Khen quá, người nhận lấy phải thẹn

Nguyễn Văn Nghệ

21-7-2021

Ngày xưa phần đông vua chúa sống không quá 60 tuổi. Biết vậy mà vẫn thích thần dân tung hô “vạn tuế”, thích bề tôi ca ngợi công đức là “thần công thánh đức”.

Tháng 5 năm Kỷ Mão (1879) gặp tiết thất tuần đại khánh của Hoàng Thái hậu (bà Từ Dụ- mẹ vua Tự Đức). Quan Nội các là Bùi Ân Niên, Nguyễn Thuật [1] dâng lên vua Tự Đức bài Tụng hoàng hiếu gồm 7 chương:

1. Hiếu đức: Trời giúp vua Nam, vâng chịu nghiệp lớn, các thánh cùng noi, đức sáng vô hạn, tăng thêm phúc lớn, muôn tuổi không cùng, hoàng thái hậu thọ, đức hiếu hoàng cung.

2. Hiếu kính: Liệt tổ cảm cách, vui cả đến trời, trên cao rực rỡ, phù hộ muôn đời. Giữ cho giúp cho, lâu dài vâng mệnh, hoàng thái hậu thọ, nhà vua hiếu kính.

3. Hiếu dưỡng: Trường Lạc hầu cơm, Đông Triều[2] thăm hỏi, bốn biển chín châu, phụng dưỡng dưới gối, điện hoa ngày dài, tiệc quỳnh yến hưởng, hoàng thái hậu thọ, nhà vua hiếu dưỡng.

4. Hiếu mục: Cành nhiều lá tốt, gốc vững nước yên, hàng chiêu hàng mục, trăm đời lâu bền, rộng ban nhân từ, để hòa tôn tộc, hoàng thái hậu thọ, nhà vua hiếu mục.

5. Hiếu trị: Lồng lộng bằng phẳng, đường vua phải tuân, trọng trưởng kính già, thiên hạ cùng nhân, tôn thân một lòng, ban cho phúc chỉ, hoàng thái hậu thọ, nhà vua hiếu trị.

6. Hiếu cảm: Một lòng cung kính, thấu đến tam linh, đức khắp bốn cõi, nước là điển hình, khí hòa khắp cả, phép tốt tỏ ra, hoàng thái hậu thọ, hiếu của vua ta.

7. Hiếu khách: Trời đất lâu dài, điềm lành vui vẻ, mưa gió phải thời, thuận cả già trẻ, tiểu thần chúc tụng, muôn tuổi có thừa, hoàng thái hậu thọ, hiếu khách của vua.

Vua Tự Đức xem xong bảo rằng: “Chưa là tài giỏi đặc biệt, vả lại khen quá, người nhận lấy phải thẹn” [3].

Cách nay không lâu, vào sáng ngày 29/03/2021 Quốc hội Việt Nam đã dành trọn một ngày để thảo luận cho ý kiến về báo cáo công tác nhiệm kỳ 2016-2021 của Chủ tịch nước, Chính phủ.

Đại biểu Nguyễn Anh Trí có bài phát biểu và nhận xét lãnh đạo: “Cảm động vô cùng với một vị Tổng Bí thư, Chủ tịch nước có ‘mái đầu bạc trắng hiên ngang’ với ‘gánh sơn hà nặng trĩu hai vai’ là trung tâm đoàn kết, là ngọn cờ tập hợp, là người khơi nguồn tự hào dân tộc…” [4]. Những lời tụng ca ấy được phổ nhạc với bài hát mang tên “Có một mái đầu tóc bạc” [5].

Không biết vị lãnh đạo ấy nhận xét thế nào về lời tụng ca của Đại biểu Nguyễn Anh Trí dành cho mình?

Nguyễn Văn Nghệ, Diên Khánh – Khánh Hòa

Chú thích:

[1]- Bùi Ân Niên trước có tên Bùi Văn Dị, người xã Châu Cầu, huyện Kim Bảng,tỉnh Hà Nội (nay thuộc tỉnh Hà Nam), đỗ cử nhân khoa Ất Mão (1855), năm Thành Thái thứ 2 (1890) thi Hội trúng cách được ban Đồng Tiến sĩ; Nguyễn Thuật người xã Hà Lam, huyện Lễ Dương, Quảng Nam, đỗ cử nhân khoa Đinh Mão (1867), đỗ Phó bảng khoa Mậu Thìn (1868) (xem Cao Xuân Dục, Quốc triều hương khoa lục, Nxb Giáo dục, tr.329; 374)

[2] Trường Lạc, Đông Triều là tên cung của Hoàng thái hậu ở.

[3] Quốc sử quán triều Nguyễn, Đại Nam thực lục tập 8, Nxb Giáo dục, tr.347

[4] https://thanhnien.vn/thoi-su/cam-dong-vo-cung-voi-tong-bi-thu-chu-tich-nuoc-co-mai-dau-bac-trang-hien-ngang-1360689.html

https://nld.com.vn/thoi-su/dai-bieu-quoc-hoi-cam-dong-ve-hinh-anh-cua-tong-bi-thu-chu-tich-nuoc-20210329131751068.htm

[5] https://www.youtube.com/watch?v=G6Clk9sTzHl