Tác giả: Francesco Guarascio
Cù Tuấn, biên dịch
17-4-2024
HÀ NỘI, ngày 17 tháng 4 (Reuters) – Việt Nam tiến hành một cuộc giải cứu “chưa từng có” đối với Ngân hàng Thương mại Cổ phần Sài Gòn (SCB), ngân hàng đang bị dính vào vụ lừa đảo tài chính lớn nhất cả nước, theo ba tài liệu ngân hàng và thông tin chính thức mới được cung cấp cho Reuters bởi một chuyên gia có quyền xem tài liệu này.
“Nếu không cho vay, SCB sẽ sụp đổ”, theo thông tin mới cung cấp cho Reuters. “Nếu tiếp tục cho vay, kho bạc quốc gia sẽ dần cạn kiệt”.
Reuters không xác định nguồn cụ thể hơn do tính nhạy cảm của vấn đề.
Thông tin mới cũng mô tả tình huống này là “chưa từng có” về khối lượng tiền mặt khổng lồ được bơm vào, mức độ phức tạp của hoạt động trên và quy mô thiệt hại hiện tại cũng như tiềm ẩn đối với hệ thống tài chính Việt Nam.
Reuters không thể xác định liệu các kết luận về tác động đối với kho bạc nhà nước có được các quan chức khác hiện đang tham gia giám sát SCB đồng tình hay không.
Nợ công của Việt Nam năm ngoái ổn định ở mức 37% tổng sản phẩm quốc nội, trong khi thâm hụt ngân sách tăng nhẹ lên 4,4% GDP. Theo Ngân hàng Nhà nước, dự trữ ngoại hối đạt khoảng 100 tỷ USD vào cuối năm nay. Con số này tăng từ khoảng 90 tỷ USD vào cuối tháng 10, theo Văn phòng Nghiên cứu và Kinh tế Vĩ mô ASEAN+3 của cơ quan giám sát độc lập khu vực.
Tính đến đầu tháng 4, Ngân hàng Nhà nước của quốc gia Đông Nam Á này đã bơm “khoản vay đặc biệt” trị giá 24 tỷ USD vào SCB, theo một trong những tài liệu ngân hàng mà Reuters đã xem, cung cấp thông tin cập nhật hàng ngày kể từ ngày 29 tháng 3 về tổng số tiền bơm từ Ngân hàng Nhà nước.
Theo tài liệu đó, lượng tiền đổ vào đã chậm lại một chút nhưng đạt trung bình hơn 900 triệu USD một tháng trong 5 tháng qua, tài liệu thứ hai cập nhật từ ngày 15 tháng 3 đến ngày 20 tháng 3 và tài liệu thứ ba từ tháng 11 với các cập nhật hàng tháng từ tháng 10 năm 2022 đến tháng 10 năm 2023.
Ngân hàng Nhà nước đã không trả lời yêu cầu bình luận về nỗ lực giải cứu. Bộ Tài chính đã chuyển câu hỏi tới Ngân hàng Nhà nước. SCB ban đầu nói với Reuters rằng họ sẽ lưu hành yêu cầu bình luận của hãng tin này, nhưng không trả lời các email tiếp theo. Một quan chức SCB từ chối bình luận khi liên lạc qua điện thoại.
CUỘC ĐUA RÚT TIỀN KHỎI SCB SAU KHI BÀ LAN BỊ BẮT
Khoản bơm tiền mặt chưa được báo cáo trước đây của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam vào SCB lên tới 5,6% sản lượng kinh tế hàng năm của quốc gia, hay khoảng 1/4 dự trữ ngoại hối của Việt Nam.
Ngân hàng Nhà nước đã đặt SCB dưới sự giám sát của mình để ngăn chặn tình trạng tháo chạy khỏi ngân hàng gây ra bởi vụ bắt giữ bà trùm bất động sản Trương Mỹ Lan vào tháng 10 năm 2022. Kể từ đó, SCB đã sử dụng số tiền này để chi trả cho việc rút tiền mặt, theo một trong những tài liệu ngân hàng mà SCB đã gửi cho Ngân hàng Nhà nước vào tháng 11 để giải thích cho việc sử dụng các khoản vay.
Theo thông tin chính thức mới từ nguồn tin, sau khi Ngân hàng Nhà nước vào cuộc, tiền gửi của SCB đã giảm 80% xuống còn khoảng 6 tỷ USD vào tháng 12 năm 2023. SCB có thể hết sạch tiền gửi vào giữa năm với tốc độ hiện tại và nợ xấu đã tăng lên 97,08% dư nợ tín dụng của SCB tính đến tháng 10.
Trương Mỹ Lan, bà trùm bị bắt vào tháng 10 năm 2022, gây ra vụ tháo chạy ngân hàng, đã bị kết án tử hình hôm 11/4 sau khi bị kết tội chủ mưu vụ lừa đảo. Bà đã không nhận tội tham ô và hối lộ vì bị cáo buộc bòn rút khoản vay 12,5 tỷ USD từ SCB cho các công ty vỏ bọc trong khi kiểm soát SCB một cách hiệu quả thông qua các cá nhân được ủy quyền.
Bà Lan, trước đây là một nhân vật nổi bật trong giới tài chính Việt Nam, sẽ kháng cáo bản án của Tòa án Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh, một trong những luật sư của bà cho biết.
Theo thông tin mới, bất chấp sự hỗ trợ chính thức, tính đến tháng 12, SCB vẫn tiếp tục gặp vấn đề về thanh khoản và đôi khi phải vật lộn để giải quyết các khoản thanh toán đúng hạn khi khách hàng chuyển tiền sang các ngân hàng khác và xử lý thanh toán qua hệ thống thanh toán bù trừ chính của Việt Nam. Điều này ảnh hưởng đến “tâm lý” khách hàng và tạo ra rủi ro cho toàn bộ hệ thống tài chính ngân hàng.
Ngân hàng Nhà nước đã cung cấp cho SCB, trước đây từng là một trong những tổ chức cho vay thương mại lớn nhất nước thông qua tiền gửi, một số tiền là 592,7 nghìn tỷ đồng (23,72 tỷ USD) dưới dạng “khoản vay đặc biệt” tính đến ngày 2 tháng 4, theo một bản cập nhật gần đây do ngân hàng đưa ra về vấn đề này.
Con số này tăng so với mức 478 nghìn tỷ đồng vào cuối tháng 10, theo văn bản SCB gửi Ngân hàng Nhà nước. Điều đó cho thấy, lượng bơm vào là 23 nghìn tỷ đồng (910 triệu USD) mỗi tháng kể từ tháng 11.
Tài liệu ngân hàng cho thấy, điều này đã chậm lại so với mức trung bình ban đầu là 3,7 tỷ USD mỗi tháng mà Ngân hàng Nhà nước đã bơm vào tháng 10 và tháng 11 năm 2022 và tốc độ hàng tháng gần 1,2 tỷ USD từ đó đến tháng 10 năm 2023.
CẦN TÁI CƠ CẤU NGÂN HÀNG SCB
Ngành ngân hàng Việt Nam đang phải đối mặt với rủi ro ngày càng cao do tình trạng bất ổn kéo dài trong lĩnh vực bất động sản. Việc truy tố gian lận là một phần trong chiến dịch chống tham nhũng “đốt lò” của chính quyền, gây ra cuộc khủng hoảng bất động sản, gây áp lực mạnh lên nền kinh tế và làm lu mờ triển vọng của các ngân hàng.
Truyền thông nhà nước cho biết, Ngân hàng Nhà nước và chính phủ đã nhiều lần tìm kiếm sự giúp đỡ cho SCB từ khu vực tư nhân, đặc biệt kêu gọi các nhà đầu tư nước ngoài, bất chấp những hạn chế như trần 30% về tổng sở hữu vốn nước ngoài của các ngân hàng Việt Nam.
Cuối năm ngoái, Ngân hàng Nhà nước đã giao cho công ty bất động sản tư nhân Sungroup xây dựng kế hoạch tái cơ cấu SCB, theo thông tin gần đây từ nguồn tin và ba người quen thuộc với kế hoạch này. Sungroup đã không trả lời yêu cầu bình luận.
Reuters không thể xác định liệu kế hoạch của Sungroup có được thông qua hay không.
Bất kỳ kế hoạch tái cơ cấu nào cũng sẽ xoay quanh việc đánh giá tài sản bất động sản mà Trương Mỹ Lan và các công ty của bà sử dụng làm tài sản thế chấp cho các khoản vay, nhưng tình trạng pháp lý của những tài sản đó thường không rõ ràng, vì nhiều dự án trong số này vẫn đang xin giấy phép trong khi một số vi phạm các quy định về đất công hoặc giấy phép, theo thông tin mới.
Một số tài sản bao gồm bất động sản có giá trị tại các quận cao cấp ở TP.HCM nhưng phần lớn là những dự án chưa hoàn thiện.
Gia đình bà Lan ước tính tổng tài sản của bà ở mức 30 tỷ USD, một đại diện của gia đình nói với Reuters trong tháng này, trong khi công ty thẩm định thị trường Hoàng Quân, được Ngân hàng Nhà nước thuê để định giá, định giá tổng tài sản của bà khoảng 12 tỷ USD, theo một tài liệu công khai tháng 11 từ cơ quan điều tra, trong đó nêu chi tiết hành vi sai trái của bà Lan.
Reuters đưa tin hồi đầu tháng này rằng, một số đối tác kinh doanh ở Hồng Kông của bà Lan đã bày tỏ sự quan tâm đến tài sản này. Họ không trả lời yêu cầu bình luận thêm về các lợi ích của họ đối với tài sản sau bản án xét xử bà Lan.
