12-11-2023
Một khoa học gia Việt Nam bị “lên án” là “vi phạm liêm chính khoa học”. Chiếu theo “lời trần tình” của đương sự qua các bài phỏng vấn đăng trên báo Việt Nam. Tôi cho rằng không hề có vụ “vi phạm liêm chính khoa học”, nếu ta hiểu thế nào là “sự liêm chính trong công tác làm khoa học”.
Đọc các bài viết, xin lỗi, mang hình thức “đấu tố” thời cải cách ruộng đất của một số “học giả”, tôi cảm thấy “rất phiền”. Quí ngài, có người tự nhận là “đàn anh” của nhà khoa học kia, bài viết của quí vị chỉ có giá trị như hòn đá của đứa bé đã ném vào đầu cha mẹ nó, vào ông bà nó… thời cải cách ruộng đất.
Tôi không biết đến khi nào thì có tin “đại học A, B, C… của Singapore, của Đài Loan, của Hàn Quốc mời vị khoa học gia kia về cộng tác”. Tôi chờ ngày vị khoa học gia kia dẫn dắt con cái rời Việt Nam tị nạn vì “chủ nghĩa hà khắc với nhân tài” của Việt Nam.
Thế nào là “liêm chính khoa học”? Theo tôi biết, sự liêm chính trong công tác khoa học là người làm khoa học “biết tới đâu nói tới đó, biết cái gì nói cái nấy”, không bịa đặt, không “đoán mò”, không chôm chỉa thành quả, công trình nghiên cứu của người khác v.v… “Liêm chính khoa học” thực tế là cái “đạo đức, luân lý” mà nhà khoa học phải tôn trọng.
Không phải chỉ có trong khoa học, nghề nghiệp nào cũng có “qui tắc đạo đức, đạo đức nghề nghiệp” của cái đó.
Vị khoa học gia kia có “gian lận, bịa đặt, xạo ke hay chôm chỉa” công trình của người khác vào công trình nghiên cứu của mình hay không?
Nếu câu trả lời là “không” thì không có vụ “liêm chính khoa học” ở đây.
Vị giáo sư kia có “bội ước”, hay vi phạm hợp đồng với đối tác hay không? Có hay không chuyện này không dính líu gì tới vụ “liêm chính khoa học” hết cả.
Đại học bây giờ trở thành “nơi bán chữ, nơi bán kiến thức”. Tức đại học cũng theo qui luật “kinh tế thị trường”. Kiếm tiền là kiếm tiền. Không phạm luật thì không có chuyện gì để nói hết.
Vấn đề (quan trọng) là những khoản thu của vị giáo sư kia đã có khai thuế hay chưa? Nếu có khai rồi, có đóng thuế đầy đủ rồi. Thì chuyện tố cáo việc vi phạm “liêm chính khoa học” là chuyện bịa đặt, nhằm mục tiêu “hạ uy tín” của người khác mà thôi.
Nói về Luật, trong vụ này, kols không đưa ra được điều luật, hợp đồng cụ thể, chính xác. Phạm luật, xử theo luật. Là công dân, kols có quyền tố cáo với cơ quan chức năng khi phát hiện sai phạm, nếu không, sẽ vi phạm điều luật về che dấu tội phạm
Kols lên mặt dạy đạo đức đời, mới nói về cái gọi là “liêm chính khoa học”. Nhưng cũng chả biết mô tê gì, chỉ gân cổ lên chửi đổng, ra vẻ ta đây am hiểu, thánh thiện.
Câu chuyện là, trên bài báo có ghi affiliation, tức là cộng tác, liên kết với mấy cái trường kia mà thôi, rõ ràng chả liêm với tham gì. Còn việc mấy trường hay gì gì … dựa vào nó để xếp hạng … lại là câu chuyện khác.