Chân dung lãnh đạo Thượng viện Hoa Kỳ Mitch McConnell

Nhã Duy

23-9-2020

Khi lãnh đạo khối đa số Thượng viện Mitch McConnell và các thượng nghị sĩ đảng Cộng Hòa cùng tổng thống Donald Trump vội vã lên kế hoạch thay thế nữ thẩm phán Ruth Bader Ginsburg vừa qua đời hồi tuần trước, người dân Mỹ đã thấy được một Thượng viện Cộng Hòa công khai và chính thức đứng lên trên luật lệ, đánh mất lòng tự trọng cùng liêm sỉ còn sót lại để làm trái ngược hoàn toàn với những tuyên bố của chính họ đưa ra trước đây như thế nào.

Năm 2016, khi tổng thống Oama đề cử thẩm phán Merrick Garland vào Tối Cao Pháp Viện thì Mitch McConnell cùng hầu hết các TNS phe Cộng Hòa đều phản đối, với lý do là đang trong năm bầu cử và “cần nghe tiếng nói” của người dân, cho dù lúc bấy giờ còn khoảng chín tháng mới tới ngày bầu cử. Nhưng hiện nay, dù chỉ còn dưới hai tháng, cũng chính McConnell và những đồng sự của mình ngang ngược tuyên bố rằng, việc chuẩn thuận và thay người là “cần thiết”, là “nguyên tắc và theo tiền lệ” (!???) cho việc chuẩn thuận ứng viên, không thể trì hoãn.

Đây là lúc cần nhìn kỹ lại chân dung một Mitch McConnell tráo trở là như thế nào?

Sinh năm 1942 tại Alabama, tốt nghiệp luật sư tại Kentucky năm 1967, McConnell vội vã đăng lính trừ bị trước cả khi thi lấy bằng hành nghề, nhằm tránh bị quân dịch và sang chiến trường Việt Nam. Chỉ sau năm tuần huấn luyện tân binh, McConnell đã lo liệu được giấy chứng nhận bị “viêm thần kinh thị giác” (optic neuritis), một chứng bịnh dễ dàng được xác nhận và có thể tự khỏi chỉ sau vài tuần nếu quả thật là vậy. McConnell được xuất ngũ, để rồi về sau hãnh diện ghi vào hồ sơ của mình là “đã từng phục vụ quân đội Hoa Kỳ” trong các cuộc tranh cử.

Kể từ đó, McConnell từng bước tham gia vào chính trường Hoa Kỳ, khởi đầu với công việc phụ tá cho một số Thượng Nghị Sĩ tại Washington DC, rồi leo lên chức vụ Phó phụ tá Tổng Trưởng Bộ Tư Pháp vào năm 1974, dưới thời tổng thống Gerald Ford. Năm 1984, McConnell tranh cử tại Kentucky và đắc cử vào Thượng Viện, liên tục làm việc tại Thượng viện sáu nhiệm kỳ liên tiếp cho đến nay.

McConnell lập gia đình với Bộ Trưởng Elaine Chao, một di dân gốc Đài Loan vào năm 1993, sau khi ly dị người vợ đầu tiên. Bà Elain Chao từng là Bộ Trưởng Bộ Lao Động suốt hai nhiệm kỳ dưới thời tổng thống George W. Bush và hiện là Bộ Trưởng Bộ Giao Thông.

Một số người Cộng Hòa gốc Việt chỉ trích việc tổng thống Bill Clinton nối lại bang giao với Việt Nam thì cũng có thể nhắc lại là vào năm 1991, chính Mitch McConnell là người đầu tiên đưa ra Đạo Luật về Quan Hệ Thương Mại với Việt Nam (United State-Vietnam Trade Relation Act,  S. Res. 2125 -102th Congress) tại Thượng Viện để yêu cầu chính phủ Bill Clinton nối lại quan hệ thương mại với Việt Nam, mở màn cho việc bang giao với Việt Nam vào năm 1995.

Tại Thượng Viện, bị xem là tay chiến lược gia bất chấp mọi thủ đọan cùng lòng tự trọng tối thiểu của phe Cộng Hòa, McConnell được bầu làm lãnh đạo khối thiểu số khi Thượng Viện rơi vào tay Đảng Dân Chủ năm 2006 rồi trở thành lãnh đạo khối đa số Thượng Viện trong sáu năm qua, khi  đảng Cộng Hòa giành lại phần thắng vào năm 2014.

Là một trong những người chống đối các chương trình quốc gia mạnh mẽ nhất,  McConnell dẫn dắt phe Cộng Hòa cản trở, chống đối quyết liệt các chương trình Obamacare, Medicaid, cho đến các chính sách về di dân, kinh tế, giáo dục… nói chung dưới thời tổng thống Obama. McConnell lão luyện và tài ba trong chiến thuật giằng co, cù cưa (filibuster) theo cách chưa hề có tiền lệ, hay thậm chí bị xem là phạm luật để đối phó và trì hoãn các dự luật từ phía Dân Chủ hay việc bổ nhiệm pháp lý tại Thượng Viện cho đến khi quá hạn.

Không những vậy, McConnell chỉ trích và tạo áp lực lên bất cứ nghị sĩ Cộng Hòa nào có ý định thương lượng hay hợp tác cùng phe Dân Chủ, đến độ giáo sư chính trị học Bert Rockman của đại học Purdue University từng nhận xét rằng, “bỏ phiếu theo đảng phái vốn đã lâu nay nhưng chưa bao giờ dữ dằn, thô bạo theo kiểu McConnell đã làm“.

Dưới thời Donald Trump, bên cạnh sự tận lực bảo vệ Donald Trump trước các cuộc điều tra cho đến việc truất phế, McConnell còn ngăn chận các dự luật điều tra và ngăn chận việc điều tra sự can dự của Nga vào việc bầu cử năm 2016 cũng như hiện nay. Đó là lý do McConnell bị đặt cho biệt danh “Moscow Mitch”.

Điều tệ hại nhất là McConnell đã thay đổi luật cần hội đủ tối thiểu 60 phiếu cho các ứng viên được chuẩn thuận vào Tối Cao Pháp Viện xuống còn chỉ cần có đa số phiếu (51 phiếu). Việc bổ nhiệm mang tính đảng phái này tạo ra cơ hội đưa những người thiếu khả năng và xứng đáng vào vị trí quan trọng, những người sẽ đưa ra các quyết định ảnh hưởng đến nước Mỹ trong hàng thập niên và đôi thế hệ. Đó là điều vô cùng nguy hiểm cho nền Tư Pháp và dân chủ Hoa Kỳ, phá vỡ mô hình chính thể tam quyền phân lập cần sự cân bằng và kiểm soát lẫn nhau.

Hệ lụy là hai thẩm phán Neil N. Gorsuch và Brett Kavanaugh, cũng như chắc chắn là thẩm phán thứ ba do Donald Trump đề cử sắp đến, đã và sẽ có tỉ lệ chuẩn thuận thấp nhất trong lịch sử bổ nhiệm vào Tối Cao Pháp Viện từ trước nay. So với những thẩm phán đầy xứng đáng, từng được lưỡng đảng chuẩn thuận gần như tuyệt đối hay phần lớn được hơn hai phần ba số phiếu, uy tín cùng sự tín nhiệm vào các tân thẩm phán này xem như khó có giá trị thật sự.

Trong gần cả chục năm qua, Mitch McConnell bị cử tri tiểu bang Kentucky đánh giá thấp nhất so với tất cả các thượng nghị sĩ. Tỉ lệ người dân tại đây ủng hộ cho McConnell theo cả ba cuộc thăm dò từ Economist/ YouGov, Politico/ Morning Consult và Harvard/ Harris trung bình chỉ là 23%. Dù vậy, ở tuổi 78, McConnell sẽ vẫn có cơ hội đắc cử mùa bầu cử này nhờ vào thành trì Cộng Hòa đỏ rực của tiểu bang Kentucky từ lâu nay.

Các học giả về chính trị học, pháp lý cùng các nhà sử học đã xem McConnell là một kẻ theo chủ nghĩa cản trở (obstructionism), thô bạo và ngăn chận công lý, làm xói mòn thể chế dân chủ cùng hiến pháp Hoa Kỳ (*).

Những gì mà McConnell đang lũng đoạn tại Thượng Viện và trên chính trường Hoa Kỳ sẽ để lại vô số di hại cho nhiều thế hệ dân Mỹ. Với một McConnell đã thành công trong việc biến đảng Cộng Hòa cúi lạy trước bàn thờ Donald Trump cùng việc đặt đảng phái lên trên cả lợi ích quốc gia, người dân và lịch sử Hoa Kỳ sẽ còn nhắc đến Mitch McConnell như một vết nhơ của nền chính trị thời đại Trump.

_______

(*) How Democracies Die – Penguin Random House, 2018 và The People vs. Democracy – Harvard University Press, 2018.