Đầu tư công, quy hoạch và dự bị củi

Huy Đức

6-11-2023

Bộ trưởng Hồ Đức Phớc trả lời chất vấn khá thẳng vào câu hỏi và giải pháp mà ông đưa ra, kể cả kiến nghị sửa chính sách, rất thực tiễn với tư duy mạch lạc.

Trong khi, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng thì rất thuộc bài, tờ giấy [có lẽ do chuyên viên soạn vào giờ nghỉ trưa] khiến ông trả lời khá máy móc. Hình như với ông Dũng, giải pháp là công văn giấy tờ đã ban hành. Ví dụ, ông nói, “Đúng là công tác lập quy hoạch lúc đầu có vướng mắc, nhưng sau khi có Nghị quyết 61/2022/QH15 của Quốc hội thì vướng mắc đã được giải quyết”.

Nếu như trước 2006, Bộ Kế hoạch Đầu tư là nơi xuất phát của rất nhiều chính sách đổi mới, thì về sau, các chính sách xuất phát ở đây lại thấp thoáng “hồn ma kế hoạch hóa tập trung”.

Luật Quy hoạch là điển hình của giấc mơ “Anh Chủ Nhiệm” [“Vẽ cả ngày mai thành bức tranh”]. Thay vì đưa ra những nguyên tắc [vùng bảo đảm an ninh lương thực; vùng đất không được phát triển công nghiệp ô nhiễm…] để khi có tiền và xuất hiện nhu cầu đầu tư, địa phương có thể ra quyết định ngay, Luật đòi các địa phương phải lập quy hoạch khi chưa xuất hiện ý tưởng và khi trong túi chưa một đồng ngọ nguậy.

Vài lần, tôi hỏi các nhà lãnh đạo tỉnh, tại sao các công trình, đặc biệt là công sở, lại xây xấu như vậy. Họ nói, “Ông tưởng tụi tôi muốn làm xấu như thế à. Dự án bao giờ cũng kèm theo dân chạy dự án, nguồn vốn đi xuống luôn kèm theo thiết kế và nhà thầu”. Đấy là lý do mà có một thời, công sở ở các tỉnh Tây Nguyên, Tây Bắc đều bị “xuôi hóa” không một công trình nào mang dấu ấn kiến trúc bản địa.

Phải để cho từng cấp ngân sách quyết định phần vốn đầu tư của mình. Luật Ngân sách và Đầu tư công phải phân bổ cho địa phương theo nguyên tắc: Chi tiêu thường xuyên theo bình quân đầu dân nhân với chỉ số khó khăn của từng vùng.

Đầu tư công: Công trình nào của Trung ương thì Trung ương quyết định [phần giải tỏa mặt bằng cắt phần ngăn sách, giao địa phương]; Phần nào của địa phương thì ngân sách phân bổ bình quân nhân chỉ số phát triển [nơi nào khó khăn hơn thì chỉ số cấp thêm cao hơn] và do chính quyền địa phương quyết định [theo thứ tự ưu tiên của mình thay vì xây trụ sở, tượng đài như các chân gỗ thường gạ gẫm].

Nếu không thay đổi Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư công theo hướng thoát ra khỏi tư duy tập trung quan liêu thì chẳng những không bao giờ chống được tham nhũng [từ khâu chạy để được đưa vào danh mục và giữ được danh mục đầu tư, lên quy hoạch và bổ sung quy hoạch] mà lãnh đạo địa phương nào muốn nắm bắt thời cơ phát triển, táo bạo ra quyết định cũng coi như đã đưa mình vào quy hoạch… dự bị củi của “Lò”.