bố bán cổ phần và tài sản trị giá 1,6 tỷ USD của đơn vị bán lẻ Vincom Retail, một trong những công ty con tạo ra lợi nhuận chính, cùng với công ty con bất động sản Vinhomes. Vinhomes vẫn có lãi nhưng đang phải đối mặt với thị trường bất động sản đầy thách thức. Vingroup nói với Reuters rằng, một phần số tiền thu được sẽ được chuyển cho VinFast, vì VinFast có tiềm năng tăng trưởng cao hơn.
Nhưng VinFast hiện tại đang gặp khó khăn trong việc thâm nhập ngay cả thị trường quê nhà, với bằng chứng 82% doanh thu bán xe năm ngoái trị giá 1,1 tỷ USD đến từ các công ty thuộc Tập đoàn Vingroup hoặc thuộc sở hữu của ông Phạm Nhật Vượng, người đồng thời là Giám đốc điều hành của VinFast và kiểm soát gần 98% cổ phiếu niêm yết trên Nasdaq của công ty.
Reuters cho biết, gần như toàn bộ doanh số bán lẻ của VinFast ở Việt Nam cũng được hỗ trợ bởi các chương trình giảm giá mạnh, được đưa ra thông qua chiến dịch tiếp thị chung với Vinhomes.
Mức độ phụ thuộc của VinFast vào các công ty Vingroup về bán hàng và tài chính vẫn chưa được báo cáo. Đến nay, VinFast cho biết khoảng 70% lượng xe bán được trong năm ngoái thuộc về Green SM (GSM), công ty điều hành taxi và nhà cung cấp dịch vụ cho thuê, với sở hữu 95% thuộc về ông Vượng.
Ngoài doanh số bán xe ô tô điện và xe máy điện trị giá 839 triệu USD cho GSM, VinFast còn có hợp đồng bán xe điện trị giá 57 triệu USD với Vinhomes, hợp đồng bán xe điện trị giá 1 triệu USD với Vingroup và doanh số bán xe buýt điện trị giá 7 triệu USD cho VinBus vào năm ngoái.
VinFast cũng đã tặng voucher trị giá lên tới 350 triệu đồng (14.000 USD) mỗi chiếc cho người mua nhà mới của Vinhomes năm ngoái. Hồ sơ cho thấy, doanh số bán xe điện từ chương trình giảm giá này đã tạo ra khoảng 14% doanh thu xe điện, có thể chiếm gần như toàn bộ doanh số bán lẻ của hãng ở Việt Nam.
Việc giảm giá mạnh này cho thấy rõ áp lực bán hàng mà VinFast đang phải đối mặt khi các dòng sản phẩm từ xe thể thao đa dụng VF8 đến crossover VF5 vẫn chưa thu hút được sự quan tâm đáng kể từ người mua lẻ, khiến tỷ lệ sản xuất đang ở mức không có lãi.
35.000 chiếc xe điện của VinFast được bán ra vào năm ngoái, thấp hơn mục tiêu đặt ra là 50.000 chiếc. Con số này chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong tổng công suất sản xuất 300.000 xe/năm tại nhà máy ở Hải Phòng. Năm nay VinFast đặt mục tiêu đạt doanh số 100.000 xe khi mở rộng trên toàn cầu.
“KHÔNG BỀN VỮNG”
GSM, công ty thúc đẩy tăng trưởng doanh số bán hàng của VinFast, kể từ khi thành lập năm ngoái đã ký một thỏa thuận trị giá 419 triệu USD chưa được báo cáo trước đó với VinFast hồi năm ngoái để nhận thêm 14.600 xe điện, theo các tài liệu cho thấy. Vingroup, công ty xử lý thông tin truyền thông cho VinFast và GSM, nói với Reuters rằng, hãng taxi này đặt mục tiêu tăng gấp đôi số lượng tài xế lên tới 50.000 trong năm nay.
Không giống như các đối thủ Đông Nam Á là Grab và Gojek của GoTo, GSM sở hữu xe taxi và tài xế được trả lương, một chiến lược giúp hãng tăng trưởng nhanh chóng nhưng cũng làm tăng chi phí. Dữ liệu ngành taxi cho thấy GSM chiếm 18% thị trường dịch vụ gọi xe tại Việt Nam trong quý 4, chỉ xếp sau Grab.
Kengo Kurokawa, người đứng đầu công ty nghiên cứu Asia Plus, cho biết, ông không nghĩ mô hình kinh doanh gọi xe của GSM là bền vững do cơ cấu chi phí cao và khả năng sinh lời thấp của thị trường. Ông nói: “Phần lớn nó chỉ có ý nghĩa khi được coi là một công cụ quảng cáo cho VinFast”.
Vingroup cho biết, khả năng sinh lời của GSM sẽ không phải ngay lập tức mà sẽ xảy ra “trước năm 2030” và các tài xế cũng có thể trở thành đối tác thay vì nhân viên nếu sở hữu xe VinFast. Họ từ chối đưa ra dự báo về doanh số bán xe dự kiến của VinFast cho GSM trong năm nay nhưng cho biết, nhà điều hành taxi này đang đàm phán với VinFast “để tăng thêm quy mô đội xe của mình”.
NHÀ ĐẦU TƯ ĐANG LO NGẠI
Mục tiêu tăng gần gấp ba doanh số bán xe trong năm nay của VinFast giờ đây có vẻ khó khăn hơn do nhu cầu xe điện toàn cầu suy yếu mạnh, có thể buộc hãng này phải tìm kiếm thêm hỗ trợ tài chính từ Vingroup khi phải vật lộn để làm an lòng các nhà đầu tư chiến lược mà hãng cho biết, đã lập danh sách khi đưa cổ phiếu ra công chúng hồi năm ngoái.
Cổ phiếu của nhà sản xuất xe điện này đã giảm 97% kể từ mức đỉnh ngay sau khi ra mắt, khi vốn hóa thị trường của hãng này vượt qua hãng sản xuất ô tô truyền thống Ford của Mỹ. VinFast hiện có giá trị 9,2 tỷ USD.
Khi VinFast thua lỗ, tỷ suất lợi nhuận ròng của Vingroup giảm gần một nửa trong năm ngoái, xuống còn 1,2%.
“Chúng tôi hy vọng rằng mối lo ngại của các nhà đầu tư sẽ dần giảm bớt”, Vingroup cho biết và cho biết thêm, họ “sẽ thực hiện các cam kết còn lại với VinFast”, từ đó sẽ chuyển sang “mức độc lập tài chính lớn hơn”.
Theo hồ sơ, VinFast có kế hoạch chi tiêu vốn lên tới 1,5 tỷ USD trong năm nay và người sáng lập công ty đã cam kết chi 400 triệu USD để xây dựng các trạm sạc tại điện ở Việt Nam.
Vingroup cho biết, ông Vượng đã cam kết đầu tư nhiều hơn vào VinFast nếu cần thiết, một chiến lược mà chính ông Vượng thừa nhận hồi năm ngoái, rằng nó không có nhiều ý nghĩa về mặt kinh tế.
“Nếu chỉ vì kinh doanh và kiếm tiền, ban lãnh đạo Vingroup sẽ không ngu ngốc mà lao vào lĩnh vực khó khăn như sản xuất ô tô”, ông Vượng nói tại Đại hội cổ đông hồi tháng 5.
“Vingroup quyết định tạo ra VinFast xuất phát từ trách nhiệm xã hội và lòng yêu nước.”
(1 USD = 24.950 VND)
