Vũ Ngọc Yên
13-12-2019
Ngày 12/12, hơn 45 triệu cử tri Vương quốc Anh đi bỏ phiếu bầu Quốc hội trước thời hạn. Cuộc bầu cử diễn ra trong bối cảnh đất nước bị phân hoá trầm trọng vì các chính đảng trong Quốc hội không tìm được sự đồng thuận cho kế hoạch Anh rời khỏi Liên minh châu Âu (Brexit).
Cuộc khủng hoảng chính trị bắt đầu từ giữa năm 2016 với kết quả của một cuộc trưng cầu dân ý về Brexit và kéo dài tới nay trên 3 năm mà vẫn chưa kết thúc. Hạn Brexit đã ba lần bị hoãn. Thủ tướng Boris Johnson muốn đưa Vương quốc Anh rời Liên minh Âu châu (EU) vào tháng 10/2019, nhưng thất bại. Cuối cùng Johnson đề nghị bầu Quốc hội mới trước thời hạn để nhân dân Anh quyết định tương lai của việc Anh rời khỏi Liên minh châu Âu.
Cứ 5 năm, Quốc hội được bầu lại. Cuộc bầu sau cùng vừa được tiến hành vào năm 2017. Đây là lần đầu tiên từ gần 100 năm, tổng tuyển cử ở Vương quốc Anh tổ chức vào vào ngày thứ năm tháng 12 của mùa đông thay vì theo truyền thống, bầu cử vào các ngày thứ năm trong tháng 5.
Tổng tuyển cử hay là cuộc biểu quyết Brexit
Trong cuộc tổng tuyển cử, cử tri Anh sẽ bầu 650 dân biểu Quốc hội đại diện cho các chính đảng. Cử tri sẽ bầu Johnson của Đảng Bảo thủ (Tories) chủ trương đưa Anh ra khỏi EU, hay Đảng Dân tộc Tô cách Lan (Scottish National Party) và Đảng Dân chủ tự do (Liberal Democrats) muốn ngăn cản Brexit, hoặc bầu Đảng Lao động (Labour) của Corbyn có ý thương thảo lại với EU và thực hiện một cuộc trưng cầu dân ý thứ hai.
Thủ tướng Anh Boris Johnson cầm quyền từ tháng 7/2019 mong muốn, qua cuộc bầu cử này, đảng Bảo thủ của ông sẽ chiếm đa số ghế trong Quốc hội để thông qua thỏa thuận Brexit mà chính phủ của ông và Liên minh Châu Âu (EU) đạt được hồi tháng 10 vừa qua. Theo đó, Vương quốc Anh sẻ ra khỏi EU đúng thời hạn vào ngày 31/1/2020 và kế tiếp ký kết một Hiệp định thương mại tự do vào cuối năm 2020. Johnson hứa tăng ngân sách hỗ trợ trường học, bệnh viện và cảnh sát.
Lãnh đạo Đảng Lao động Jeremy Corbyn đề ra mục tiêu đưa đảng trở lại nắm quyền sau 9 năm với cam kết đàm phán lại thỏa thuận Brexit và đưa ra trưng cầu ý dân cùng với lựa chọn hủy toàn bộ tiến trình này để Anh ở lại EU. Song song gia tăng đầu tư công trong các lãnh vực như Cơ quan phục vụ y tế (NHS), Corbyn muốn quốc hữu hoá nhiều nghành.
Nicola Sturgon, nử thủ tướng Tô Cách Lan, lãnh đạo đảng Dân tộc Tô Cách Lan chống Brexit và đòi trưng cầu dân ý việc Tô Cách Lan rút khỏi Vương quốc Anh.
Jo Swinson của Đảng Dân chủ tự do có lập trường thân thiện EU và chống Brexit cũng như hỗ trợ chiến dịch đòi xúc tiến trưng cầu dân ý Brexit của Đảng Lao động.
Trong các cuộc bầu cử, Johnson và Corbyn là hai lãnh tụ chính trị không được lòng dân. Nhiều cử tri Anh cho rằng, kế hoạch Brexit của Johnson không đáng tin cậy. Đảng lao động của Corbyn chú tâm vào những vấn đề dân sinh như y tế, giáo dục và cử tri, nhưng không có lập trường rõ ràng về Brexit.
Johnson đại thắng
Theo dự báo đầu tiên, đảng bảo thủ của Thủ tướng Boris Johnson đã chiếm 368 trong số 650 ghế trong quốc hội 2019 và trở thành chính đảng mạnh nhất. Đảng đối lập Lao Động đạt được 191 ghế và trở thành đảng mạnh thứ hai. Dựa vào kết quả này, đảng bảo thủ đã có đa số tuyệt đối để cầm quyền một mình trong thời gian tới.
Dự báo kết quả số ghế cho cuộc bầu 2019 so với cuộc bầu năm 2017
Bảo thủ Tories: 368 tăng 51
Lao Động Labour: 191 giảm 71
Dân tộc Tô Cách Lan: Scottish National Party: 55 tăng 20
Dân chủ tự do: 13 tăng 1
Exit Polls là dự án thăm dò ý kiến của các cơ quan truyền thông BBC, ITV news và Sky New, đã phỏng vấn cử tri ở 144 phòng bỏ phiếu ở Anh, Tô Cách Lan, Wals và Bắc Ái Nhĩ Lan ngay sau khi bỏ phiếu. Dựa trên căn bản dữ kiện này, một dự đoán về kết quả bầu được đưa ra. Dự đoán này đáng tin, nhưng không chính xác.
Trên toàn nước Anh có 4000 địa điểm bầu cử và kết quả kiểm phiếu chính thức cho tất cả 650 khu vực bầu cử sẽ được công bố trong ngày thứ sáu 13/12. Nếu dự đoán của Exit Polls không thay đổi nhiều thì đây là chiến thắng lớn nhất cho đảng Bảo thủ kể từ năm 1987. Và kết quả thảm bại nhất cho Lao động từ năm 1935.
Vương quốc Anh có 650 khu vực bầu cử được phân chia: Anh 533, Tô cách lan 59, Wales 40 và Bắc Ái Nhĩ Lan 18. Theo lý thuyết, Đa số tuyệt đối của biểu quyết trong Quốc hội đòi hỏi phải có 326 phiếu. Vì chủ tịch và những phó chủ tịch Quốc hội không dự biểu quyết và Đảng Công giáo Bắc Ái Nhĩ Lan Sinn Fein không nhận số ghế đại biểu nên đa số tuyệt đối thực tế giảm còn 320. Vương quốc Anh áp dụng luật bầu đa số tương đối. Ứng viên trúng cử đại biểu quốc hội là người đạt được đa số phiếu trong khu vực bầu cử.
Brexit sẽ thành hiện thực?
Với khẩu hiệu tranh cử Hãy hiện thực Brexit “Get Brexit done”, Đảng bảo thủ của Thủ tướng Johnson đã đạt đa số tuyệt đối trong cuộc bầu Quốc hội trước thời hạn. Đây là một chiến thắng huy hoàng cho Johnson và kế hoạch Brexit của ông.
Khi kết quả sơ khởi được loan báo, Thủ tướng Johnson tuyên bố, hạn Brexit sẽ được thực hiện đúng ngày 31/1/2020. Trong khi Corbyn nhìn nhận kết quả bầu cử là một sự thảm bại to lớn cho Đảng đối lập Lao Động và tuyên bố rút lui trong vai trò lãnh đạo. Bà Jo Swinson, chủ tịch Dân chủ Tự do bị thất cử và từ chức.
Tại Tô Cách Lan và Bắc Ái Nhĩ Lan, các Đảng chống Brexit lại toàn thắng. Đảng Dân tộc Tô Cách Lan SNP chiếm 55 trong 59 ghế trong Nghị viện Tô Cách Lan. Đảng bảo thủ mất hoàn toàn ghế đại biểu. Trước đây Bảo thủ còn có 13 ghế, nay mất hoàn toàn trong Nghị viện. Trên đài truyền thông Anh BBC, Chủ tịch đảng Nicola Sturgon tuyên bố, Johnson không có quyền đẩy Tô Cách Lan ra khỏi EU. Nhân dân Tô Cách Lan sẽ tự quyết định tương lai của mình. Tại Bắc Ái Nhĩ Lan, đảng công giáo dân tộc Sinn Fein đạt nhiều phiếu hơn đảng Hợp nhất dân chủ DUP. Sinn Fein thắng 7 ghế và DUP chỉ nhận được 2 ghế trong Quốc hội .
Trong cuộc bầu cử, nhân dân Anh đã quyết định: Người dân quá mệt mỏi vì tranh cãi chính trị và chỉ muốn sớm kết thúc tiến trình Brexit. Tuy nhiên kết quả bầu cử có thể báo hiệu sự khởi đầu của một tiến trình mới “giải thể Vương quốc Anh“.
Đa số người dân Tô Cách Lan đã biểu quyết chống Brexit trong một cuộc trưng cầu dân ý 2016, và trong nhiều năm qua nước Anh đã bị phân hoá quá lớn vì Brexit. Một khi đảng Bảo thủ của Thủ tướng Boris Johnson dựa vào đa số tuyệt đối trong Quốc hội mới quyết tâm thực hiện kế hoạch Brexit mà bất chấp nguyện vọng của nhân dân Tô Cách Lan, Bắc Ái Nhĩ Lan và cử tri của các đảng chống Brexit, thì hậu quả kinh tế, chính trị và sự thống nhất của Vương quốc Anh sẽ khó lường.
