Vũ Ngọc Yên
11-10-2024
Giải Nobel Hòa bình năm nay vinh danh tổ chức Nihon Hidankyo của Nhật Bản, tổ chức của những người chống việc sử dụng vũ khí hạt nhân. Tổ chức này, còn được gọi là Hibakusha, với những nỗ lực hướng tới một thế giới không có vũ khí hạt nhân, như Ủy ban Nobel Na Uy đã công bố tại Oslo.
Tổ chức Nihon Hidankyo được thành lập sau sự kiện hai quả bom nguyên tử ném xuống Hiroshima và Nagasaki vào cuối Thế chiến thứ Hai và các chiến dịch chống vũ khí hạt nhân trên thế giới. Với lời kể của các nhân chứng, những người sống sót đã truyền đi thông điệp “không bao giờ được sử dụng vũ khí hạt nhân nữa”.
Ông Jørgen Watne Frydnes, tân Chủ tịch Ủy ban Nobel ở Oslo phát biểu, giải thưởng này được trao trong bối cảnh “chống lại việc sử dụng vũ khí hạt nhân đang bị đe dọa” là “điều cấm kỵ” (taboo). Ông Frydnes cho biết, khi giải thưởng được công bố, họ vẫn chưa thể liên hệ với tổ chức Nihon Hidankyo để thông báo về giải thưởng. Tuy nhiên, một lúc sau, ông Toshiyuki Mimaki, chủ tịch tổ chức Nihon Hidankyo, đã lên tiếng. Ông yêu cầu vũ khí hạt nhân chắc chắn phải bị bãi bỏ.
Một số tổ chức đang hoạt động ở Trung Đông cũng được coi là ứng cử viên tiềm năng, chẳng hạn như cơ quan cứu trợ người Palestine của Liên Hiệp quốc UNRWA, tổ chức nhân quyền của người Palestine Al-Haq và nhóm nhân quyền B’Tselem của Israel. Tổng thư ký LHQ António Guterres và Tòa án Công lý Quốc tế ở The Hague cũng nằm trong số những ứng cử viên được yêu thích.
Trong những năm gần đây, Ủy ban Nobel đã nhiều lần trao giải Nobel cho các nhà hoạt động nhân quyền, thay vì những người hòa bình truyền thống. Năm ngoái, giải thưởng này thuộc về nhà hoạt động vì quyền phụ nữ Iran đang bị cầm tù Narges Mohammadi. Bà được vinh danh “vì cuộc chiến chống lại sự áp bức phụ nữ ở Iran và các nỗ lưc̣ thúc đẩy nhân quyền và tự do cho tất cả mọi người“.
Lần này có tổng cộng 286 ứng viên được đề cử, trong đó có 197 cá nhân và 89 tổ chức. Con số đó ít hơn đáng kể so với những năm trước. Tên của những người được đề cử theo truyền thống được các tổ chức Nobel giữ bí mật trong 50 năm.
Lễ trao giải tháng 12
Những cá nhân được vinh danh ở các giải y học, vật lý, hóa học và văn học trước đó, đã được công bố trong tuần này.
Tại thủ đô Stockholm (Thụy Điển), Hội đồng Nobel tại Viện Karolinska đã công bố giải Nobel Y Sinh 2024 thuộc về hai nhà khoa học người Mỹ là Victor Ambros và Gary Ruvkun, với việc phát hiện ra microRNA và vai trò của nó trong việc điều hòa gen.
Giải Nobel Vật lý được trao cho John Hopfield và Geoffrey Hinton qua công trình nghiên cứu AI.
Giải Nobel Hóa học được trao cho ba người: David Baker, nhà sinh hóa tại Đại học Washington ở Seattle; Demis Hassabis và John Jumper, hai nhà khoa học máy tính của Google DeepMind, một phòng thí nghiệm nghiên cứu trí tuệ nhân tạo Anh – Mỹ, có trụ sở tại London.
Giải Nobel Văn học năm 2024 thuộc về nữ văn sĩ Hàn Quốc, bà Han Kang nhờ các tác phẩm được nhận định là “trực diện với những chấn thương lịch sử, phơi bày sự mong manh trong cuộc sống phận người”.
Thứ Hai tới sẽ công bố Giải Nobel về Khoa học Kinh tế. Đây là giải thưởng duy nhất không dựa vào di chúc của nhà phát minh thuốc nổ Alfred Nobel (1833 – 1896).
Theo truyền thống, các giải Nobel đều được trao vào dịp kỷ niệm ngày mất của ông Nobel, ngày 10 tháng 12, trong đó Giải Nobel Hòa bình là giải duy nhất không phải ở Stockholm mà ở Oslo. Các giải thưởng có số tiền thưởng trị giá 11 triệu Thụy Điển (gần 970.000 euro) cho mỗi giải.
