Vũ Ngọc Yên
11-10-2019
Abiy Ahmed
Chủ tịch uỷ ban Nobel Berit Reiss-Andersen công bố giải thưởng Nobel Hòa bình 2019 được trao cho Abiy Ahmed, Thủ tướng nước Ethiopa vì những nỗ lực dấn thân cho Hòa bình và hợp tác quốc tế. Đặc biệt Abiy Ahmed đã hòa giải với nước thù nghịch truyền kiếp Eritrea để chấm dứt cuộc chiến biên giới lâu dài giữa hai quốc gia.
Lên cầm quyền vào tháng 4.2018, Abiy đã xúc tiến ngay chính sách cải cách kinh tế, trả lại tự do cho hàng ngàn tù nhân chính trị, cho phép quân phiến loạn hồi hương và tống giam nhiều thành phần lãnh đạo quân đội và tình báo vì những vi phạm nhân quyền. Abiy tuyên bố, chính quyền của ông muốn mở ra trang sử mới cho Ethiopia sau một giai đoạn chìm đắm trong hận thù và khủng bố.
Với 100 triệu dân, Ethiopia sau Nigeria là quốc gia đông dân nhất châu Phi. Trong những năm gần đây, nền kinh tế Ethiopia phát triển nhanh chóng. Dầu vậy, Ethiopa vẫn là nước nghèo.
Abiy còn có công trung gian giải quyết cuộc xung đột xảy ra ở nước láng giềng Sudan sau cuộc đảo chính lật đổ Tổng thống Omar al Bashir giữa Hội đồng quân lực cầm quyền và các nhà hoạt đông dân chủ.
Trước vài ngày Ủy ban Nobel công bố trao giải Y khoa cho ba nhà khoa học William Kaelin, Peter Ratcliffe và Gregg Semenza, có công khám phá ra cách các tế bào phát hiện và điều chỉnh trước các mức oxy khác nhau.
Nobel vật lý được trao cho ba nhà khoa học có đóng góp cho hiểu biết sâu sắc hơn về vũ trụ là James Peebles, Michel Mayor và Didier Queloz.
Nobel hoá học về tay John Goodenough, Stanley Whmitham và Akira Yoshino, ba nhà khoa học đã giúp phát triển pin lithium-ion, Loại pin này đã làm cho năng lượng trở nên di động hơn, cung cấp năng lượng cho các thiết bị từ điện thoại di động đến xe điện.
Còn giải thưởng Nobel văn chương, Viện Hàn lâm Thụy Điển đã quyết định trao cho cả năm 2018 và 2019: Olga Tokarczuk, tiểu thuyết gia hàng đầu của Ba Lan nhận giải thưởng năm 2018 và Peter Handke, nhà văn Áo, nhận giải năm nay.
Vào ngày 14.10 sẽ công bố giải thưởng Nobel kinh tế, giải duy nhất không được nhắc trong di chúc của nhà phát minh chất nổ Alfred Nobel.
Tất cà các giải thưởng Nobel, có giá trị khoảng 9 triệu đồng Krone Thụy điển, tương đương 830.000 €. Lễ trao giải cho bốn giải Vật lý, Hóa học, Y khoa và Văn chương được tổ chức tại thủ đô Stockholm (Thụy Điển) ngày 10/12, ngày từ trần của Alfred Nobel. Riêng giải Nobel Hòa bình có tầm quan trọng chính trị được Ủy ban Nobel của Quốc hội Na Uy trao tại thủ đô Oslo, cũng vào ngày 10.12.
Trong di chúc, nhà sáng lập giải Nobel nêu nguyện vọng giải thưởng lập ra để trao cho những cá nhân hay tổ chức góp phần xây dựng tình hữu nghị, huynh đệ giữa các dân tộc, cũng như giải thể hay giảm quân đội ở mọi quốc gia trên thế giới.
Hội đồng giám khảo của Ủy ban Nobel Hòa bình năm nay cho biết, đã nhận một danh sách 223 cá nhân và 78 tổ chức được đề cử. Danh tánh những người được đề cử sẽ dược bảo mật 50 năm.
Hồi năm ngoái, giải thưởng Hòa bình về tay Bác sĩ Denis Mukwege Congo và nhà hoạt động nhân quyền là cô Nadia Murad Irak. Năm nay là lần trao giải thứ 100 trong lịch sử giải Nobel Hòa bình. Giải đầu tiên đươc công bố vào năm 1901 nhưng sau đó ngưng 19 năm không trao giải vì chiến tranh và khủng hoảng.
