Đồng bằng SCL: “Mưa vàng” chưa kịp mừng đã khổ vì… hải quan xài giờ cõi âm?

Vũ Kim Hạnh

18-4-2020

Miền Tây vừa đón tin vui có những trận “mưa vàng” đầu mùa. Mưa trải khắp Bến Tre, Cần Thơ, Hậu Giang, Vĩnh Long, Đồng Tháp, Kiên Giang… Nông dân nói, mùa mưa đã bắt đầu. Còn Viện KH thủy lợi miền Nam (nhà nước) thì nói, chưa, chưa phải mùa mưa, vẫn còn đang trong đợt cao điểm hạn mặn nghiêm trọng. Vậy là ý gì? Chuyên gia đồng bằng và nông dân nói, thì nhà nước vẫn muốn khẳng định sự cần thiết của các công trình ngăn mặn. Nhưng nông dân lắc đầu: Ngăn mặn mà không có nguồn nước ngọt nào dìa, thì ngăn làm chi cho tốn tiền công trình quá sức?

HẢI QUAN XÀI GIỜ CÕI ÂM: CHƯƠNG TRÌNH LÚC 0 GIỜ.

Tivi hồi trước có “chương trình lúc 0 giờ”, kể chuyện ma. Vậy mà chuyện ma xưa giờ thành chuyện thật: Hải Quan, cơ quan quản lý XNK nhà nước xài “giờ cõi âm”. Trong lịch sử VN và trên thế giới, có ai dám làm “Chương trình lúc 0 giờ” này?

Khi khổng khi không mà đúng 0 giờ, mở sổ đăng ký xuất khẩu, chỉ 3 tiếng là gần đạt chỉ tiêu và 6 giờ sáng hôm sau là đăng ký đã kết thúc. Kiểu đó, chỉ có những công ty biết tin theo cách riêng, 40 công ty, đăng ký. Nhiều nhất, được gần 100.000 tấn là Intimex của ông phó chủ tịch Hiệp Hội lương thực VN, kế đó gần 40.000 tấn là Vinafood 2. Sáng ra, Trung tâm lúa gạo An Cư-Bà Đắc (Cái Bè) nổi tiếng của miền Tây bật ngửa vì hầu hết nhà máy, kho gạo đều đầy cứng, sẵn sàng xuất và tất cả DN xuất khẩu gạo lớn miền Tây kêu trời vì bị một cú quá sốc.

Theo ông Phạm Thái Bình, TGĐ Công ty NNCNC Trung An thì từ 24-3, quyết định dừng xuất khẩu gạo đột ngột đã khiến khoảng 300.000 tấn gạo của cộng đồng doanh nghiệp “mắc kẹt” tại các cảng. “Mỗi ngày nằm chờ, doanh nghiệp phải chịu mất thêm khoảng 50 tỉ đồng. Đến ngày 11-4-2020, ngành gạo bị thiệt hại khoảng 600 tỉ đồng. Đúng lý, 300.000 tấn gạo này phải nằm trong số 400.000 tấn – hạn ngạch của tháng 4 vừa bị đánh úp lúc nửa đêm”. Nay xảy ra vụ đột kích nửa đêm này, doanh nghiệp mất 600 tỷ đồng, đang ngáp ngáp, ắt chết hẳn?

CÁC TỈNH TÂY NAM BỘ ĐỒNG LOẠT LÊN TIẾNG

Cần Thơ có 41 DN xuất gạo, chỉ có 4 DN gặp hên (?) đăng ký một ít. Ngày 15 Tháng Tư, Sở Công Thương Cần Thơ gửi văn bản đề nghị Bộ Công Thương, Bộ Tài Chính “cứu gạo đang nằm trên cảng của doanh nghiệp xuất gạo”. Mỗi ngày chờ cứu xét, phát sinh phí lưu container, lưu bãi, tiền phạt chậm giao hàng, vốn bị đọng, không có nguồn tiền trả cho nông dân đặt cọc tiền mua lúa vụ tới, lãi suất và đáo hạn ngân hàng… trung bình mỗi DN phải chi từ 240- 350 triệu đồng.

Tỉnh An Giang lần này, bức xúc quá cũng lên tiếng mạnh. Hiện có hơn 48.000 tấn gạo của 16/18 doanh nghiệp không giao hàng được theo hợp đồng đã ký và tới hạn. Trớ trêu là nếp và gạo loại Nhật (hạt tròn, của liên doanh Angimex-Kitoku) cũng kẹt dù chẳng liên quan gì an ninh lương thực. Theo Sở Công thương An Giang, các DN còn tồn 103.100 tấn gạo, nếp dù dã có hợp đồng giao hàng quí 2/2020.

Một tỉnh miền Tây nữa, Long An, tỉnh có lượng gạo xuất khẩu lớn, Sở công thương cho biết: có 7/24 doanh nghiệp xuất khẩu gạo của tỉnh đã khai báo hải quan kịp, tuy nhiên sản lượng khai báo chỉ được khoảng 8.500 tấn gạo. Lượng gạo đã có hợp đồng xuất khẩu và đủ nguồn cung của tỉnh tới cuối năm nay trên 204.571 tấn.

HƯ THỰC CHUYỆN “PHẢI CẤM XUẤT KHẨU VÌ AN NINH LƯƠNG THỰC”?

Càng ngày càng có thêm nhiều chuyện cụ thể chứng minh rằng, trong điều hành xuất khẩu gạo, khăng khăng cấm xuất khẩu vì nguyên nhân cao cả là “đảm bảo an ninh lương thực” chỉ là cái cớ, và hành xử thì rất tù mù. Cấm ai và đặc cách ưu tiên cho ai mà dám tổ chức đăng ký giờ cõi âm kiểu bất chấp này? Dự trữ QG kiểu gì mà trúng thầu rồi bỏ rồi mời thầu lần khác như chuyện đùa (cơ quan chức năng Dự trữ lâu nay làm nhiệm vụ kiểu gì rồi than luật cũng không chế tài gì đươc?). 28 doanh nghiệp trúng thầu cung gạo cho cơ quan này tới 179.000 tấn thì đến nay chỉ mới giao được hơn 8.000 tấn, còn thì “xù” không ký hợp đồng và nay tự dưng có tên trong số DN “giữa đêm đăng ký xuất khẩu”.

Vậy chuyện đấu thầu cung cấp gạo cho “Dự trữ quốc gia”, phải chăng chỉ là giành cục gạch xí phần. Chỗ nào có “phần” là đều xông pha đặt cục gạch với bất cứ giá nào? Rồi hết giờ âm, sáng bét ánh mặt trời, mới rõ: Thật “tủi phận” cho Dự trữ quốc gia bị xếp thành “ưu tiên chót”. Xuất khẩu kiểu ma quỷ đẩy tất cả sinh mệnh doanh nghiệp xuất nhập khẩu gạo làm ăn nghiêm túc và nông dân miền Tây cực khổ quanh năm (90% lượng gạo xuất khẩu của QG là từ các tỉnh miền Tây Nam Bộ) cuối cùng đến bên bờ vực phá sản? Chờ cứu xét lại, họ đâm đơn bái tứ phương trong khi đều đều phải trả những chi phí cắt cổ mỗi ngày. Vì đâu?

NẾU VIỆC CỨU XÉT VỤ “NỬA ĐÊM” CỨ KÉO DÀI?

Chuyện mới rợi mà doanh nghiệp kể là mấy hôm nay, Hải Quan bắt đầu làm chuyện lạ so với trước đây là đem cân từng container (cont), khui từng cont ra và soi để kiểm hóa. Chi phí là 1,95 triệu/cont, do DN chịu. Ai bảo thưa kiện? Các cont vào kho ở Cảng rồi, hợp đồng giao đối tác các nước đến hạn rồi, không xuất được thì bể uy tín, thì đền hợp đồng, coi như tan việc làm ăn sắp tới? Căng thẳng đến vỡ tim mà chết, một doanh nghiệp than với tôi.

Nếu việc cứu xét đúng sai vụ đăng ký xuất khẩu nửa đêm cứ kéo dài thì doanh nghiệp… đằng nào cũng chết. Cai chết trước mắt là gạo phơi nắng phơi mưa ở cảng đủ thứ phí và chất lượng gạo xuống cấp. Họ sẽ chờ? Chờ mãi? Mỗi ngày qua bức bối: Hết tiền, hết sức, cho biết sợ?