Vũ Ngọc Yên
11-1-2021
Trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ vào ngày 3.11.2020, liên danh Dân chủ Joe Biden – Kamala Harris đã giành chiến thắng với 81.283.495 phiếu phổ thông (51,4%) và 306 phiếu đại cử tri, so với 74.223.755 phiếu phổ thông (46,9%) và 232 phiếu đại cử tri dành cho liên danh Cộng hoà Donald Trump – Mike Pence.
Theo quy định Hiến pháp, kết quả bầu cử sẽ được xác nhận trong phiên họp lưỡng viện Quốc hội do Phó tổng thống đương nhiệm, trên cương vị Chủ tịch Thượng viện chủ tọa. Ngày 7.1, sau cuộc kiểm phiếu hoàn tất, Phó Tổng thống Mike Pence tuyên bố, Quốc hội chính thức xác nhận ông Joe Biden thắng cử và sẽ trở thành Tổng thống thứ 46 của Mỹ. Tổng thống Joe Biden và Phó Tổng thống Kamala Harris sẽ tuyên thệ nhậm chức vào ngày 20-1.
Được biết, phiên họp khoáng đại bắt đầu vào ngày 6.1.2021 đã bị gián đoạn vì cuộc bạo loạn của đoàn người biểu tình ủng hộ Tổng thống thất cử Donald Trump tụ tập trước Quốc hội phản đối việc chứng nhận chiến thắng của Joe Biden. Hàng trăm người quá khích đã xông vào toà nhà Quốc hội đập phá, đe dọa các Dân biểu, Nghị sĩ đang họp.
Cảnh tượng bạo loạn, hãi hùng tại thủ đô Washington DC đã bị công luận trong và ngoài nước Mỹ lên án. Cựu Tổng thống Barack Obama tuyên bố: “Lịch sử sẽ ghi nhớ vụ bạo lực hôm nay tại Điện Capitol, được chính một tổng thống đương nhiệm kích động, như một khoảnh khắc vô cùng đáng hổ thẹn cho đất nước chúng ta”.
Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi đã cáo buộc Trump có liên quan đến cuộc bạo loạn và yêu cầu Phó Tổng thống Mike Pence vận dụng Tu chính án số 25 Hiến pháp Mỹ, vốn cho phép Phó Tổng thống và Nội các tước bỏ quyền lực của Tổng thống Trump.
Tại Âu châu, giới lãnh đạo chính trị và các tờ báo lớn có uy tín đã cáo buộc Trump hủy hoại nền dân chủ và thanh danh của nước Mỹ. Thủ tướng Đức Angela Merkel chỉ trích đích danh việc Donald Trump không chấp nhận thất bại và cho rằng, một trong các nguyên tắc căn bản của nền dân chủ là có người thắng, người thua.
Thủ tướng Anh Boris Johnson đã lên án các hành động biểu tình bạo lực và kêu gọi chấm dứt tình hình bạo loạn tại Washington. Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EU) Ursula von der Leyen kêu gọi chính quyền Trump phải thực hiện tiến trình chuyển giao quyền lực một cách hòa bình.
Nhật báo Suddeutsche Zeitung, phát hành tại Đức, nhận xét cuộc bạo loạn là “Cuộc đảo chính điên rồ”. Tờ El Pais, Tây Ban Nha, chỉ trích Donald Trump đã “khuyến khích gây hỗn loạn”.
Tờ Le Figaro, nhật báo Pháp bình luận, “Donald Trump nổi lên với tư cách là một Tổng thống gây nhiều tranh cãi nhất. Ông gạt bỏ thể chế, giẫm đạp nền dân chủ, chia rẽ nội bộ và ném vai trò tổng thống của mình xuống cống“.
Sau khi bị công luận phê phán mạnh mẽ, cuối cùng Trump đã lên tiếng thừa nhận sự thắng cử của Liên danh Biden – Harris trong video phổ biến trên Twitter vào ngày 07.01.2021: “Quốc Hội đã xác nhận kết quả. Chính quyền mới sẽ nhậm chức ngày 20 Tháng Giêng, tôi sẽ chuyển giao quyền lực suôn sẻ, trật tự, êm thắm. Giờ phút này đòi hỏi phải hàn gắn và hòa giải”.
Đến nay hầu hết các vị nguyên thủ quốc gia trên thế giới đã nhìn nhận kết quả bầu cử và chúc mừng Tổng thống đắc cử Joe Biden, cũng như bày tỏ kỳ vọng Tổng thống thứ 46 của Hợp Chúng quốc Hoa Kỳ sẽ theo đuổi một đường lối chính trị lãnh đạo nước Mỹ trong bốn năm tới hoàn toàn khác với người tiền nhiệm Donald Trump, để bảo đảm nền dân chủ và sự ổn định chính trị – kinh tế toàn cầu.
Tổng thống đắc cử Biden muốn thay đổi gì trong nước?
Sự kiện bầu Donald Trump bốn năm trước được coi là một tai nạn lịch sử. Tuy nhiên, sự thắng cử của Trump không phải là ngẫu nhiên, mà chủ yếu là hệ quả của sự cách biệt giàu nghèo và phân hoá xã hội xã hội ở Mỹ.
Hàng chục triệu người cảm thấy bị lừa dối về lời hứa “Giấc mơ Mỹ“ – cơ hội thăng tiến kinh tế và xã hội. 40% những người Mỹ có lợi tức thấp nhất hiện nay còn có thu nhập thấp hơn so với 40 năm trước. Khoảng 30 triệu người không có bảo hiểm y tế đầy đủ, sống nhờ trợ cấp thực phẩm và xã hội và hơn 10 triệu người đang nhận trợ cấp thất nghiệp.
Sự phân hoá xã hội Mỹ không chỉ đơn giản ở lý do lợi tức mà sự phân biệt đối xử về sắc dân, nguồn gốc và giới tính vẫn còn là một thực tại hiển nhiên. Đó là kết quả của bốn thập niên gia tăng bất bình đẳng xã hội và kinh tế mà tân chính quyền Biden – Harris không thể giảm ngay trong bốn năm được.
Biden đã nói rõ rằng ưu tiên hàng đầu của ông là chấm dứt đại dịch, khôi phục nền kinh tế và khôi phục lòng tin vào chính phủ Hoa Kỳ.
Đại dịch Corona: Tổng thống đắc cử cũng nhiều lần nói về những thách thức mà đất nước và chính quyền của ông phải đối mặt trong nhiệm kỳ tới. Theo ông, trước mắt cần khống chế đại dịch để toàn dân được tiêm vaccine phòng bệnh Covid-19 và hỗ trợ kinh tế ngay lập tức bởi rất nhiều người Mỹ đang chịu ảnh hưởng nghiêm trọng. Sau đó là xây dựng lại nền kinh tế tốt đẹp hơn.
Mỹ là quốc gia có có ca nhiễm Covid-19 cao nhất thế giới với gần 23 triệu người nhiễm bệnh và hơn 383 ngàn người tử vong. Biden cáo buộc Tổng thống Trump đã thất bại trong cuộc chiến chống đại dịch Corona. Theo ông, chính quyền Trump hầu như không có nỗ lực ngăn chận sự lây lan của virus corona.
Đối nghịch chính sách thụ động cuả Trump, chính quyền Biden kêu gọi dân chúng nên mang khẩu trang để hạn chế sự lây nhiễm, cũng như tuân thủ các quy định nghiêm ngặt của các thống đốc tiểu bang và quan chức y tế. Ngoài ra, ông đòi hỏi tiến hành nhiều xét nghiệm hơn và ủng hộ các nhà khoa học, như nhà miễn dịch học Anthony Fauci nên có nhiều ảnh hưởng hơn trong các quyết định chính trị. Chính quyển Biden chủ trương lập các trung tâm xét nghiệm Covid-19 ở các tiểu bang và xét nghiệm miễn phí cho toàn bộ dân chúng.
Kinh tế /Thuế má: Trump luôn tự hào về “thành tích“ kinh tế. Nhưng sự thật, Trump đã để lại một di sản kinh tế quá tồi tệ cho chính quyền kế nhiệm: Nợ công từ 20.000 tỷ USD (2016) đã tăng lên trên 28.000 tỷ USD (2020). Tình hình thị trường lao động hiện nay rất căng thẳng. Hơn 10 triệu người không có việc làm. Tỷ lệ thất nghiệp từ 4,8% (2016) đã tăng tới 7% (2020).
Sau khi nhậm chức, Tổng thống Biden sẽ ban hành một đại chương trình cứu trợ và phục hưng kinh tế đã bị trì trệ vì hậu quả của Đại dịch Covid-19. Chính quyền sẽ giảm thuế cho thành phần trung và tiểu lưu.
Biden nhiều lần chỉ trích các tập đoàn kỹ nghệ, tài chính lớn đã không đóng thuế một cách công bằng, nên sẽ tăng thuế doanh nghiệp từ 21 lên 28%. Thuế lợi tức sẽ tăng từ 37% lên 39,6%. Biden chỉ muốn các nhà tirệu phú phải đóng góp tài trợ cho các chương trình cứu tế xã hội và việc mở rộng hệ thống y tế cho mọi thành phần. Những người có lợi tức thường niên dưới 400.000 USD sẽ không phải trả thêm thuế.
Y tế / Chăm sóc sức khỏe: Đảng Cộng hòa đã đấu tranh trong nhiều năm để lật ngược chương trình y tế Obamacare của Tổng thống Barack Obama. Chính quyền Obama đã mang lại bảo hiểm y tế cho trên 20 triệu người Mỹ. Biden đã từng nỗ lực đưa Obamacare thông qua Thượng viện nên ông tuyên bố chính quyền ông sẽ tiếp tục triển khai “Obamacare”, đặc biệt cho những người có mức lương thấp. Đồng thời, chính quyền ông sẽ đưa ra một dự luật hoàn toàn mới một khi công cuộc cải cách y tế bị Tòa án Tối cao lật ngược.
Phân biệt chủng tộc: Biden là chính trị gia được nhiều người Mỹ gốc Phi hâm mộ, đã từng cáo buộc sự phân biệt chủng tộc ở Hoa Kỳ vẫn còn tồn tại trong nhiều định chế nhà nước. Tân chính quyền sẽ đề xuất nhiều đối sách, trong đó có chương trình cải tổ hệ thống cảnh sát và cải thiện đời sống kinh tế của người da đen.
Nhập cư: Một trong những kế hoạch của Biden là mở ra con đường hợp pháp hoá và nhập tịch cho nhiều người sống ở Mỹ mà không có giấy tờ. Để làm được điều này, Biden phải đảo ngược rất nhiều chính sách của Trump trong 4 năm qua. Biden công bố, sẽ ngừng tài trợ cho dự án xây tường của Trump ở biên giới với Mexico, nhưng duy trì việc trục xuất những người nhập cư bất hợp pháp phạm tội hình sự. Mỹ sẽ tiếp nhận người tị nạn hàng năm ở mức 125.000 người và tìm cách tăng tỷ lệ này theo thời gian, tương xứng với trách nhiệm.
Môi trường và năng lượng: Biden sẽ đưa Mỹ trở lại thỏa thuận khí hậu Paris mà Trump đã rút lui. Trong 100 ngày đầu tại nhiệm, Biden sẽ triệu tập một Hội nghị khí hậu thế giới. Chính quyền Biden – Harris chủ trương, đất nước trong dài hạn phải thoát khỏi sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch và thay vào đó sẽ sử dụng năng lượng tái tạo nhiều hơn.
Mỹ muốn giảm lượng thải thán khí xuống 0 vào năm 2050. Chính quyền Biden sẽ giảm thiểu các chương trình tài trợ cho ngành ngành công nghiệp dầu khí, nhưng trưng dụng 2000 tỷ USD cho chương trình năng lượng xanh. Theo đó, một hệ thống trạm cung cấp điện cho xe hơi điện được xây dựng rộng lớn trên toàn quốc. Lãnh vực hiện đại hoá các hạ tầng cơ sở tương thích khí hậu sẽ tạo thêm 10 triệu việc làm.
Giáo dục: Sinh viên đại học thuộc gia đình có lợi tức dưới 125.000 USD không phải trả học phí, miễn phí (tuition fees) cho học viên các trường Community Colleges có học trình 2 năm. Hiện nay có hơn 45 triệu người phải mượn tiền chính phủ để có thể trang trải học phí. Chính quyền Biden sẽ giảm nợ 10.000 USD cho mỗi sinh viên.
Một chính quyền đa dạng – đoàn kết quốc gia
Biden từng phát biểu trong cuộc tranh cử là nội các của ông sẽ phản ảnh sự đa dạng như hình ảnh của Hợp Chúng quốc. Ông đã nỗ lực mời nhiều phụ nữ và nhiều chuyên gia chính trị gia thuộc các sắc dân thiểu số tham gia chính quyền. Các thành viên trong nội các và các quan chức cấp cao khác trong guồng máy cầm quyền sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc định hình chính sách của Mỹ về đối nội và đối ngoại trong thời gian tới.
Nhìn qua danh sách những người được đề cử, công luận cho rằng cách lựa chọn của Tổng thống đắc cử là phù hợp với cam kết thành lập một nội các đa dạng nhất trong lịch sử nước Mỹ.
Phó Tổng Thống Mỹ Kamala Harris từng là Tổng chưởng lý của bang California. Bà Kamala Harris sẽ trở thành Phó Tổng thống da màu và gốc Nam Á đầu tiên, và là nữ Phó Tổng thống đầu tiên của nước Mỹ.
Chánh văn phòng Toà Bạch Ốc Ron Klain từng là Chánh văn phòng của Biden trong nhiệm kỳ ông làm Phó Tổng thống Mỹ dưới thời ông Barack Obama.
Bộ trưởng Quốc phòng là Đại tướng về hưu Lloyd Austin, 67 tuổi, người da đen, sinh ở Alabama. Nếu được xác nhận, Lloyd Austin sẽ là Bộ trưởng Quốc phòng da màu đầu tiên ở Mỹ.
Bộ trưởng Ngoại giao Antony Blinken, 58 tuổi, sinh ở New York, trong một gia đình Do Thái di dân từ châu Âu. Blinken từng là Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ từ năm 2015 đến 2017, cũng từng phục vụ cựu Phó Tổng thống Joe Biden với tư cách là cố vấn trong nhiều năm.
Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen, 74 tuổi, gốc Do Thái Ba Lan, sinh ra và lớn lên ở New York. Nếu chính thức được bổ nhiệm, bà Yellen sẽ trở thành nữ Bộ trưởng Tài chính Mỹ đầu tiên trong lịch sử quốc gia này.
Bộ trưởng Tư pháp là Thẩm phán Merrick Garland, 68 tuổi, sinh ở Chicago, Illinois, trong một gia đình có truyền thống Do Thái.
Cố vấn An ninh Quốc gia Jake Sullivan đã từng đảm nhận vị trí cố vấn cho Biden khi ông là Phó Tổng thống Mỹ dưới thời Barack Obama.
Cố vấn Chính sách đối nội Susan Rice, phụ nữ da đen, 56 tuổi, từng là đặc phái viên của Mỹ tại Liên Hiệp quốc và cựu Cố vấn An ninh quốc gia của Tổng thống Barack Obama.
Giám đốc Tình báo quốc gia (CIA) Avril Haines, 51 tuổi, người gốc Do Thái. Avril Haines từng là cựu Phó Giám đốc CIA, và Phó Cố vấn An ninh quốc gia chính dưới thời cựu Tổng thống Barack Obama. Nếu được xác nhận, bà Avril Haines sẽ trở thành người phụ nữ đầu tiên lãnh đạo cộng đồng tình báo của Mỹ.
Bộ trưởng An ninh Nội địa Alejandro Mayorkas sinh ở Havana, đến Mỹ theo diện tị nạn. Nếu Thượng viện bỏ phiếu xác nhận ông vào vị trí này, ông sẽ là người Nam Mỹ đầu tiên và là người nhập cư đầu tiên lãnh đạo cơ quan phụ trách thực hiện các chính sách nhập cư và luật biên giới của Mỹ.
Bộ trưởng nội vụ Deb Haaland, người phụ nữ Mỹ bản địa đầu tiên nắm chức vụ này. Bộ Nội vụ Mỹ là một cơ quan chịu trách nhiệm giám sát các nguồn tài nguyên thiên nhiên của đất nước, bao gồm công viên quốc gia, những địa điểm khai thác dầu khí, cũng như vùng đất của các bộ tộc, nơi sinh sống của 578 bộ tộc được liên bang công nhận.
Bộ trưởng Y tế Mỹ Xavier Becerra, 62 tuổi, sinh ra và lớn lên ở California. Cha mẹ ông là những người lao động nghèo, di cư từ Mexico. Ông sẽ là người Mỹ gốc Latin đầu tiên giữ chức Bộ trưởng Y tế.
Bộ trưởng Nông nghiệp do cựu Thống đốc Iowa Tom Vilsack giữ chức vụ này. Tom Vilsack từng đảm nhận vị trí này trong 8 năm dưới thời chính quyền Obama.
Bộ trưởng Nhà ở và Phát triển đô thị là bà Marcia Fudge, năm nay 68 tuổi, người da đen sinh ra và lớn lên ở Ohio.
Bộ trưởng Bộ Cựu chiến binh, Denis McDonough, 51 tuổi, từng là Chánh Văn phòng Nhà Trắng dưới thời ông Obama. Ông McDonough sinh ở Minnesota, trong một gia đình di dân gốc Ái Nhĩ Lan.
Bộ trưởng Năng lượng, Jennifer Granholm, 61 tuổi, sinh ở Canada, lớn lên ở San Jose, California. Bà là thế hệ thứ hai của những người di dân gốc Bắc Âu đến Canada.
Bộ trưởng Giao thông Pete Buttigieg, 38 tuổi, là một người đồng tính, từng làm thị trưởng thành phố South Bend, Indiana. Cha ông là di dân đến từ Malta.
Chủ tịch Hội đồng Tư vấn Kinh tế Cecilia Rouse, 57 tuổi, người da đen, sinh và lớn lên ở California. Bà sẽ là người phụ nữ da màu đầu tiên giữ chức vụ này.
Giám đốc Văn phòng Quản lý và Ngân sách là bà Neera Tanden, 50 tuổi, từng làm việc trong bộ y tế thời tổng thống Obama. Bà Tanden sinh ở Massachusetts, trong một gia đình di dân từ Ấn Độ.
Đại sứ Mỹ tại Liên Hiệp quốc, Linda Thomas-Greenfield, 68 tuổi, sinh ở bang Louisiana. Bà đã phục vụ trong Bộ Ngoại giao hơn ba thập niên. Nếu được xác nhận, bà sẽ là người phụ nữ da đen thứ hai từng giữ vị trí này.
Đại diện Thương mại Mỹ, bà Katherine Tai, 45 tuổi, phụ nữ gốc Hoa, cha mẹ là di dân Đài Loan. Katherine Tai từng đóng vai trò quan trọng trong việc đàm phán các điều khoản lao động trong thỏa thuận thương mại Mỹ – Mexico -Canada (USMCA) mới. Nếu được xác nhận, Katherine Tai sẽ người da màu đầu tiên nắm giữ chức Đại diện Thương mại Mỹ.
Đặc phái viên của Tổng thống về khí hậu, ông John Kerry, từng là Ngoại trưởng và đã đàm phán Hiệp định Khí hậu Paris được ký kết vào năm 2016. Vai trò mới được thành lập đánh dấu, lần đầu tiên Hội đồng An ninh Quốc gia có một quan chức chuyên trách về biến đổi khí hậu. Vị trí của ông Kerry không cần sự xác nhận của Thượng viện.
(Còn tiếp)
