Napoléon Bonaparte, người đến từ đảo Corse

Phan Thành Đạt

9-5-2021

Napoléon Bonaparte sinh năm 1769, ở Ajaccio, đảo Corse, mất năm 1821 tại đảo Sainte-Hélène. Năm nay, nước Pháp tổ chức kỷ niệm 200 năm ngày mất của Napoléon Bonaparte. Đây là một nhân vật lịch sử để lại nhiều dấu ấn cho nước Pháp và thế giới.

Những người lính gọi Napoléon là “viên cai nhỏ”, với chiều cao 1m 68, Napoléon thấp bé giữa những người lính cận vệ to cao của mình. Người Anh gọi Napoléon là “con ngoáo ộp” vì ông là đối thủ duy nhất có thể làm sụp đổ nước Anh, cường quốc số 1 thế giới lúc bấy giờ. Văn hào Victor Hugo gọi Napoléon là “con đại bàng”.

Napoléon là một nhà quân sự thiên tài, một nhà cải cách, là hoàng đế của một đế chế rộng lớn do mình lập ra. Ông cũng là một nhà chính trị có khuynh hướng độc tài. Napoléon biết tận dụng sức mạnh của người lính một cách tối đa để phục vụ cho những tham vọng của mình.

I. Napoléon Bonaparte, thiên tài quân sự

Napoléon chỉ huy 86 trận đánh trong sự nghiệp của mình và đã giành chiến thắng 77 trận. Tỉ lệ chiến thắng 90%. Là một nhà quân sự được đào tạo bài bản, Napoléon lần lượt giữ nhiều chức vụ trong đời binh nghiệp: Trung úy pháo binh, thiếu tá, trung tá, tướng chỉ huy sư đoàn, hoàng đế, tổng chỉ huy quân đội. Ông là người trực tiếp tham gia và tổ chức các trận đánh, là người có kinh nghiệm thực tế trên chiến trường, cùng với ý chí ham học hỏi các tài liệu về quân sự của Jules César, Machiavel… Napoléon nắm chắc những kiến thức quân sự đồng thời có những sáng tạo riêng.

Từ năm 1799 đến 1815, nước Pháp dưới quyền chỉ huy của Napoléon, có một đội quân hùng mạnh bậc nhất châu Âu. Napoléon thách thức tất cả các cường quốc khác và mở rộng lãnh thổ Pháp gấp 3 lần. Nước Pháp chinh phục hầu hết các nước châu Âu và giành chiến thắng. Napoléon trở thành hoàng đế của một đế chế rộng lớn, thách thức nước Anh, cường quốc số một về hàng hải bằng cách phong toả đường biển, bao vây kinh tế.

Chiến thuật của Napoléon là tạo yếu tố bất ngờ, hành quân nhanh, đánh nhanh khiến đối phương không kịp trở tay. Những người lính của Napoléon được trang bị nhẹ nhàng nhưng hiệu quả, vì vậy, mỗi ngày họ có thể di chuyển khoảng 40 km, sau đó cắm trại ngoài trời và nghỉ ngơi. Napoléon rất chú ý đến thực địa, mỗi lần hành quân, Napoléon luôn nghiên cứu địa hình với các nhà địa lý để nắm rõ đồi núi, sông suối… ở những nơi quân đội sẽ đến.

Napoléon sử dụng gián điệp để thu thập tin tức của đối phương, đồng thời tung ra các tài liệu giả có chữ ký của mình để đánh lạc hướng và bắt kẻ thù theo kế hoạch đã vạch ra.

Napoléon sử dụng các biện pháp tuyên truyền hiệu quả để lấy lòng dân. Napoléon thuyết phục dân chúng bằng cách khẳng định cuộc chiến tranh của mình là chính nghĩa nhằm loại bỏ chế độ phong kiến lâu đời kềm kẹp người dân, nhằm thiết lập chế độ mới bảo đảm các quyền tự do và lợi ích cho dân. Quân đội của Napoléon không phải là kẻ thù mà là bạn của dân.

Với những người lính của mình, Napoléon đề cao và tôn vinh họ. Khi chiến thắng trận Austerlitz, Napoléon hứa sẽ xây dựng một tượng đài chiến thắng ở Paris để ca ngợi chiến công của họ. Ông nói với họ: “Khi các anh trở về nhà, các anh chỉ cần nói với mọi người, tôi đã tham gia trận Austerlitz, ngay lập tức, họ sẽ nói, đó là những người dũng cảm”.

Trên đường hành quân qua sa mạc Ai Cập, Napoléon nói với họ: “Hỡi những người lính, từ 40 thế kỷ nay, những kim tự tháp ngắm nhìn các bạn”. Khi đi chinh phục Ai Cập, Napoléon mang theo 100 nhà khoa học đi cùng, với mong muốn đến học hỏi, nghiên cứu nền văn minh Ai Cập.

II. Napoléon Bonaparte, nhà cải cách, người xây dựng nhiều công trình kiến trúc

Napoléon để lại rất nhiều dấu ấn cho nước Pháp và châu Âu. Ông là người thay đổi nền hành chính của Pháp. Napoléon lập ra Hội đồng nhà nước, Toà án về thu chi tài chính công, lập ra chức tỉnh trưởng, lập ra ngân hàng Pháp, phòng thương mại, thị trường chứng khoán…

Napoléon cải tổ các trường đại học, lập ra nhiều trường lớn, thiết lập kỳ thi tú tài.

Napoléon chấn chỉnh lại cách đánh số nhà và đường phố, thiết lập hệ thống hành chính và luật pháp cho nhiều nước châu Âu, mỗi khi nước Pháp đến đánh chiếm và giành chiến thắng.

Napoléon cho xây dựng nhiều công trình lớn ở Paris và khắp nơi ở Pháp: Khải Hoàn Môn, cây cột đồng ở quảng trường Vendôme, nhà thờ Madeleine, Arc de triomphe du Carrousel, cầu đá ở Bordeaux…

Napoléon ban hành bộ luật dân sự năm 1804. Đến nay, bộ luật này vẫn đang được sử dụng. Napoléon nhận xét về bộ luật này như sau: “Vinh quang thật sự của ta không phải là có nhiều chiến thắng, Waterloo sẽ xóa đi những chiến thắng đó, điều mà không gì xóa được, điều mà còn mãi với thời gian, đó là bộ luật dân sự”.

Napoléon lập ra huân chương Bắc Đẩu bội tinh để thưởng cho những người lính dũng cảm. Đây là huân chương cao quý nhất của Pháp, đến nay đã có hơn 90 ngàn người được nhận huân chương này.

III. Napoléon Bonaparte, nhân vật lịch sử gây nhiều tranh cãi

Năm 1802, Napoléon thiết lập lại chế độ nô lệ, ông ủng hộ chính sách khai thác các đảo thuộc địa của Pháp. Napoléon bãi bỏ luật xoá bỏ nô lệ có từ năm 1794. Đây là một trong những nguyên nhân khiến nhiều người có cái nhìn không thiện cảm về ông.

Năm 1802, Napoléon bán vùng Louisiane, vùng đất thuộc bang Louisiana của Mỹ hiện nay, cho Mỹ, hợp đồng mua bán hoàn tất vào năm 1803, với số tiền 60 triệu franc (khoảng 15 triệu Mỹ kim thời giá lúc đó). Louisiane là một vùng đất rộng lớn, giàu tài nguyên thời bấy giờ.

Khi nắm quyền gần như tuyệt đối, không còn thế lực cạnh tranh, Napoléon ban phát bổng lộc và quyền lực cho những người thân trong gia đình mình, châu Âu trở thành vùng đất bị gia đình Bonaparte cai trị. Anh chị em của Napoléon là những người vô dụng, không có tài năng và không thể sánh bằng Napoléon, hạn chế này là một trong những nguyên nhân khiến đế chế của Napoléon sụp đổ.

Trong suốt 15 năm, từ 1800 đến 1815, chiến tranh diễn ra khắp nơi ở châu Âu. Napoléon, với tham vọng chinh phục và mong muốn thiết lập trật tự mới ở châu Âu, đã đánh chiếm nhiều quốc gia. Dưới thời Napoléon, khoảng hơn 2 triệu người Pháp tham gia chiến tranh, khoảng 1 triệu người chết. Tổng cộng có khoảng 3 đến 6 triệu người chết trong các cuộc chiến của Napoléon với các triều đại phong kiến châu Âu.

Napoléon trở thành hoàng đế lúc 35 tuổi, khi tự cầm vương miện từ tay đức giáo hoàng và đội lên đầu mình trong lễ phong vương ở Nhà thờ Đức Bà, năm 1804. Là một nhà quân sự độc tài, Napoléon đã gây cảnh binh đao, khói lửa khắp nơi ở châu Âu và trên thế giới. Là một nhà chính trị có tầm nhìn xa, ông đã tạo ra những nền móng vững chắc về hành chính, luật pháp, kinh tế… cho nước Pháp. Ông là một nhân vật lịch sử gây nhiều tranh cãi.

Napoléon đã thực hiện giấc mơ chinh phục giống như những nhân vật trong lịch sử nước Pháp như Guillaume le Conquérant, Charlemagne. Với gốc gác thường dân, Napoléon được xếp ngang với các vị vua Clovis, Henri IV, Louis XIV và trở thành một huyền thoại.

Các nhà thơ, nhà văn, nhạc sĩ, hoạ sĩ thời đó ca ngợi Napoléon như một biểu tượng của nước Pháp. Từ Chateaubriand đến Gustave Flaubert, từ Victor Hugo đến Beethoven… đều ngưỡng mộ nhân vật này. Beethoven còn sáng tác một bản nhạc tặng Napoléon. Tuy nhiên, ông đã nổi giận và thất vọng khi quân đội Pháp xâm chiếm nước Đức, quê hương của mình.

Napoléon mất tại đảo Sainte-Hélène, ngày 5 tháng 5 năm 1821, khi mới 51 tuổi. Thi hài của ông được đưa về điện Invalides ở Paris.

Ngày nay, chiến thuật quân sự của Napoléon vẫn được giảng dạy ở các trường đại học. Bộ luật dân sự của Napoléon từ năm 1802 vẫn được sử dụng hàng ngày. Bộ máy hành chính do ông thiết lập vẫn được áp dụng… 200 năm đã trôi qua, nhưng cái bóng của nhân vật lịch sử này vẫn còn. Trong lễ tưởng niệm 200 năm ngày mất của Napoléon được tổ chức ở điện Invalides, tổng thống Pháp Emmanuel Macron nhận xét: “Napoléon là một phần của chúng ta”.

IV. Một số câu nói của Napoélon Bonaparte

1. On gouverne mieux les hommes par leurs vices que par leurs vertus.

Người ta cai trị con người dễ hơn nhờ thói hư tật xấu của họ, hơn là đức hạnh của họ.

2. Le peuple est le même partout. Quand on dore ses fers, il ne hait pas la servitude.

Nhân dân khắp nơi đều giống nhau. Khi người ta mạ vàng xiềng xích, nhân dân không còn chán ghét tình trạng bị trói buộc nữa.

3. Le mot de “vertu politique” est un non-sens.

Từ đạo đức chính trị là một từ vô nghĩa.

4. La bonne politique est de faire croire aux peuples qu’ils sont libres.

Làm chính trị giỏi là khiến cho nhân dân tưởng rằng họ có tự do.

5. Il n’y a que deux puissances au monde, le sabre et l’esprit : à la longue, le sabre est toujours vaincu par l’esprit.

Chỉ có hai thứ là sức mạnh trên thế giới này: Thanh kiếm và trí tuệ. Với thời gian, thanh kiếm sẽ bị khuất phục bởi trí tuệ.

6. Dans les révolutions, il y a deux sortes de gens : ceux qui les font et ceux qui en profitent.

Trong các cuộc cách mạng, luôn có hai kiểu người: Những người thực hiện chúng và những người hưởng lợi từ chúng.

7. L’histoire est une suite de mensonges sur lesquels on est d’accord.

Lịch sử là một chuỗi những điều dối trá và người ta đồng ý với những điều đó.

8. On ne conduit le peuple qu’en lui montrant un avenir : un chef est un marchand d’espérance.

Người ta chỉ có thể dẫn đường được nhân dân bằng cách chỉ ra cho họ tương lai. Lãnh tụ dẫn đường là nhà buôn, chuyên bán niềm hy vọng.

9. Il faut qu’une constitution soit courte et obscure. Elle doit être faite de manière à ne pas gêner l’action du gouvernement.

Hiến pháp cần ngắn gọn, mù mờ. Nó phải được viết sao cho không gây cản trở gì đến hành động của nhà nước.

10. Laissons dormir la Chine, car lorsqu’elle s’éveillera, le monde tremblera.

Chúng ta hãy để Trung Quốc ngủ vì khi Trung Quốc thức dậy thế giới sẽ phải rùng mình.