Sự trở lại của Trump và tương lai quan hệ Mỹ-Việt: Con đường tới tự do và dân chủ?

Học thuyết “Nước Mỹ Trên Hết” của Trump, với trọng tâm vào chủ nghĩa dân tộc kinh tế và cách tiếp cận giao dịch trong quan hệ đồng minh, đã đem lại kết quả pha trộn trên toàn cầu.

Đối với những người Việt Nam mong muốn một Việt Nam tự do, dân chủ và thịnh vượng, sự trở lại của Trump đem lại cả cơ hội lẫn thách thức trong bối cảnh quan hệ phức tạp giữa Mỹ và Việt Nam.

Chính sách đối ngoại của Trump: Thực dụng, giao dịch, và thiếu sự cam kết

Trong nhiệm kỳ đầu tiên, chính sách đối ngoại của Trump ít đặt nặng các cam kết lý tưởng, thay vào đó là những thỏa thuận thực dụng nhằm thúc đẩy lợi ích của Mỹ.

Cách tiếp cận giao dịch này bao gồm tăng cường lập trường của Mỹ đối với Trung Quốc, chỉ trích các thách thức về kinh tế và an ninh của Bắc Kinh, và ưu tiên các thỏa thuận song phương hơn là các liên minh đa phương.

Tại Đông Nam Á, Trump chủ yếu tập trung vào mối quan hệ kinh tế, ít khi gây áp lực về cải cách chính trị, nhân quyền, hay các giá trị dân chủ—những giá trị cốt lõi đối với các nguyện vọng dân chủ của Việt Nam.

Việt Nam và hành trình cân bằng giữa Mỹ và Trung Quốc

Chính phủ Việt Nam đã khéo léo cân bằng mối quan hệ với Mỹ và Trung Quốc, đặc biệt là với sự tương đồng ý thức hệ với Bắc Kinh.

Lãnh đạo Hà Nội nhận ra giá trị chiến lược của Mỹ như một đối trọng với ảnh hưởng của Trung Quốc, nhưng họ cũng chia sẻ nền tảng độc tài tương tự với Bắc Kinh, không chấp nhận các giá trị dân chủ của Mỹ.

Sự cân bằng tinh tế này mang lại cho các lãnh đạo Việt Nam sự linh hoạt để tăng cường quan hệ kinh tế với Mỹ trong khi chống lại sức ép cải cách chính trị.

Dưới góc nhìn của Trump, khi ông có xu hướng ưu tiên lợi ích kinh tế hơn là các giá trị lý tưởng, các nhà lãnh đạo Việt Nam có thể sẽ tiếp tục mở rộng quan hệ thương mại với Mỹ mà không lo ngại sự can thiệp ngoại giao vào chính sách nội bộ.

Về lâu dài, điều này có thể cản trở nỗ lực của Mỹ trong việc ảnh hưởng đến sự thay đổi chính trị ở Việt Nam, với khả năng chính quyền hiện tại sẽ tiếp tục chơi cả hai bên để duy trì quyền lực.

Vai trò của chính sách Mỹ trong việc thúc đẩy dân chủ và tự do ở Việt Nam

Để Mỹ có thể thúc đẩy lợi ích của mình ở Việt Nam trong khi cổ vũ cho tự do và dân chủ, Washington cần suy nghĩ lại chiến lược tiếp cận của mình.

Dưới đây là một số điểm cần cân nhắc:

1. Đòn bẩy kinh tế để cải cách chính trị

Học thuyết “Nước Mỹ Trên Hết” của Trump không loại trừ khả năng Mỹ có thể sử dụng đòn bẩy kinh tế để khuyến khích các cải cách chính trị. Mỹ có thể khuyến khích Việt Nam thực hiện những thay đổi nhỏ nhưng có ý nghĩa—chẳng hạn như bảo đảm tự do báo chí và trả tự do cho tù nhân chính trị—bằng cách gắn kết các thỏa thuận thương mại với điều kiện nhân quyền. Cách tiếp cận này sẽ phù hợp với lợi ích của Mỹ mà không làm suy yếu quan hệ kinh tế.

2. Hỗ trợ xã hội dân sự và truyền thông độc lập

Sự thay đổi dân chủ thường cần sự ủng hộ từ cộng đồng. Bằng cách tài trợ lặng lẽ cho các nhóm xã hội dân sự và truyền thông độc lập ở Việt Nam, Mỹ có thể góp phần xây dựng văn hóa tự do ngôn luận và các giá trị dân chủ. Sự hỗ trợ này có thể trao quyền cho những tiếng nói người Việt đòi hỏi minh bạch và trách nhiệm, tạo ra áp lực từ bên trong cho các cải cách mà ít phụ thuộc vào sự can thiệp của Mỹ.

3. Nhấn mạnh rủi ro của chế độ một đảng

Các nhà lãnh đạo Mỹ có thể sử dụng các kênh ngoại giao và nền tảng công khai để nhấn mạnh những rủi ro liên quan đến chế độ một đảng của Việt Nam. Nêu rõ những bất cập kinh tế, tham nhũng, và sự hạn chế tự do cá nhân dưới chế độ độc tài có thể tạo sức hút với thế hệ trẻ Việt Nam, những người kết nối với thế giới qua mạng xã hội. Bài phát biểu của Trump về Trung Quốc có thể được mở rộng để giúp người dân Việt Nam thấy rõ nguy cơ khi quá gần gũi với một mô hình độc tài.

4. Thúc đẩy quan hệ hợp tác khu vực

Một chiến lược khu vực rộng lớn hơn là cần thiết. Thay vì cô lập Việt Nam, Mỹ có thể khuyến khích mối quan hệ mật thiết hơn giữa Việt Nam và các quốc gia dân chủ láng giềng như Nhật Bản, Hàn Quốc, và Philippines. Cách tiếp cận này sẽ cho thấy lợi ích của việc quản trị dân chủ và sự thịnh vượng kinh tế, giúp lãnh đạo và người dân Việt Nam nhận thấy rằng ổn định và tiến bộ không nhất thiết phải đánh đổi tự do.

Lực lượng dân chủ Việt Nam và tương lai dưới thời Trump

Cộng đồng dân chủ Việt Nam, lo ngại về việc Trump ưu tiên quan hệ giao dịch hơn các lý tưởng dân chủ, hiện đang đối mặt với một vấn đề nan giải. Với Trump, ông có thể sẽ không gây áp lực lên Hà Nội về phương diện lý tưởng, khiến họ lo ngại rằng Mỹ sẽ không quan tâm đến cuộc đấu tranh của họ vì tự do và dân chủ. Tuy nhiên, họ có thể duy trì hy vọng: lịch sử đã cho thấy các giá trị tự do và quyền tự quyết của Mỹ thường tìm được chỗ đứng trong chính sách đối ngoại, đặc biệt với sự ủng hộ từ công chúng Mỹ. Điều quan trọng là các lực lượng dân chủ Việt Nam cần xây dựng mối quan hệ với xã hội dân sự Mỹ, truyền thông và Quốc hội, tạo dựng một nền tảng hỗ trợ từ bên ngoài vượt qua sự thay đổi của bất kỳ chính quyền nào.

Kêu gọi hành động vì tương lai Việt Nam

Khi Mỹ điều chỉnh lại chính sách đối ngoại dưới thời Trump, vẫn còn cơ hội cho người dân Việt Nam tranh đấu cho một tương lai tự do, dân chủ, và thịnh vượng. Khát vọng tự do và quyền tự quyết là giá trị phổ quát, không gắn liền với bất kỳ quốc gia hay chính quyền nào. Bằng cách tiếp tục đòi hỏi trách nhiệm, minh bạch, và những quyền tự do mà người dân Mỹ lâu nay được hưởng, người dân Việt Nam có thể tự vạch ra con đường tương lai cho mình.

Chủ nghĩa thực dụng của Trump, dù đáng lo ngại, không có nghĩa là ông không thể hỗ trợ cho một Việt Nam hòa bình và thịnh vượng đồng hành cùng lợi ích của Mỹ. Nhưng nhiệm vụ giữ gìn tầm nhìn này thuộc về người dân Việt Nam—và những người ủng hộ họ trên toàn cầu. Một Việt Nam coi trọng tự do và dân chủ, bên cạnh sự thịnh vượng, không chỉ là giấc mơ mà còn là một mục tiêu chiến lược có lợi cho cả hai quốc gia trong thế kỷ 21.