Cù Tuấn, biên dịch
8-6-2023
Tóm tắt: Đồng thời với các nỗ lực cứu hộ đưa người dân ra khỏi mái nhà, cung cấp nước ngọt và nơi trú ẩn, tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ đã kêu gọi một cuộc điều tra quốc tế về nguyên nhân khiến con đập bị vỡ.
KHERSON, Ukraine – Hàng ngàn người đã thoát khỏi những ngôi nhà bị ngập lụt ở miền nam Ukraine hôm thứ Tư 7/6, trong đó có nhiều người được giải cứu khỏi mái nhà, một ngày sau khi đập Kakhovka bị phá hủy đã gây ra một thảm họa nhân đạo mới dọc theo chiến tuyến của cuộc chiến kéo dài 15 tháng.
Nước lũ nhấn chìm đường phố và nhà cửa, khiến cư dân phải chạy trốn với những đồ đạc ít ỏi mà họ có thể mang theo từ hàng chục cộng đồng dân cư ở cả hai bên sông Dnipro, vốn là ranh giới chia cắt quân đội tham chiến ở phần lớn miền nam Ukraine.
Theo các quan chức của cả hai bên, khi dòng nước đầy bùn đất bắt đầu dâng cao vào thứ Tư, các báo cáo nói rằng khoảng 4.000 người đã được sơ tán ở các khu vực do Nga và Ukraine kiểm soát, theo các quan chức của cả hai bên, một phần nhỏ trong số khoảng 41.000 cư dân mà Ukraine ước tính có nguy cơ bị chìm trong lũ lụt. Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ ước tính rằng khoảng 20.000 người sẽ phải tái định cư.
Vẫn chưa rõ nguyên nhân gây ra sự cố vỡ đập. Các chuyên gia cho biết một vụ nổ cố ý bên trong con đập, vốn nằm dưới sự kiểm soát của Nga từ đầu cuộc chiến, rất có thể đã khiến cấu trúc khổng lồ bằng bê tông cốt thép sụp đổ.
Tổng thống Volodymyr Zelensky của Ukraine cho biết quân Nga, những người đã liên tục sử dụng việc phá hủy cơ sở hạ tầng của Ukraine như một chiến thuật chiến tranh, đã cho nổ tung con đập để “sử dụng lũ lụt làm vũ khí”. Các quan chức Nga đổ lỗi cho vụ pháo kích của Ukraine đã làm hư hại nền đập, nhưng các chuyên gia cho rằng điều đó rất khó khiến nó sụp đổ. Một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao, Vedant Patel, cho biết Hoa Kỳ không thể nói ai đứng sau sự cố vỡ đập.
Trong các cuộc điện đàm với ông Zelensky và Tổng thống Nga Vladimir V. Putin, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã kêu gọi một “cuộc điều tra toàn diện” của một ủy ban với các đại diện của Liên Hợp Quốc, cũng như các chuyên gia Nga và Ukraine. Ông Erdogan cho biết cuộc điều tra nên được thực hiện “theo cách khiến không ai có thể nghi ngờ gì được nữa”.
Vẫn chưa có báo cáo về số lượng tử vong, và quy mô của thảm họa làm cạn kiệt một hồ chứa khổng lồ dùng để lấy nước uống và tưới tiêu, mới chỉ bắt đầu được chú ý. Hãng thông tấn nhà nước Nga Tass đưa tin, dẫn lời Vladimir Leontiev, thị trưởng Nova Kakhovka do Nga bổ nhiệm, ít nhất có 7 người được thông báo đã mất tích trong lũ lụt. Về phía Ukraine, ba người mất tích, Cảnh sát Quốc gia nước này cho biết.
Ông Zelensky nói rằng hàng trăm nghìn người “không được tiếp cận bình thường với nước uống” và các dịch vụ khẩn cấp đang nỗ lực để đưa nước sạch đến các khu vực do Ukraine kiểm soát.
Tại thành phố Kherson do Ukraine kiểm soát ở bờ Tây, lực lượng cứu hộ đã sơ tán hoàn toàn một khu phố chìm trong nước lũ hôi thối, mạo hiểm dùng thuyền để kéo người dân ra khỏi mái nhà và tầng trên của các ngôi nhà. Con sông đạt đỉnh cao hơn bình thường khoảng 10 feet ở Kherson và Ukrhydroenergo, công ty thủy điện chính của Ukraine, cho biết mực nước sẽ bắt đầu rút trong những ngày tới. Mykolaiv, một thành phố cảng ở Biển Đen vốn đã căng thẳng vì là trung tâm của những người chạy trốn chiến sự, đang cung cấp nơi trú ẩn cho những người sơ tán.
Thông tin về các khu vực ở bờ đông do Nga chiếm đóng rất khó thu thập, nhưng truyền hình nhà nước Nga đã phát đi hình ảnh về những ngôi làng bị ngập lụt và các quan chức do Nga chỉ định cho biết khoảng 1.500 người ở đó đã được sơ tán.
Vladimir Saldo, thống đốc chiếm đóng do Nga cài đặt ở vùng Kherson, cho biết 48 cơ sở nhà ở tạm thời với 2.700 giường đã được thiết lập, một phần với sự giúp đỡ của Bộ khẩn cấp Nga. Ông đã tuyên bố tình trạng khẩn cấp và liệt kê 35 thị trấn đã bị ảnh hưởng bởi lũ lụt ở phía Dnipro do Nga nắm giữ, bao gồm cả những nơi nước ngập đến nóc các tòa nhà.
Làm dấy lên lo ngại rằng Nga đang tiếp tục thực hành đã khiến Tòa án Hình sự Quốc tế ban hành lệnh bắt giữ ông Putin và một trong những phụ tá hàng đầu của ông, ông Saldo cho biết chính quyền chiếm đóng đang đưa trẻ em từ các khu định cư bị ngập lụt bên dưới con đập và gửi chúng đi đến các trại nghỉ mát ở các khu vực khác của vùng Kherson hoặc ở Crimea. Trong năm qua, Ukraine và các quan chức nhân quyền đã lên án việc di dời hoặc cưỡng bức chuyển giao trẻ em Ukraine và gọi đó là tội ác chiến tranh.
Thiệt hại môi trường của thảm họa cũng đang trở nên rõ ràng. Bộ Nông nghiệp Ukraine cảnh báo rằng việc phá hủy con đập đã cắt nước tới hàng trăm nghìn mẫu đất nông nghiệp, biến một số cánh đồng ngũ cốc năng suất cao nhất của đất nước này “thành sa mạc vào đầu năm tới”. Con đập đã trữ một lượng nước có kích thước bằng Hồ Muối Lớn ở Utah.
Bộ Y tế Ukraine cho biết hàng ngàn con cá đã chết và các nhóm môi trường cảnh báo rằng mực nước hồ chứa giảm sẽ khiến trứng cá khó nở và khó bổ sung cho quần thể cá.
Các quan chức Ukraine cũng cho biết khoảng 150 tấn dầu máy đã bị rò rỉ từ một phòng máy trong đập, tạo ra vùng nước độc hại ở hạ lưu. 300 tấn dầu khác vẫn có nguy cơ rò rỉ ra sông. Các nhóm môi trường đã cảnh báo về thuốc trừ sâu, nhiên liệu và các chất độc khác bị cuốn vào sông Dnipro.
Việc phá hủy con đập cũng có thể có nguy cơ chuyển hướng sự chú ý, nguồn lực và nhân sự khỏi một cuộc phản công đã được lên kế hoạch từ lâu của Ukraine mà các quan chức Mỹ cho biết có thể đã bắt đầu trong tuần này. Các cộng đồng bị ảnh hưởng bởi lũ lụt đang kêu gọi cung cấp một lượng lớn nhiên liệu, nước và phương tiện — tất cả các thành phần cũng cần thiết cho các hoạt động quân sự — trong khi các binh sĩ vệ binh quốc gia đang giúp cứu trợ thảm họa.
Giao tranh tiếp tục diễn ra vào thứ Tư 7/6 trên chiến tuyến phía đông Ukraine, với việc Ukraine bắn phá các vị trí của Nga và Nga tấn công Kherson, ngay cả khi thành phố bị ngập lụt này cố gắng sơ tán cư dân.
Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg hôm 7/6 cảnh báo không nên tập trung quá nhiều vào những sai lầm ngớ ngẩn trên chiến trường của Điện Kremlin cho đến nay.
“Những gì Nga thiếu về chất lượng — tinh thần tồi tệ, trang bị tồi, huấn luyện tồi, lãnh đạo tồi, hậu cần tồi — họ bù đắp bằng số lượng, và bản thân số lượng cũng có chất lượng, như các tướng vẫn nói với chúng tôi”, ông nói.
