16-9-2023
Vấn đề mấu chốt dẫn tới cái chết trong vụ cháy của cái gọi là chung cư mini vừa rồi là ở chỗ pháp luật chưa rõ ràng, nhập nhèm, về khái niệm pháp lý của chung cư mini. Khái niệm chung cư mini mới có ở QĐ24/2014 của UBND TPHN, nó cũng chỉ có ý nghĩa ở Hà Nội. Ở các tỉnh khác không có chung cư mini. Tuy nhiên, các văn bản pháp lý về phòng cháy chữa cháy (PCCC) cũng như xây dựng khác không có khái niệm chung cư mini. Nói cách khác, cái gọi là chung cư mini không phải là chung cư, nó vẫn là nhà ở riêng lẻ.
Trong nghị định 79/2014 và sau này là NĐ136/2020 thay thế nó, hướng dẫn luật PCCC, không có khái niệm chung cư mini.
Nhà bị cháy vừa rồi về pháp lý vẫn là nhà ở riêng lẻ, có thể dùng để cho thuê phòng, có thể đã bán chui 1 số hoặc toàn bộ các căn hộ. Nếu coi nó là chung cư, thì phải được thể hiện ở văn bản pháp lý nào đó. Như chung cư bình thường, nó được thể hiện ở dự án khả thi (báo cáo kinh tế kỹ thuật) được cơ quan chức năng phê duyệt, thẩm định và giấy phép xây dựng. Còn nhà này, chỉ có văn bản pháp lý duy nhất là giấy phép xây dựng, thì nó được thể hiện là nhà ở riêng lẻ. Khái niệm chung cư có thể hiện rõ ràng ở luật Nhà ở:
“Nhà chung cư là nhà có từ 2 tầng trở lên, có nhiều căn hộ, có lối đi, cầu thang chung, có phần sở hữu riêng, phần sở hữu chung và hệ thống công trình hạ tầng sử dụng chung cho các hộ gia đình, cá nhân, tổ chức, bao gồm nhà chung cư được xây dựng với mục đích để ở và nhà chung cư được xây dựng có mục đích sử dụng hỗn hợp để ở và kinh doanh”.
Nhà ở riêng lẻ có “bán” một số diện tích ở không có nghĩa là biến nó thành chung cư, bởi vì nó vẫn không được định rõ các diện tích sở hữu chung và riêng và không thể có loại công trình nào vừa là nhà ở riêng lẻ lại vừa là chung cư được. Đây là hai khái niệm pháp lý được định nghĩa khác nhau trong luật xây dựng. Giống như không có một con chó lại vừa là một con mèo.
Trong khi đó NĐ79/2014 không bắt buộc nhà ở riêng lẻ phải có thiết kế PCCC. Từ đó dẫn tới thể loại “chung cư mini” này không bao giờ có thiết kế PCCC, mà Hà Nội có khoảng 2000 tòa nhà dạng này. Không phải tự nhiên nó như vậy và nó không hề sai luật PCCC.
Kể cả ngôi nhà được xây vượt tầng thì nó vẫn không sai quy định về thiết kế đáp ứng quy định PCCC nếu nó chỉ là nhà ở riêng lẻ.
Trong mục 10, phụ lục 4 của NĐ79 có quy định các loại công trình phải thẩm duyệt thiết kế PCCC:
“10. Nhà chung cư cao 05 tầng trở lên; nhà đa năng, khách sạn, nhà khách, nhà nghỉ cao từ 05 tầng trở lên hoặc có khối tích từ 5.000m3 trở lên.”
Nhưng cũng không có nhà ở riêng lẻ. Nếu muốn chủ nhà kia vi phạm quy định, thì phải dí được cho ngôi nhà đó thành một trong các thể loại công trình nêu trên (gần giống nó nhất).
NĐ136/2020 có khắc phục bất cập trên ở mục 2 và 7, PL5 (DANH MỤC DỰ ÁN, CÔNG TRÌNH, PHƯƠNG TIỆN GIAO THÔNG CƠ GIỚI THUỘC DIỆN THẨM DUYỆT THIẾT KẾ VỀ PHÒNG CHÁY VÀ CHỮA CHÁY).
“2. Nhà chung cư, nhà tập thể, nhà ở ký túc xá cao 7 tầng trở lên hoặc có tổng khối tích từ 5.000 m3 trở lên; nhà hỗn hợp cao từ 7 tầng trở lên hoặc có tổng khối tích từ 5.000 m3 trở lên”.
Và:
“Khách sạn, nhà khách, nhà nghỉ, nhà trọ, cơ sở lưu trú khác được thành lập theo Luật Du lịch cao từ 7 tầng trở lên hoặc có tổng khối tích từ 5.000m3 trở lên”.
Có bổ sung khái niệm “nhà trọ” là gần giống ngôi nhà này nhất, nếu nó được dùng để cho thuê ở. Nhưng thực tế lại không có khái niệm pháp lý về công trình “nhà trọ”. Nhà trọ chỉ có định nghĩa pháp lý như 1 ngành kinh doanh. Tức là quy định trên cũng sơ hở về pháp lý.
Như vậy, nếu dí được ngôi nhà này là dạng nhà trọ thì chủ nhà mới có vẻ vi phạm về thiết kế PCCC! Trong khi ngôi nhà vẫn đang là nhà ở riêng lẻ (dùng để trọ).
Thế nhưng trong những ngày qua, rất nhiều chuyên gia luật, kiến trúc sư… nhất định cho là luật lệ rất rõ ràng và chặt chẽ, họ mạnh mẽ vu cho chủ nhà vi phạm quy định về PCCC thay cho tòa! Một dạng suy đoán có tội hoặc vu khống, ví dụ như ảnh đính kèm hay ở video sau đây:
Mình thấy hầu hết báo chí, người dân đều mặc định đổ tội cho chủ nhà vi phạm quy định PCCC nên mới dẫn tới 56 cái chết. Như thế là rất nguy hiểm, vì đám đông và cả chuyên gia đang đẩy một cá nhân vào án tù 12 năm và bị cộng đồng phỉ nhổ.
Khả năng lớn dẫn tới 56 cái chết là do ngôi nhà không đáp ứng về lối thoát nạn và thang thoát hiểm không nhiễm khói. Nếu ngôi nhà phải thẩm duyệt PCCC thì sẽ được áp dụng Quy chuẩn PCCC 06, cái này rất chặt và chắc chắn đáp ứng các yêu cầu trên, sẽ không thể có nhiều người chết vậy.
Như vậy, phải hiểu rõ nguyên nhân thì mới biết cách điều chỉnh luật, để không còn những cái chết tương tự.
Nhưng không chỉ “chung cư mini” mà 100% các chung cư cao tầng xây trước năm 2010 đều không đáp ứng yêu cầu về lối thoát nạn và thang thoát hiểm. Status sau mình sẽ phân tích nốt và đề xuất giải pháp khắc phục.
Học giả Nguyễn Duy
Xin đốt nén nhang tiễn đưa người chết cháy
Một đám tang năm mươi sáu oan hồn
Một đại trùng tang. Đại chấn thương. Đại thảm
“Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn” (*)
Đại nạn này không thiên tai địch hoạ
Ta – chính Ta gây thảm hoạ cho Mình.
Xác người thành tro. Lửa cháy nhà đã tắt
Ngùn ngụt lòng ngọn lửa đốt ruột gan.
Một thảm sát? Ai là thủ phạm?
Lại đèn cù?
Ai?
Ai?
Ai?
Không ai?…
Thủ phạm cháy không phải là ngọn lửa
Tội thui dân không phải chỉ một thằng.
Một đám cháy nhe răng nhiều mặt chuột
Một giáo án cộng đồng. Một trừng phạt. Một quốc tang.
SG, đêm 16.9.2023
Đặng Đình Mạnh
Nghịch lý: Đất nước không có chiến tranh, không có khủng bố, không có thiên tai, ngay trong thời bình, sống giữa thủ đô, nơi mà cơ quan chính quyền dầy đặc, nơi mà cán bộ ăn lương sống nhung nhúc, nơi được trang bị phòng cháy chữa cháy, cứu hộ và y tế với mật độ cao nhất, hiện đại nhất… thì chỉ trong một buổi tối, hơn cả trăm đồng bào thương vong, trong đó, quá nửa nạn nhân tử vong một cách tức tưởi?
“Nhà chung cư của con cháy rồi, hai cháu chết rồi, con cũng chết đây bố ơi”. Rồi im bặt, tiếng tút tút trong chiếc điện thoại cứ kéo dài mãi, khô khốc… Tương tự vậy ở một ngôi nhà khác “Con không thở được nữa”. Rồi im bặt, tiếng tút tút trong chiếc điện thoại cứ kéo dài mãi, khô khốc…
Đó là vài câu nói hiếm hoi sau cùng trong cuộc đời của người con trai với cha mình vào đêm hỏa hoạn 12/09 định mệnh ngay giữa thủ đô. Lúc này, mái đầu bạc đang khóc mái đầu xanh và bao nhiêu gia đình đang phủ vành tang trắng khóc thương người thân đột ngột, tức tưởi buông tay rời xa cuộc sống này.
Ngẫm xem, cái đêm định mệnh, ngoại trừ tòa nhà 9 tầng sơn trắng, hình khối hộp ngún lửa và khói đen tràn vào ngập phổi làm nạn nhân ngộp thở, thì xung quanh đấy, vẫn là bầu khí quyển trong lành cho hàng triệu cư dân Hà Nội hít thở. Thật trớ trêu, sinh tử cách nhau chỉ sau bức tường 10cm oan nghiệt như vậy.
56 con người tức tưởi buông tay cuộc đời, thậm chí, nhiều người không trăn trối được câu cuối “…con cũng chết đây bố ơi” hoặc “…con không thở được nữa” như hai anh con trai trút lời cuối, từ biệt với bậc sinh thành qua chiếc điện thoại. Cả cha, cả con, cứ ngỡ sống ở thị thành là sinh đạo, mà ai ngờ đã trở thành tử lộ!
Lúc đầu, tin tức 20 người chết trong cơn hỏa hoạn đã làm rúng động xã hội, vì tuy không quen biết, nhưng sinh mạng người đều quý giá như nhau, vì họ đều đang là anh chị em, con cháu của một gia đình nào đó đang rất trông tin họ. Nhưng tin tức không dừng lại ở đó, khi con số nạn nhân tăng dần, 30, 40 và rồi là 56 người chết, làm nỗi thương cảm cũng tăng dần đến bàng hoàng. Đồng bào mình với nhau… Đã không trông mong thì lại càng không muốn tin là sự thật. Sự nghèn nghẹn từ cổ họng làm chúng ta muốn tức thở, không chỉ vì sự thương cảm và cả sự uất ức vào dân tộc khốn khổ này!
Nếu là một chính quyền lương hảo có trách nhiệm, đã không để tồn tại những căn chung cư xây dựng trái phép như vậy. Nếu quản lý đô thị có trách nhiệm, đã không để tồn tại những con hẻm nhỏ không thể cứu hỏa như vậy. Nếu công an phòng cháy chữa cháy có trách nhiệm, đã buộc chủ nhà phải làm lối thoát hiểm, phải trang thiết bị chữa cháy, có phương án chữa cháy nơi hẻm nhỏ và kịp thời đến cứu hộ hiệu quả. Nếu cơ quan cấp phép kinh doanh nhà thuê có trách nhiệm, đã kiểm tra ấn định số người tối đa được cư trú… để bảo đảm an toàn sinh mạng cho người dân, thì thảm cảnh đã không xảy ra và nếu có hỏa hoạn, thì cũng đã không gây mức thiệt hại về người đến mức kinh hoàng như thế.
Và nếu, chỉ cần một trong những cái nếu vừa nêu có trách nhiệm, thì đã không có cái đêm 12/09 định mệnh của 56 đồng bào, gây tang thương cho gia đình họ.
Chúng ta có thể dẫn ra hàng tá câu hỏi về trách nhiệm như vậy để thấy rằng dân tộc ta đã xấu số như thế nào khi phải sống trong một thể chế chính trị vô trách nhiệm, bất tài, bất lực đến thế.
56 đồng bào tử vong, nếu chỉ cho rằng họ là nạn nhân của trận hỏa hoạn là chưa thật sự thấy nguyên nhân tử vong của họ, mà thực tế, họ là nạn nhân của một chế độ vô trách nhiệm và đó mới là nguyên nhân của mọi nguyên nhân. Vì một lẽ đơn giản, chế độ nào đi nữa, thì chẳng có trách nhiệm nào lớn hơn sự bảo đảm an toàn của người dân.
Nếu không, sao có thể giải thích được nghịch lý: Đất nước không có chiến tranh, không có khủng bố, không có thiên tai, ngay trong thời bình, sống giữa thủ đô, nơi mà cơ quan chính quyền dầy đặc, nơi mà cán bộ ăn lương sống nhung nhúc, nơi được trang bị phòng cháy chữa cháy, cứu hộ và y tế với mật độ cao nhất, hiện đại nhất… thì chỉ trong một buổi tối, hơn cả trăm đồng bào thương vong, trong đó, quá nửa nạn nhân tử vong đột ngột một cách tức tưởi?
Giải thích đi, những kẻ được đồng bọn xưng là “Hồng phúc của dân tộc” (?!)
Tiên sư hồng phúc…