Trân Văn
28-12-2020
Sự kiện Bộ Tài chính yêu cầu Tổng cục Hải quan và Tổng cục Thuế tạm đình chỉ công tác những cán bộ hải quan và cán bộ thuế liên quan đến nghi án nhận hối lộ của Công ty Tenma Việt Nam (1). Bộ trưởng Công an tuyên bố: Sẽ phối hợp với Nhật để điều tra! Mới đây, Tổng cục Hải quan loan báo đã tạm đình chỉ công tác Cục trưởng Hải quan Bắc Ninh và Đội trưởng Đội Kiểm soát của Hải quan Bắc Ninh (2),… hết sức tai hại cho tương lai của dân ta.
***
Công ty Tenma Việt Nam là chi nhánh của Công ty Tenma – một doanh nghiệp chuyên sản xuất đồ nhựa ở Nhật. Tenma đột nhiên nổi như cồn cả ở Nhật lẫn ở Việt Nam sau khi tự thú với Văn phòng Công tố Tokyo rằng đã đưa hối lộ ở Việt Nam hai lần (3).
Lần đầu là vào năm 2017. Sau khi nhận được thông báo phải nộp thêm 400 tỉ đồng thuế cho khối lượng hàng hóa đã nhập cảng vào Việt Nam, Công ty Tenma Việt Nam đã đề nghị công ty mẹ ở Nhật hối lộ Cục Hải quan Bắc Ninh hai tỉ để được miễn khoản này.
Lần thứ hai là năm ngoái, Cục Thuế Bắc Ninh không cho Công ty Tenma Việt Nam hưởng một số khoản ưu đãi, đòi nộp thêm 17,8 tỉ đồng và Công ty Tenma Việt Nam đã xin công ty mẹ ở Nhật cho hối lộ ba tỉ để chỉ phải nộp chừng 530 triệu đồng.
***
Tuy hành vi phạm tội được thực hiện tại Việt Nam nhưng giống như nhiều quốc gia văn minh khác, Nhật xác định đưa hối lộ ở bất kỳ đâu cũng bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Có thể vì thấy rằng khó mà giấu diếm, Công ty Tenma tự thú để được khoan hồng.
Trước đây, khi kiểm toán, Nhật đã từng phát giác hai doanh nghiệp chuyên cung cấp dịch vụ tư vấn trong lĩnh vực giao thông của Nhật là PCI (Pacific Consultants International – Công ty Tư vấn Quốc tế Thái Bình Dương) và JTC (Japan Transportation Consultants – Công ty Tư vấn giao thông Nhật) đưa hối lộ cho các viên chức Việt Nam để được chọn làm nhà thầu tư vấn của Dự án Đại lộ Đông Tây ở TP.HCM (4), Dự án Đường sắt đô thị số 1 ở Hà Nội (5). Nhiều công dân Nhật có liên quan đến hai vụ đưa hối lộ ấy đã vào tù.
Phản ứng của Nhật (bao gồm cả phản ứng của chính quyền – tạm ngưng cấp ODA cho Việt Nam (6) và dân chúng Nhật) đã đẩy hệ thống chính trị và hệ thống công quyền của “ta” đến chỗ phải xử lý những viên chức “nhận hối lộ”.
Đó là lần thứ nhất Nhật… hại chết dân ta! Không phải tự nhiên mà sau đó, “ta” gia tăng vay vốn của Trung Quốc và có khuynh hướng chỉ chọn doanh nghiệp Trung Quốc làm nhà thầu cho các dự án, thực hiện đủ loại công trình ở “ta”.
Dân ta không có quyền tổ chức đấu thầu và chọn thầu nên chẳng bao giờ có thể đồng cảm với “ta”. Sở dĩ “ta” ưu ái các nhà thầu đến từ Trung Quốc, dù họ nổi tiếng về sự tráo trở (bỏ thầu giá thấp để thắng thầu, thi công nửa chừng mới đòi điều chỉnh giá khiến suất đầu tư tăng thêm vài lần), thường xuyên vi phạm tiến độ, cả công nghệ lẫn chất lượng không đạt yêu cầu,… vì họ có một ưu điểm mà các nhà thầu Nhật nói riêng, nhà thầu các quốc gia văn minh khác nói chung không có: Chính quyền Trung Quốc không màng tới việc các doanh nghiệp Trung Quốc có đưa hối lộ cho thiên hạ hay không. Nhật – scandal PCI đã khai tâm, giúp “ta” nhận ra: Muốn duy trì “lại quả” như một… thông lệ, phải nhìn… quốc tịch để chọn… nhà thầu!
Không phải tự nhiên mà từ cuối thập niên 2000 trở đi, nhà thầu Trung Quốc “thắng” gần như toàn bộ các dự án, công trình liên quan đến hạ tầng ở “ta”. Khoảng mười năm sau scandal PCI, đầu thập niên 2010, Quốc hội “ta” công bố một thống kê, cho biết, 90% các dự án tổng thầu EPC (cung cấp trọn gói từ thiết kế, thiết bị – công nghệ đến thi công) thuộc tất cả các lĩnh vực trọng yếu ở Việt Nam được giao cho nhà thầu Trung Quốc. Trong số này có 30 dự án được xếp vào loại trọng điểm quốc gia. Số dự án hạ tầng trọng yếu bị các nhà thầu Trung Quốc biến thành “xương” vì đội vốn, vi phạm tiến độ, không bảo đảm chất lượng như hợp đồng yêu cầu và như họ đã cam kết cho dân ta cùng gặm từ hôm qua, hôm nay cho đến ngày mai và xa hơn nữa cứ thế tăng dần (7).
Tuần trước, “ta” chính thức loan báo với dân ta, 5/12 đại dự án do Bộ Công Thương làm chủ đầu tư mà mức độ thua lỗ tính bằng ngàn tỉ, tuy có lỗi từ các nhà thầu Trung Quốc nhưng “ta” sẽ không kiện họ vì không thể thắng và lỗ thêm chi phí theo đuổi vụ kiện (8)!
***
Khác với những PCI, JTC,… Công ty Tenma không phải nhà thầu mà là nhà đầu tư. Nếu những PCI, JTC,… từng khiến “ta”… điều chỉnh nhận thức trong việc… chọn nhà thầu thì scandal Công ty Tenma chắc chắn sẽ đẩy “ta” đến chỗ “rút kinh nghiệm sâu sắc” về… lựa chọn, ưu đãi nhà đầu tư! Chẳng phải đến bây giờ “ta” mới biệt đãi nhà đầu tư Trung Quốc nhưng sắp tới, sau scandal Công ty Tenma, “ta” sẽ biệt đãi nhà đầu tư Trung Quốc nhiều hơn.
Giống như trong tổ chức đấu thầu và chọn thầu, dân ta không có quyền lựa chọn và quyết định ưu đãi đầu tư nên chẳng bao giờ có thể đồng cảm với “ta” về việc biệt đãi nhà đầu tư Trung Quốc. Những thắc mắc về độc lập, chủ quyền khi nhà đầu tư Trung Quốc nắm giữ hàng loạt vị trị “đắc địa” ở Việt Nam (9) hay để cho nhiều nhà đầu tư Trung Quốc biến nhiều khu vực mà họ đổ tiền vào thành… lãnh địa trên lãnh thổ của ta không hợp cảnh, hợp thời vì đó là những ý niệm quá… sang trọng với…. “ta”!
Không chỉ cảnh báo về nhà thầu Trung Quốc, nhân loại đã cũng như đang liên tục cảnh báo về tình trạng nhà đầu tư Trung Quốc đưa hối lộ để trốn thuế, lũng đoạn tiến trình soạn thảo, thực thi chính sách của nhiều quốc gia trên thế giới (10). Dường như hoạt động của giới đầu tư Trung Quốc tại Việt Nam… tử tế hơn vì “ta” chưa phát giác trường hợp nào thuộc loại này để xử lý! Việc giới đầu tư Trung Quốc có thể “chọc Trời, khuấy nước” ở “ta” chỉ vì họ khôn ngoan, nhìn ra kẽ hở trong luật pháp của “ta” để… len, lách (11)!
Chưa rõ hệ thống qui phạm pháp luật ở “ta” có bao nhiêu khe và bao nhiêu lỗ, những khe, những lỗ ấy có liên quan gì đến dòng vốn đầu tư từ Trung Quốc đã cũng như đang ồ ạt đổ vào xứ ta hay không? Theo thống kê mới nhất về đầu tư của ngoại quốc vào Việt Nam trong quý một năm nay, Trung Quốc hiện đứng thứ hai (sau Nam Hàn) về số lượng dự án đầu tư và đứng thứ ba (sau Singapore, Nhật) về tổng vốn đầu tư vào xứ ta (12). Giới đầu tư Trung Quốc đặc biệt hứng thú trong việc thâu tóm các dự án bất động sản ở xứ ta (13).
Doanh nghiệp nào đó quyết định đem vốn đổ vào xứ nào đó thường là vì có thể giảm chi phí, hạ giá thành, gia tăng năng lực cạnh tranh. Chuyện Công ty Tenma Việt Nam chỉ chi hai tỉ mà tiết kiệm được 400 tỉ thuế nhập cảng và hối lộ ba tỉ là có thể giảm khoản nợ thuế từ 17,8 tỉ xuống còn 530 triệu chắc chắn sẽ là một vấn đề buộc giới đầu tư ngoại quốc phải ngẫm nghĩ. Không đưa hối lộ sẽ thiệt cả đơn lẫn kép, đừng mơ cạnh tranh, còn thỏa hiệp thì sẽ phải đối diện với công lý ở bản quán.
Scandal Công ty Tenma chính là ví dụ minh họa cho cả giới đầu tư người Nhật lẫn giới đầu tư của những quốc gia xem “đưa hối lộ” ở bất kỳ đâu cũng là tội ác, rằng Việt Nam là vùng đất… dữ, không những không lành cho chim đậu mà còn chăm bẳm chờ… nhậu cả chim! Cứ như thế thì làm sao lựa chọn nguồn vốn đầu tư từ ngoại quốc, làm sao có thể lắc đầu với dòng vốn từ Trung Quốc đang làm thiên hạ kinh sợ, làm sao đạt đến cái gọi là phát triển bền vững? Ôi, Nhật! Quý vị lại… hại chết chúng tôi!
Chú thích
(4) https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam/story/2008/11/081112_pci_case.shtml
(6) https://vietnamnet.vn/chinhtri/2008/12/816866/
(10) https://zingnews.vn/loat-cong-ty-trung-quoc-tron-thue-hoi-lo-quan-chuc-nuoc-ngoai-post1009866.html
(11) https://plo.vn/thoi-su/hai-bo-truong-noi-ve-viec-nha-dau-tu-trung-quoc-thau-tom-dat-914632.html
(12) http://www.idico.com.vn/vn/tinh-hinh-dau-tu-nuoc-ngoai-3-thang-dau-nam-2020.html
