Tác giả: Hannah Wagner, Ulf Mauder và André Ballin
Việt Hùng phỏng dịch
30-9-2022
Với việc sáp nhập 4 khu vực Ukraine bị chiếm đóng, Nga đang sử dụng vũ lực để di chuyển biên giới ở châu Âu lần đầu tiên kể từ khi sáp nhập bán đảo Crimea ở Biển Đen vào năm 2014. Cuộc chiến kéo dài bảy tháng nay đang bước sang một giai đoạn mới. Dưới đây là một số câu hỏi và câu trả lời về cách tiến hành:
Các lãnh thổ Ukraine bị thôn tính như thế nào và chúng có ý nghĩa gì đối với cuộc chiến?
Moscow ký kết các thỏa thuận về việc sáp nhập vào lãnh thổ của mình, theo yêu cầu của nhóm lãnh đạo Nga đối với các vùng Luhansk, Donetsk, Kherson và Zaporizhia của Ukraine. Các tài liệu sau đó sẽ được Tòa án Hiến pháp Nga kiểm tra và vào tuần tới bởi Quốc hội Nga – Duma – và Hội đồng Liên bang – thượng viện.
Điều này có khả năng thổi bùng cuộc chiến thêm nữa, vì Ukraine kiểm soát một phần các khu vực và muốn giải phóng chúng hoàn toàn với sự trợ giúp của vũ khí phương Tây. Tuy nhiên, cường quốc hạt nhân Nga đã đe dọa sử dụng tất cả các phương tiện sẵn có để bảo vệ các khu vực. Ngoài ra, Moscow cũng coi việc chinh phục hoàn toàn vùng Donetsk là mục tiêu tối thiểu. Cho đến nay, quân đội Nga kiểm soát 58% ở đó. Người đứng đầu Điện Kremlin, Vladimir Putin, sẽ có thêm 300.000 quân dự bị được dự thảo trong một cuộc tổng động viên từng phần gây tranh cãi để nắm giữ các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng.
Khu vực này lớn như thế nào và việc thôn tính có ý nghĩa gì đối với người dân ở đó?
Nó có diện tích hơn 108.000 km vuông. Bao gồm cả bán đảo Crimea ở Biển Đen, nơi tương tự được sáp nhập vào năm 2014, Ukraine đã mất quyền kiểm soát gần 20% lãnh thổ của mình. Tương tự như trước, sự công nhận của quốc tế lần này cũng không xuất hiện. Moscow đã loại trừ việc trả lại các vùng lãnh thổ thông qua các cuộc đàm phán ngoại giao. Nga chào đón những người dân có chuyến trở về quê hương lịch sử và lương hưu cũng như phúc lợi xã hội cao hơn Ukraine. Cũng như khi sáp nhập Crimea, mọi người sẽ tự động trở thành công dân Nga. Vào thời điểm đó, các công dân của bán đảo đã có một giai đoạn chuyển tiếp để tích cực lên tiếng phản đối và sau khi tuyên bố, họ sẽ giữ quyền công dân Ukraine.
Người dân trong các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng bây giờ có phải chiến đấu trong chiến tranh không?
Mặc dù hiện tại cũng có một phần huy động quân dự bị ở Crimea để trấn giữ các khu vực mới chiếm đóng, nhưng công dân ở những khu vực này có lẽ không phải lo sợ phải nhập ngũ trực tiếp cho nghĩa vụ quân sự. Tuy nhiên, tại các khu vực ở Luhansk và Donetsk do phe ly khai thân Nga kiểm soát trong nhiều năm, việc huy động đã bắt đầu. Người Ukraine đã chiến đấu chống lại người Ukraine trong tám năm qua.
Tại các khu vực Zaporizhia và Kherson mới chiếm đóng, mà Putin đã công nhận là các quốc gia độc lập vào tối thứ Sáu, rất có thể sẽ có một giai đoạn chuyển tiếp. Tuy nhiên, gần đây Nga đã cấp hàng trăm ngàn hộ chiếu tại các khu vực tranh chấp. Bất kỳ ai là công dân Nga và người dự bị đều có thể bị động viên một phần.
Sự sáp nhập của các vùng được người dân Nga tiếp nhận như thế nào?
Một sự phấn khích như sự sáp nhập Crimea vào năm 2014 hoàn toàn không được cảm nhận ở Nga. Lúc này tâm trạng khá là chán nản và không như lúc đó, vì bây giờ đang diễn ra một cuộc chiến đẫm máu với hàng ngàn người chết. Không có kết thúc trong tầm nhìn. Chi phí thôn tính rất cao vì cần hàng tỷ USD để xây dựng lại các khu vực bị tàn phá. Ngoài ra, các lệnh trừng phạt của phương Tây đang gây áp lực lên nền kinh tế Nga.
Những người yêu nước rất nhiệt tình với các hành động của Putin – ngay cả sau khi quân đội thất bại ở Ukraine. Nhưng cũng có nhiều cuộc biểu tình phản đối chiến tranh lớn. Việc động viên một phần theo lệnh của Putin đã đánh vào cốt lõi của nhiều gia đình. Ông chủ Điện Kremlin nổi tiếng trong một thời gian dài vì không can thiệp vào đời tư của người dân. Nhà khoa học chính trị người Nga Tatyana Stanovaja nói rằng, điều đó bây giờ đã chấm dứt. Bà cũng lập luận rằng, các bộ phận của giới thượng lưu có thể không sẵn sàng trả bất kỳ giá nào cho một chiến thắng của Nga. Trước những cuộc biểu tình phản đối việc động viên, làn sóng đàn áp mới và sự cô lập quốc tế ngày càng tăng của Nga, bà tin rằng có thể những vết nứt xuất hiện trong hệ thống sẽ gây nguy hiểm cho quyền lực của Putin.
Putin biện minh cho việc thôn tính như thế nào?
Putin biện minh cho điều này với lý luận để bảo vệ dân thường ở đó khỏi các cuộc tấn công của những người theo chủ nghĩa dân tộc Ukraine. Hai triệu rưỡi người đã phải chạy trốn vì giao tranh. “Những người ở lại – khoảng 5 triệu người – hiện đang phải hứng chịu các cuộc tấn công bằng pháo và tên lửa liên tục từ các binh sĩ tân phát xít. Họ tấn công bệnh viện, trường học và thực hiện các cuộc tấn công khủng bố nhắm vào dân thường“, Putin tuyên bố như vậy trong bài phát biểu cho cuộc động viên. Trong khi đó, nhiều binh sĩ Nga cũng nói rằng họ không tìm thấy bất kỳ tên Quốc xã Ukraine nào ở đó.
Những tiến triển các cuộc phản công của Ukraine có ý nghĩa gì?
Ở Ukraine, các cuộc trưng cầu dân ý giả hiệu và động viên một phần đã được ghi nhận một cách bình tĩnh. Cố vấn đối ngoại của văn phòng tổng thống Ukraine, Mykhailo Podoliak, hỏi trên Twitter: “Mọi việc vẫn diễn ra theo đúng kế hoạch hay không?” Tổng thống Volodymyr Zelenskyy trước đó đã nhấn mạnh rằng Ukraine sẽ không để bị đe dọa. Ngoài ra, các lực lượng mới có khả năng sẽ đến bên phía Ukraine trong những tháng tới. Ví dụ, binh lính Ukraine đang được huấn luyện ở Anh và các nước phương Tây khác.
Phương Tây phản ứng như thế nào?
Các chính trị gia cấp cao của phương Tây coi động thái của ông Putin là “dấu hiệu của sự yếu kém” và là “hành động tuyệt vọng” vì những thất bại quân sự gần đây của Nga. Thủ tướng [Đức] Olaf Scholz cho biết, Putin “hoàn toàn đánh giá thấp” tình hình ngay từ đầu. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ các nước phương Tây sẽ đối phó như thế nào với sự leo thang mới ngoài lời nói – đặc biệt là việc Putin đe dọa sử dụng vũ khí hạt nhân, nếu cần thiết. Cho đến nay, các biện pháp trừng phạt sâu rộng đã được áp đặt đối với Nga và vũ khí, đạn dược đã được cung cấp cho Ukraine. Tuy nhiên, sự can thiệp quân sự trực tiếp của phương Tây vẫn được coi là không thể xảy ra.
