Tại sao phải là Biden?

Economist

Dịch giả: TS Lương Việt Quốc

29-10-2020

Lời người dịch: Đây là bài của bình luận ngày 29/10/2020 của báo The Economist, một tờ báo lớn có uy tín, chuyên viết về các đề tài kinh tế, chính trị, quan hệ quốc tế, và cả về công nghệ. Trụ sở báo nằm ở Anh, nhưng một lượng lớn ban biên tập và ký giả lại ở Mỹ, và độc giả thì trải khắp Âu, Á, và Mỹ. Đây có lẽ là lần đầu báo này tuyên bố ủng hộ một ứng cử viên tổng thống Hoa kỳ.

***

Donald Trump đã phá huỷ các giá trị tạo nên một nước Mỹ soi đường cho thế giới.

Quốc gia chọn Donald Trump vào thời điểm 2016 là một quốc gia không hạnh phúc và chia rẽ. Quốc gia mà Donald Trump yêu cầu tiếp tục chọn mình ở thời điểm hiện tại là một quốc gia càng không hạnh phúc và chia rẽ hơn. Sau gần 4 năm dưới sự lãnh đạo của Trump, chính trị trở nên cuồng nộ hơn và tính đảng phái càng ít bị kềm chế hơn. Cuộc sống hàng ngày bị tàn phá bởi nạn dịch Covid và gần 230,000 người đã chết, giữa sự tranh cãi, đổ thừa trách nhiệm và dối trá. Phần nhiều là do những gì Trump làm, và một chiến thắng của Trump vào ngày 3 tháng 11 sẽ là sự phê chuẩn cho tất cả tình trạng này.

Joe Biden không phải là liều thuốc thần cho căn bệnh của nước Mỹ. Nhưng Joe Biden là một người tốt, người có thể khôi phục lại sự vững vàng và văn minh của Nhà Trắng. Biden được trang bị để bắt đầu nhiệm vụ khó khăn và lâu dài: Hàn gắn lại một quốc gia rạn vỡ. Đó là lý do vì sao, nếu chúng tôi có một phiếu bầu, dành phiếu đó cho Joe.

VUA DONALD

Ông Trump thất bại ở vai trò người điều hành chính phủ thì ít, mà ở vai trò người đứng đầu đất nước thì nhiều. Trump và nội các của Trump có thể tuyên bố về các thắng lợi cũng như thất bại về chính trị của mình, như những chính quyền tiền nhiệm. Nhưng với vai trò người bảo vệ các giá trị của nước Mỹ, lương tâm của quốc gia, và tiếng nói của nước Mỹ trên thế giới, Trump đã thất bại thảm hại trong vai trò này.

Nếu không có Covid-19, Ông Trump có thể chiến thắng nhiệm kỳ hai khá dễ dàng (xem Tóm tắt Số 1). Thành tích đối nội của ông gồm giảm thuế, cắt giảm qui định, và bổ nhiệm hàng loạt thẩm phán bảo thủ. Trước nạn dịch, thu nhập của công nhân trong nhóm 25% nghèo nhất tăng 4,7% mỗi năm. Niềm tin của doanh nghiệp nhỏ gần đạt đỉnh cao nhất trong 30 năm. Bằng cách hạn chế nhập cư, Trump thực hiện điều cử tri bầu cho Trump muốn.

Đối ngoại, phương cách tiếp cận khó lường của Trump mang lại một số thay đổi được chào đón (xem Tóm tắt Số 2). Nước Mỹ đã đè bẹp Islamic State và làm trung gian cho thoả ước hoà bình giữa Israel và một nhóm 3 quốc gia Hồi giáo. Một số đồng minh trong NATO cuối cùng chịu chi nhiều hơn cho quốc phòng. Chính quyền Trung Quốc biết rằng, giờ đây Nhà Trắng xem Trung Quốc là một đối thủ ghê gớm.

Danh sách thành tích này chứa nhiều điều có thể phản đối. Thuế giảm theo hướng thiên vị người giàu. Một số việc bãi bỏ qui định gây thiệt hại, đặc biệt về môi trường. Những nỗ lực cải tiến chăm sóc y tế thất bại hoàn toàn. Các viên chức nhập cư đã tàn ác, bắt trẻ em nhập cư ra khỏi cha mẹ của chúng. Việc hạn chế người nhập cư mới sẽ làm cạn kiệt sức sống của nước Mỹ. Về những vấn đề hóc búa – như Bắc Triều Tiên và Iran, cũng như mang lại hoà bình cho Trung Đông – Ông Trump cũng không làm gì hơn được các chính quyền tiền nhiệm và ông thích thú bêu riếu.

Tuy nhiên, vấn đề tranh cãi lớn hơn giữa chúng tôi với ông Trump là vấn đề thuộc về nền tảng. Trong bốn năm vừa qua, ông Trump đã liên tục phá huỷ các giá trị, nguyên tắc, những thực tế hiện hữu đã tạo nên một nước Mỹ thiên đàng cho dân Mỹ và soi đường cho thế giới. Những người tố cáo ông Biden về những điều tương tự hoặc tệ hơn cần dừng lại và suy nghĩ. Những người thoải mái bác bỏ sự hung hăng và dối trá của Trump qua vô số tweet của ông ta, đã lờ đi các tổn hại mà Trump gây ra.

Hãy bắt đầu với văn hoá dân chủ của nước Mỹ. Chính trị đảng phái tồn tại trước Trump. Trump đã khai thác nó để đi từ phòng xanh (quay film) đến Nhà Trắng. Tuy nhiên, trong khi hầu hết các tổng thống gần đây đều xem tính đảng phái tiêu cực là điều có hại cho đất nước, ông Trump chọn điều đó làm trung tâm của chính quyền của mình. Ông Trump chưa bao giờ tìm cách đại diện cho đa số dân Mỹ, những người không bầu cho ông. Đối diện với hàng loạt biểu tình ôn hoà sau vụ giết George Floyd, bản năng của Trump không phải là chữa lành, mà là mô tả việc biểu tình ôn hoà như một đám thảo khấu bạo lực, cướp bóc thuộc cánh tả – một dạng kích động căng thẳng chủng tộc. Ngày nay, 40% cử tri tin rằng phe kia không chỉ là lạc lối, mà là quỉ dữ.

Đặc điểm gây chấn động nhất trong nhiệm kỳ tổng thống của Trump là việc khinh bỉ sự thật. Tất cả chính trị gia đều quanh co, nhưng chính quyền của Trump đưa cho dân Mỹ “sự thật thay thế”. Không gì ông Trump nói có thể tin được – bao gồm tuyên bố ông Biden tham nhũng. Những người hô hào ủng hộ Trump trong đảng Cộng hoà cảm thấy bắt buộc phải bảo vệ Trump bằng mọi giá, như họ đã làm trong cuộc luận tội truất phế Trump, ngoại trừ một phiếu, theo lằn ranh đảng phái.

Tính đảng phái và sự dối trá làm suy yếu qui ước và định chế. Điều này nghe có vẻ đòi hỏi quá đáng – những người bầu cho Trump, rốt cuộc, thích xu hướng sẵn sàng tấn công kẻ khác của Trump. Nhưng hệ thống kiểm soát và cân bằng của nước Mỹ bị tổn thương. Tổng thống kêu gọi nhốt tù đối thủ của mình; ông ta sử dụng Bộ Tư pháp để tiến hành trả thù; ông ta xoá án cho những người bị kết án hình sự nghiêm trọng, nhưng ủng hộ ông ấy; ông ta trao cho gia đình công việc béo bở trong Nhà Trắng; ông ta đề nghị bảo vệ chính quyền nước ngoài để đổi lại thông tin dơ bẩn về một đối thủ. Khi một tổng thống gieo sự nghi kỵ về tính chính trực của cuộc bầu cử chỉ vì điều đó có thể giúp ông ta thắng, ông ta làm suy yếu nền dân chủ mà ông ta tuyên thệ bảo vệ.

Tính đảng phái và sự dối trá cũng làm suy yếu chính sách. Hãy nhìn vào Covid-19. Ông Trump đã có cơ hội đoàn kết quốc gia chung quanh sự đối phó được tổ chức tốt – và sẽ tái đắc cử nhờ điều này, như những nguyên thủ khác đã làm. Thay vào đó, Trump xem các thống đốc Dân chủ là đối thủ và là vật tế thần. Trump bịt mồm và khinh thường các tổ chức đẳng cấp thế giới của Mỹ như Trung tâm Kiểm soát và Ngăn ngừa Bệnh (CDC). Và cũng rất thường xuyên, Trump chế giễu khoa học, gồm cả việc đeo khẩu trang. Và không có khả năng nhìn xa hơn việc tái tranh cử của mình, Trump đã và tiếp tục phổ biến sai lệch về sự thật hiển nhiên của nạn dịch và hậu quả của nó. Nước Mỹ có nhiều nhà khoa học giỏi nhất trên thế giới. Nước Mỹ hiện nay cũng có tỉ lệ tử vong vì Covid-19 thuộc hàng cao nhất trên thế giới.

Ông Trump đối xử với đồng minh của Mỹ với đầu óc hẹp hòi. Đồng minh sẽ giúp lan truyền ảnh hưởng của Mỹ trên thế giới. Những đồng minh thân cận nhất hình thành qua chiến tranh, một khi đã rã, thì khó có thể dễ dàng hợp nhất lại trong thời bình. Khi các quốc gia từng sát cánh chiến đấu cùng nước Mỹ nhìn vào sự lãnh đạo của Trump, họ vất vả nhận ra nơi họ từng ngưỡng mộ. Điều này quan trọng. Người Mỹ chịu trách nhiệm về việc đánh giá quá cao, cũng như quá thấp ảnh hưởng mà họ có trên thế giới.

Chỉ dựa vào sức mạnh quân sự, nước Mỹ không thể chuyển hoá các quốc gia khác, như đã chứng minh qua các cuộc chiến kéo dài tại Iraq và Afghanistan. Tuy nhiên, lý tưởng Mỹ thực sự là tấm gương cho các nền dân chủ khác, và cho người dân sống ở các quốc gia truy bức công dân của họ. Ông Trump cho rằng lý tưởng là dành cho bọn rách việc. Chính quyền Trung Quốc và Nga luôn cho rằng, hùng biện về tự do của Mỹ là màn che đậy ích kỷ cho niềm tin “sức mạnh là lẽ phải”. Bi kịch thay, dưới chính quyền Trump, nghi ngờ của Trung Quốc và Nga được xác thực.

Bốn năm nữa của một tổng thống tồi tệ trong lịch sử như Trump sẽ đào sâu các tổn hại này, và hơn nữa. Năm 2016, cử tri Mỹ chưa biết rõ họ sẽ nhận được một tổng thống thế nào. Giờ thì họ đã biết. Họ sẽ bầu cho chia rẽ và dối trá. Họ sẽ bầu cho sự phê chuẩn việc nghiền nát quy ước và thu nhỏ định chế quốc gia thành lãnh địa cá nhân. Họ sẽ tiến vào thời kỳ thay đổi khí hậu, đe doạ không chỉ các vùng đất xa xôi, mà còn Florida, California, và những vùng đất trung tâm nước Mỹ. Họ sẽ gởi ra tín hiệu rằng nhà vô địch về tự do và dân chủ cho tất cả mọi người trên thế giới, nên là một quốc gia to xác, phô trương sức mạnh ở nơi nào nó muốn. Chọn Trump thêm một nhiệm kỳ nữa sẽ đóng dấu dân chủ lên tất cả những tổn hại mà Trump đã gây ra.

TỔNG THỐNG JOE

Ngưỡng để Joe Biden cải thiện hiện trạng, do đó, không cao. Biden có thể vượt qua dễ dàng. Phần lớn những điều cánh tả của Đảng Dân chủ không thích ở Biden trong bầu cử nội bộ đảng – một người trung tả, một người xây dựng định chế, một người tìm kiếm và xây dựng đồng thuận – làm cho Biden trở thành người chống Trump phù hợp sửa chữa các tổn hại do Trump gây ra trong bốn năm qua. Joe Biden không thể kết thúc sự thù nghịch cay đắng đã tích luỹ hàng thập kỷ qua ở Mỹ. Nhưng Biden có thể bắt đầu tạo ra con đường dẫn đến hoà giải.

Dù chính sách của Biden thiên tả hơn các chính quyền tiền nhiệm, Biden không phải là nhà cách mạng. Cam kết “xây dựng lại tốt hơn” sẽ tốn khoảng 2 ngàn đến 3 ngàn tỉ USD, một phần của sự gia tăng chi tiêu hàng năm khoảng 3% GDP. Tăng thuế của Biden lên doanh nghiệp và giới giàu sẽ đáng kể, nhưng không đến mức trừng phạt. Biden sẽ tìm cách xây dựng lại cơ sở hạ tầng cũ kỹ của Mỹ, chi nhiều hơn cho chăm sóc y tế và giáo dục, và cho phép nhập cư nhiều hơn. Chính sách đối phó với biến đổi khí hậu sẽ đầu tư vào nghiên cứu và công nghệ tạo ra việc làm. Biden là nhà quản trị có năng lực và tin vào tiến trình. Ông ấy sẽ lắng nghe lời khuyên của chuyên gia, ngay cả khi nghịch nhĩ. Ông ấy là một người đa phương: ít đối đầu hơn Trump, nhưng hướng đến mục đích nhiều hơn.

Những người Cộng hoà dao động lo rằng Biden, già và yếu, có thể là con ngựa thành Trojan của phe cực tả. Đúng là phe cực tả của đảng Dân chủ đang nổi lên, nhưng Biden và Kamala Harris, người phó Tổng thống Biden chọn, đã chứng tỏ trong chiến dịch tranh cử là cả hai có khả năng kềm chế xu thế này.

Thông thường, cử tri được khuyên là nên kềm chế phe tả bằng cách đảm bảo rằng Thượng viện do đảng Cộng hoà kiểm soát. Không phải ở thời điểm này. Một chiến thắng vang dội cho đảng Dân chủ sẽ cũng cố khối đa số trung dung hơn số cực đoan trong Quốc hội bằng cách mang vào các Thượng nghị sĩ như Steve Bullock từ Montana, hay Barbara Bollier từ Kansas. Bạn sẽ không thấy cán cân lệch về phía tả từ bất kỳ ai trong hai Thượng nghị sĩ đó.

Một chiến thắng cách biệt cho đảng Dân chủ cũng sẽ mang lại lợi ích cho người Cộng hoà. Bởi vì một cuộc tranh cử sít sao có thể lôi cuốn người Cộng hoà vào các chiến thuật phân cực về chủng tộc, chia rẽ, một ngõ cụt trong một quốc gia đang trở nên đa dạng. Như những người Cộng hoà chống Trump lập luận: chủ nghĩa Trump thì phá sản về đạo đức (see Lexington). Đảng Cộng hoà cần phục hưng. Trump phải bị đánh bại hoàn toàn.

Trong cuộc bầu cử này, nước Mỹ đối diện với một sự lựa chọn của số phận. Một rủi ro trong bản chất của dân chủ. Một con đường dẫn đến sự cai trị cá nhân hoá, bất kham, khống chế bởi một người đứng đầu đất nước khinh bỉ sự đứng đắn và sự thật. Con đường kia dẫn đến điều tốt đẹp hơn, điều gần với những giá trị mà tờ báo này tin rằng đã sinh ra một nước Mỹ mà cả thế giới ngưỡng mộ.

Trong nhiệm kỳ đầu tiên, Trump là một tổng thống phá huỷ. Ông ta sẽ bắt đầu nhiệm kỳ hai với tất cả bản năng xấu nhất được khẳng định. Joe Biden là người đối nghịch hoàn toàn. Nếu được chọn, thành công không chắc được bảo đảm – vì làm sao bảo đảm được điều đó? Nhưng Joe Biden sẽ tiến vào Nhà Trắng với lời hứa, món quà quí giá nhất mà nền dân chủ có thể ban tặng: xây dựng lại.