Đỗ Kim Thêm
12-11-2022
Kết quả
Đảng Dân chủ có thể sẽ mất đa số trong cả hai viện của Quốc hội, nhưng đảng Cộng hòa đã không đạt được một chiến thắng vang dội như các cuộc thăm dò đã dự kiến. Kết quả này cũng làm cho cựu Tổng thống Donald Trump thất vọng và cần phải dè dặt hơn trong mọi dự định sắp tới.
Trong cuộc bầu cử giữa kỳ vào ngày 8 tháng 11 năm 2022 vừa qua, đảng Dân chủ đã mất đa số tại Hạ viện, nhưng tổn thất này không cực kỳ nặng nề như các dự báo trước đó đã đưa ra.
Tại Thượng viện, tình trạng đa số vẫn chưa xác định. Về việc đảng nào sẽ kiểm soát Thượng viện trong tương lai, hiện nay chưa được giải quyết và kết quả của cuộc bầu cử vòng hai tại Thượng viện tiểu bang Georgia ngày 6 tháng 12 sẽ chung quyết.
Lý do là vì trong vòng đầu tiên vừa qua, không ứng cử viên nào có được đa số phiếu theo yêu cầu của luật bầu cử địa phương, ít nhất 50 phần trăm phiếu bầu cộng với một phiếu, nên phải bầu lại vòng hai.
Ở hai tiểu bang khác là Nevada và Arizona cũng sẽ có vai trò quyết định quan trọng không kém. Cuộc kiểm phiếu còn kéo dài cho đến tuần sau vì lý do là hàng trăm ngàn lá phiếu vẫn chưa được kiểm xong. Tại Nevada, ứng cử viên đảng Cộng hòa Adam Laxalt dẫn đầu, ở Arizona, ứng viên đảng Dân chủ Mark Kelly dẫn trước.
Nếu đảng viên đảng Dân chủ Raphael Warnock giành được phiếu bầu ở Georgia, như trong cuộc bỏ phiếu đầu tiên, sẽ có một sự bế tắc tại Thượng viện, đảng Dân chủ và đảng Cộng hòa sau đó mỗi bên sẽ có 50 ghế. Do đó, đảng Dân chủ sẽ giữ được đa số, bởi vì trong trường hợp hòa, lá phiếu của Chủ tịch Thương viện Phó Tổng thống Kamal Harris sẽ có vai trò quyết định tối hậu.
Trước tình hình này, Tổng thống Joe Biden vẫn không từ bỏ hy vọng là Đảng Dân chủ sẽ nắm được Thượng Viện.
Các ảnh hưởng: Đối với đảng Dân chủ
Nhìn chung, cuộc bầu cử giữa vừa qua diễn ra tốt đẹp đến độ Tổng thống Mỹ Joe Biden phải tuyên bố đó là một ngày vui cho nền dân chủ Mỹ.
Nhìn lại kết quả, từ năm 1906 cho đến nay, cơ hội để đảng của tổng thống đương nhiệm tiếp tục giữ quyền kiểm soát tại Hạ viện luôn ở mức tối thiểu, có nghĩa là, chỉ có ba trường hợp đã xảy ra.
Đó là năm 1934, khi Mỹ gặp khủng hoảng kinh tế, năm 1998, khi triển vọng của nền kinh tế Mỹ tốt đẹp và năm 2002, khi uy tín của Tổng thống George W. Bush lên cao điểm sau vụ bọn khủng bố Hồi giáo tấn công vào ngày 11 tháng 9 năm 2001.
Trong lần bầu cử năm 2022 này, hầu hết các cuộc thăm dò dư luận đều đưa ra một kết luận chung: Tỷ lệ ủng hộ cho Tổng thống Joe Biden xuống thấp, các cử tri vô cùng bi quan vì tình trạng lạm phát cao độ và nền kinh tề đang trên bờ vực suy thoái. Các lo ngại về gia tăng tội phạm và di cư bất hợp pháp cũng không giảm bớt.
Nhưng cuối cùng, những lo âu này đã không tạo nên một cơ lốc xoáy làm thay đổi triệt để tình thế chính trị. Tại Thượng viện, đảng Dân chủ thậm chí còn có thể tiếp tục hy vọng duy trì được đa số.
Tuy nhiên, không vì thế mà triển vọng dành cho Tổng thống Joe Biden và đảng Dân chủ sẽ thuận lợi hơn. Do mất đa số tại Hạ viện, mức độ điều hành của đảng Dân chủ từ rất khó cho đến bất khả thi, đặc biệt là kể từ lúc này trở đi, trọng tâm trong mọi sinh hoạt ở Washington là vấn đề bầu cử tổng thống năm 2024.
Để ứng phó cho tương lai, Đảng Cộng hòa sẽ tìm mọi cách để phong toả các dự luật và khởi xướng các cuộc điều tra của quốc hội hoặc thủ tục luận tội.
Ngoài ra, đảng Dân chủ có lý do chính đáng để lo âu. Cuộc bầu cử vừa qua cho thấy, đảng đang mất dần sự ủng hộ trong cơ sở thuộc tầng lớp giai cấp công nhân với đa dạng về sắc tộc, đây chính là động lực nền tảng đã giúp cho đảng nhiều lần thắng cử. Một chiều hướng đối nghịch đang thành hình: vì các lý do khác nhau mà nhiều công nhân gốc Mỹ La tinh và châu Phi đang chuyển sang bỏ phiếu cho đảng Cộng hòa.
Đối với Tổng thống Biden
Trước ngày bầu cử, Biden luôn bị đe dọa sẽ trở thành một “con vịt què” tại Hạ viện. Ít nhất, tổng thống sẽ gặp khó khăn để có thể đệ trình trước Quốc hội các dự luật hay đề cử các ứng cử viên cho các chức vụ chính phủ, trong khi đảng Cộng hòa tìm cách chống lại. Điều này sẽ càng đúng hơn, nếu đảng Cộng hòa vẫn nắm quyền kiểm soát cả hai viện của Quốc hội, đây sẽ là một yếu tố làm giảm đi các năng động của Biden.
Ngay sau ngày bầu cử, Biden đã tuyên bố trong một cuộc họp báo là muốn hợp tác với đảng Cộng hòa.
Theo nhận định của các chuyên gia, với nhiều kinh nghiệm trong chính trường, lần này, Biden cũng có thể sẽ thành công trong việc tạo ra một đa số khi tình thế đòi hỏi. Biden đủ thông minh để hợp tác với những đảng viên Cộng hòa ôn hòa và không ủng hộ Trump.
Hiện nay, trong bước đầu, đảng Cộng hòa tại Hạ viện có thể gặp nhiều khó khăn trong việc hình thành đa số, ngay cả ở những điểm mà họ không thể đạt được thỏa thuận với đảng Dân chủ.
Lý do cho tinh thần lạc quan này là thực tế trong hai năm qua đã chứng minh. Tổng thống Biden đã nhiều lần thành công trong việc hợp tác với các dân biểu thuộc Đảng Cộng hòa để thông qua các luật quan trọng. Họ tham gia trong danh nghĩa không đảng phái. Biden cho rằng, tương lai của nước Mỹ là vô cùng quý giá, không nên để đất nước tiếp tục bị mắc kẹt trong rào cản chính trị.
Nhìn chung, có thể suy đoán là Biden đang ở vị trí tốt hơn Obama, khi toàn bộ chương trình nghị sự của Obama đã bị đảo lộn hai lần liên tiếp.
Liệu Biden có hòa giải những rạn nứt hiện có về ý thức hệ và đạo đức với đảng Cộng hòa không và liệu đảng Cộng hòa có sẵn sàng hợp tác không, đặc biệt là trong bối cảnh cuộc bầu cử tổng thống năm 2024, vấn đề chưa được sáng tỏ, ít nhất là trong thời điểm này.
Tuy nhiên, vấn đề còn lại là không liên hệ đến kết quả bầu cử. Biden đang muốn tái tranh cử, bất chấp tuổi già đang chồng chất. Như đã được suy đoán ngay từ đầu nhiệm kỳ của Biden, Phó Tổng thống Harris trong thực tế sẽ được đề cử với tư cách là người kế nhiệm, vấn đề dường như không còn ai bàn cãi.
Thay vào đó, Biden thấy mình có thể đánh bại Donald Trump khi tái tranh cử. Ông đã thảo luận quyết định này với gia đình và sẽ công bố việc tái tranh cử trong năm tới.
Tuy nhiên, không phải tất cả các chính trị gia và cử tri nào thuộc đảng Dân chủ cũng đều tín nhiệm các kế hoạch do Tổng thống Biden đề ra. Biden bước sang tuổi 80 trong tháng này, vì vậy, nếu việc tái tranh cử có thể xảy ra, ông sẽ 84 tuổi vào cuối nhiệm kỳ thứ hai, đúng là một hiện tượng lịch sử.
Đối với đảng Cộng hòa
Niềm hy vọng về một cuộc chiến thắng vang dội đã không thành. Sau bầu cử, các thất bại của đảng Cộng hòa trở thành những cuộc tranh cãi nội bộ, sôi nổi nhất là về vai trò của cựu Tổng thống Trump và Thống đốc Florida Ron DeSantis trong tương lai.
Đối với đảng, cựu Tổng thống Trump và thuyết âm mưu một lần nữa được xem là một vấn đề cần thảo luận nghiêm chỉnh, một vấn đề có lẽ đã làm cho Đảng không thắng cử huy hoàng hơn. Nhiều nhà quan sát ghi nhận rằng, đảng Cộng hòa đã có cơ hội thắng cử, nếu các ứng cử viên ôn hòa hơn chiếm ưu thế trong các cuộc bầu cử sơ bộ.
Điều này được thể hiện rõ nhất trong các cuộc bầu cử ở Pennsylvania và Georgia. Ở Pennsylvania còn đang tranh chấp, đảng Dân chủ đã thắng trong các cuộc đua vào Thượng viện và thống đốc phải song đấu những người trung thành với Trump, những người đã ủng hộ cho những việc cáo buộc gian lận bầu cử Tổng thống của Biden vào năm 2020.
Đảng viên Đảng Dân chủ John Fettermann đã vượt qua những lo âu về sức khỏe và đánh bại Mehmet Oz. Trong cuộc bầu cử thống đốc ở Pennsylvania, người bảo vệ cho tiểu bang Trump Doug Mastriano đã phải chịu thất bại nặng nề trước Josh Shapiro thuộc đảng Dân chủ.
Cũng tương tự như vậy, tại Georgia, ứng cử viên Thượng viện được Trump lựa chọn cẩn thận, cựu ngôi sao bóng đá Herschel Walker, đã song đấu với Raphael Warnock, Thượng nghị sĩ Đảng Dân chủ, trong một cuộc đua khích khao, trong khi Thống đốc đảng Cộng hòa Brian Kemp, người mà Trump phản đối, đã tái đắc cử.
“Chúng tôi rõ ràng đã thua trong các cuộc đua mà lẽ ra chúng tôi phải thắng vì Trump đã chọn các ứng cử viên thiếu khả năng“, chiến lược gia đảng Cộng hòa Alex Conant nói.
Tại Washington, tình trạng đa số mới có thể ít thuận lợi hơn cho đảng Cộng hòa. Điều này có nhiều lý do, nhưng có thể là cho đến nay trong thực tế, đảng đã không đề ra được một chương trình nghị sự rõ ràng và thuyết phục trong hai năm tới. Cả lãnh đạo đảng Cộng hòa tại Thượng viện, Mitch McConnell, và lãnh đạo đảng Cộng hòa tại Hạ viện, Kevin McCarthy, dè dặt tuyên bố.
Đảng Cộng hòa cho biết, dự định sẽ ủng hộ với đa số trong một số chương trình hành động, cụ thể là khởi động các cuộc điều tra của quốc hội đối với Biden và chính quyền, ủng hộ chính sách tiết kiệm, ngăn chận việc nhập cư bất hợp pháp ở biên giới Mexico và gia tăng sản xuất năng lượng.
Đối với cựu Tổng thống Trump
Donald Trump đã tích cực tham gia trong một chiến dịch vận động tranh cử rất quy mô: 30 cuộc biểu tình ở 17 tiểu bang, hơn 60 lần xuất hiện tại các cuộc hội thảo truyền hình, có hơn 50 người gây quỹ ủng hộ và thu được hơn 300 triệu đô la cho chiến dịch. Những nỗ lực huy động cá nhân của ông đã gây vang động đáng kể trong công luận và Trump sẽ công bố ý định tái tranh cử trong một tuần sau kỳ bầu cử.
Giờ đây, trước tình hình mới, Trump tuyên bố thất vọng, nên lại có suy đoán mới, liệu Trump có hoãn thông báo ý định cho đến sau cuộc bầu cử vòng hai ở tiểu bang Georgia không. Lý do dể hiểu là Trump còn sẽ phải chờ xem tình trạng đa số thực sự phát triển như thế nào.
Có nhận định khá lạc quan khi nhìn thấy là Trump vẫn ở một vị trí thượng phong trong sinh hoạt đảng, ngay cả khi nhiều ứng cử viên của ông đã thất bại, trong đó có Mehmet Oz và Doug Mastriano ở Pennsylvania và Tudor Dixon ở Michigan.
Lý do giải thích là Trump vẫn còn có rất nhiều người tiếp tục ủng hộ. Theo ước tính, cho đến nay, có trên dưới 200 ứng cử viên được ông ủng hộ đã được bầu. Nhiều người trong số này tiếp tục tuyên truyền lời nói dối của Trump về cuộc bầu cử tổng thống bị đánh cắp vào năm 2020.
Ngoài sự ủng hộ Trump trong giới cử tri thuộc Đảng Cộng hòa, còn có những lời chỉ trích gay gắt dành cho ông, họ đang tiếp tục gây nhiều sôi động hơn khi cho rằng việc tranh cử tổng thống của Ron DeSantis vào năm 2024 sẽ thành công hơn.
Có nhiều lý do giải thích cho sự cổ vũ này. Thuyết phục nhất, trước hết là các cuộc thăm dò ý kiến; 45% cử tri Florida muốn DeSantis tranh cử, trong khi 33% muốn Trump.
Trong cuộc tái cử, DeSantis đã chứng minh được rằng đã truyền cảm hứng không chỉ cho cơ sở cấp tiến và dân túy của đảng, mà còn đón nhận nhiệt tình ủng hộ trong giới ôn hòa của đảng. Theo một quan sát khác, ông thắng với phiếu bầu của người Mỹ gốc La tinh và cử tri đang còn dao động.
Với Trump, chỉ có các tác dụng đối nghịch, đảng Cộng hòa đã trở thành đảng của những người theo đạo Thiên chúa da trắng. Hơn nữa, thái độ bất nhất của Trump đã dẫn đến việc dân da trắng ở vùng ngoại ô chuyển sang ủng hộ Joe Biden.
Hiện nay, ngay cả DeSantis cũng phải đành chờ đợi kết quả của cuộc bầu cử vòng hai ở tiểu bang Georgia, rồi mới xem có nên thảo luận đến chuyện song đấu với Trump hay không.
Ảnh hưởng đến hệ thống chính trị
Trước cuộc bầu cử giữa kỳ lần này, đã có vô số giới trí thức Mỹ và quốc tế cảnh báo, hệ thống dân chủ của Mỹ đang cực kỳ lâm nguy. Lý do chính là vì Trump và những người ủng hộ chủ trương làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại (MAGA) đã mang đến một tinh thần cực đoan dân tuý hoá cho toàn xã hội Mỹ; biến động này làm xói mòn các chuẩn mực cao quý của nền dân chủ Mỹ.
Tuy nhiên, cuộc bầu cử đã mang lại một sinh khí mới, nó biểu hiện một bước ngoặt là cử tri Mỹ đang quay trở lại các giá trị nền tảng của nền dân chủ.
Thái độ đầu phiếu của các cử tri Đảng Cộng hòa là một minh chứng, họ đã không trao phiếu bầu của mình cho mọi ứng cử viên Đảng Cộng hòa theo một tinh thần phe nhóm như nhau, ngược lại, đó là một quyết định sáng suốt của lý trí với tinh thần phân biệt hợp lý.
Ví dụ như ở Georgia, nơi thống đốc đảng Cộng hòa và đối thủ của Trump, Kemp được xác nhận là tại nhiệm, trong khi ứng cử viên Thượng viện Walker của Trump, đã bị đánh bại ngay trong vòng đầu tiên và phải bước vào vòng hai.
Các cử tri đã phân biệt được giữa các ứng cử viên nào mà họ coi là có năng lực và chính trực và người nào là cuồng nhiệt cuốn theo cơn lốc dân tuý. Thái độ này có nghĩa là, cử tri Mỹ đang ý thức thực sự quay trở lại với truyền thống cao đẹp trong nền dân chủ Mỹ.
Đáng ngạc nhiên hơn là sau khi kết quả cuộc bầu cử được công bố, khác hẳn với cựu Tống thống Trump phủ nhận bầu cử và lo kiện cáo, một số đảng viên Cộng hòa công khai thừa nhận sự thất bại và chúc mừng đối thủ, trong số này có cả các ứng cử viên đã được Trump ủng hộ. Đây là một dấu hiệu cho thấy văn hóa chính trị Mỹ đang bắt đầu sinh hoạt bình thường trở lại.
Tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu lần này rất cao, chứng tỏ họ có nhận thức về tình trạng lâm nguy của nền dân chủ. Nhìn chung, trong giai đoạn này, đó là một tin vui khởi đầu cho hệ thống chính trị Mỹ. Dĩ nhiên chuyện hồi sinh dân chủ là chuyện dài.
Những ai quan tâm theo dõi về bầu cử và nền dân chủ Mỹ phải còn cần nhiều thời gian hơn để trả lời về các kết quả và ảnh hưởng quan trọng này.
