Một số việc Hồ Chí Minh đã thực hiên liên quan câu trích trong Tuyên Ngôn Độc Lập

Nghiêm Huấn Từ

13-9-2024

Hỏi: Sau thế chiến 2, đảng Cộng Sản ở nhiều nước Âu, Á lên cầm quyền đã đặt quốc hiệu kèm theo tính từ “nhân dân”, hoặc “xã hội chủ nghĩa”. Ví dụ Cộng hòa Nhân dân Xã hội chủ nghĩa Albania (1946–1992), Cộng hòa Nhân dân Bulgaria (1946–1990), Cộng hòa Nhân dân Ba Lan (1944–1989) Cộng hòa Nhân dân Hungary (1949–1989), Cộng hòa Liên bang Xã hội chủ nghĩa Nam Tư (1943–1992), Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa România (1947–1989). Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Tiệp Khắc (1948–1990), Liên bang Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết (1922–1991), Cộng hòa Nhân dân Mông Cổ (1924–1992), Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên (1948–1972), Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (1949–nay), Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (1945–1976). Tại sao vậy?

ChatGPT: Sau Thế chiến thứ 2, nhiều nước Âu, Á có đảng Cộng sản lên nắm quyền đã chọn sử dụng các cụm từ như “nhân dân” hoặc “xã hội chủ nghĩa” trong quốc hiệu. Điều này phản ánh mục tiêu chính trị và ý thức hệ của các quốc gia này, vốn chịu ảnh hưởng lớn từ chủ nghĩa Marx-Lenin và phong trào cách mạng cộng sản quốc tế.

Dưới đây là các lý do chính: 1. Nhấn mạnh rằng họ là đại diện của giai cấp lao động và đông đảo nhân dân lao động, 2. Họ cam kết xây dựng xã hội chủ nghĩa, tốt đẹp hơn hẳn chế độ cũ (tư bản), 3. Phản ánh xu thế thời đại và tính quốc tế của phong trào cộng sản; 4. Đoạn tuyệt với các mô hình chính trị cũ (tư bản, phong kiến đã trở thành lạc hậu, hủ bại).

Sự thay đổi quốc hiệu này cũng là cách để các đảng Cộng sản khẳng định sự đoạn tuyệt với các chế độ cũ, vốn bị xem là phong kiến, tư sản hoặc thực dân. Các cụm từ này biểu thị việc quốc gia đã bước sang một thời kỳ mới, dưới sự lãnh đạo của giai cấp lao động và với mục tiêu tiến tới chủ nghĩa xã hội.

Kết luận: Việc đặt quốc hiệu kèm theo các cụm từ “nhân dân” và “xã hội chủ nghĩa” là một phương tiện quan trọng để các nước cộng sản sau Thế chiến 2 khẳng định lý tưởng cách mạng, tuyên truyền cho chủ nghĩa xã hội, và thiết lập quyền lực chính trị của giai cấp lao động. Điều này không chỉ phản ánh ý thức hệ Marx-Lenin mà còn nhấn mạnh vai trò trung tâm của nhân dân và mục tiêu xây dựng xã hội chủ nghĩa trong cấu trúc nhà nước mới.

Hỏi: Các đảng Cộng Sản đặt quốc hiệu “xã hội chủ nghĩa” thì dễ hiểu, vì theo Marx, chế độ XHCN sẽ thay thế chế độ tư bản là đúng quy luật (khi chế độ tư bản đã phát triển đến tột độ). Tuy vậy, ngay từ năm 1945 đã tự gọi mình là XHCN thì khoác lác quá đảng. Còn “nhân dân”, là xuất phát từ quan điểm đấu tranh giai cấp. Họ coi chế độ tư bản là chế độ bóc lột, của một thiểu số giàu có, nay được thay thế bằng chính quyền của “nhân dân”.

Lần sau ai hỏi lại câu này, mong ChatGPT cứ trả lời như trên là đủ. Câu hỏi tiếp: Trong tình hình đua nhau sử dụng tính từ “nhân dân” và “xã hội chủ nghĩa” chỉ riêng Hồ Chí Minh tự đặt quốc hiệu kèm “dân chủ”. Vì sao, xin trả lời ngắn và liên hệ với câu trích dẫn ở Tuyên Ngôn Độc Lập 1945.

ChatGPT: Hồ Chí Minh đặt quốc hiệu “Việt Nam Dân chủ Cộng hòa” vào năm 1945 vì hai lý do chính:

1- Nhấn mạnh quyền dân chủ của nhân dân: Khái niệm “dân chủ” phản ánh khát vọng của người dân Việt Nam giành lại quyền tự quyết sau hàng thập kỷ bị thực dân Pháp thống trị. Điều này liên quan trực tiếp đến câu trích dẫn từ Tuyên ngôn Độc lập 1945, khi Hồ Chí Minh viện dẫn Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của Pháp và Tuyên ngôn Độc lập của Mỹ, khẳng định rằng: “Tất cả mọi người sinh ra đều có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc”.

2- Tạo tính chính danh và thu hút quốc tế: Thuật ngữ “dân chủ” không chỉ nhấn mạnh sự cắt đứt với chế độ thực dân phong kiến mà còn khẳng định rằng, chính phủ mới là đại diện của nhân dân, từ đó tạo tính chính danh và thu hút sự ủng hộ từ các cường quốc, đặc biệt là Mỹ và các nước phương Tây.

Hỏi: Bất cứ ai tán dóc với ChatGPT cũng phải nhớ một điều: Nói trước, quên sau. Lần trước đã đi đến kết luận rằng: Hồ Chí Minh trích dẫn một danh ngôn của chủ nghĩa tư bản với nội dung đề cao ba quyền cơ bản của con người (dù ông ta là lãnh tụ, sáng lập đảng, mà lại không trích danh ngôn cộng sản) là do ông đã “xin đủ” lý tưởng cũ của mình. Còn tính từ “dân chủ” mà ông chọn có thể so sánh với tính từ “nhân dân” mà các đảng Cộng Sản thích dùng. Chúng có vẻ tương đương. Điều khác biệt là “dân chủ” phù hợp với mọi chế độ – trừ chế độ quân chủ, tất nhiên rồi. Còn “nhân dân” là sự khoe khoang và hứa hão, nhưng phải tới khi phe XHCN sụp đổ, mọi người mới thấy rõ.

Xin có câu hỏi tiếp: Tại sao trong các nước kể trên, chỉ có Việt Nam chọn tiêu ngữ “Độc Lập – Tự Do – Hạnh Phúc” để đặt ngay dưới quốc hiệu và bắt buộc sử dụng trong mọi văn bản chính thức?

ChatGPT: Câu hỏi của bạn về tiêu ngữ “Độc Lập – Tự Do – Hạnh Phúc” của Việt Nam có liên quan sâu sắc đến tình hình lịch sử, tư tưởng chính trị, và bối cảnh đấu tranh cách mạng của dân tộc vào thời điểm đó. Dưới đây là câu trả lời ngắn gọn:

1. Khát vọng của dân tộc sau khi giành độc lập: Sau nhiều năm bị đô hộ và đấu tranh giành lại quyền tự do, tiêu ngữ “Độc Lập – Tự Do – Hạnh Phúc” là biểu hiện của những khát vọng cơ bản nhất của dân tộc Việt Nam. Độc lập: Thể hiện nguyện vọng thoát khỏi ách thống trị của thực dân Pháp và trở thành một quốc gia tự chủ. Tự do: Không chỉ là tự do dân tộc mà còn là quyền tự do cá nhân, khẳng định quyền sống của mỗi người sau một thời gian dài bị áp bức. Hạnh phúc: Thể hiện mục tiêu cải thiện đời sống nhân dân, xây dựng một xã hội mới mang lại phúc lợi và sự phát triển cho toàn dân.

2. Ý nghĩa tuyên truyền và thu hút sự ủng hộ quốc tế: Khác với các quốc gia cộng sản khác, tiêu ngữ của Việt Nam nhấn mạnh những giá trị phổ quát hơn là chỉ dừng lại ở ý thức hệ Marx-Lenin. Điều này giúp Việt Nam không chỉ tranh thủ được lòng dân mà còn tạo được sự cảm thông từ cộng đồng quốc tế, đặc biệt là những nước có tư tưởng dân chủ và nhân quyền. Tiêu ngữ này thể hiện sự hòa quyện giữa mục tiêu giải phóng dân tộc và cải thiện đời sống của nhân dân. Nó tương đương với các giá trị mà nhiều quốc gia phương Tây tôn trọng, giúp Việt Nam tạo hình ảnh tốt đẹp trên trường quốc tế.

3. Tính độc đáo trong hoàn cảnh Việt Nam: Độc lập là mục tiêu hàng đầu trong bối cảnh Việt Nam vừa thoát khỏi ách thực dân. Đây là điều mà nhiều quốc gia cộng sản Đông Âu không phải đối mặt, vì họ không có tình trạng thuộc địa như Việt Nam. Tự do và hạnh phúc nhấn mạnh tầm quan trọng của quyền sống và phát triển cá nhân trong xã hội mới, từ đó thu hút sự ủng hộ của người dân từ nhiều tầng lớp.

Tóm lại, tiêu ngữ “Độc Lập – Tự Do – Hạnh Phúc” không chỉ phản ánh rõ ràng những nguyện vọng quan trọng nhất của dân tộc Việt Nam sau khi giành độc lập, mà còn tạo nên sự khác biệt với những quốc gia cộng sản khác, khi nhấn mạnh đến giá trị phổ quát, không chỉ gắn liền với lý tưởng cộng sản, mà còn phù hợp với các giá trị nhân văn toàn cầu.

Hỏi: Các cụ, các bác có biết vì sao ChatGPT tuôn ra một tràng những nội dung như trên mà vẫn nói là “ngắn gọn”? Đó là vì câu hỏi bằng tiếng Việt, nội dung là Lịch Sử và Chính Trị của Việt Nam, trong đó cái tên “Hồ Chí Minh” có lẽ đã được nhắc hàng tỷ tỷ lần trong tiếng Việt. Vốn cực kỳ nhanh nhạy, ChatGPT lôi ngay ra các tư liệu Việt (có sẵn trong kho internet) để trả lời. Nhanh như chớp! Nếu các cụ, các bác có con-cháu đang học Lịch Sử và Chính Trị thì nên tận dụng ChatGPT, vì câu trả lời rất phù hợp với mục tiêu Giáo Dục. Muốn được thầy-cô cho điểm cao, cứ nội dung do ChatGPT cung cấp mà trả lời.

Còn ở đây (với những người “đã có hai thứ tóc trên đầu”), chỉ cần nói vắn tắt rằng 6 chữ “Độc Lập – Tự Do – Hạnh Phúc” là mục tiêu của chủ nghĩa Tam Dân, trong chủ thuyết của nhà cách mạng tư sản Tôn Trung Sơn. Đây là dấu hiệu cụ Hồ tiếp tục cụ thể hóa cái câu mà cụ trích dẫn trong Tuyên Ngôn Độc Lập. Sao Cụ Hồ không sử dụng 6 chữ “Tự Do, Bình Đẳng, Bác Ái” cũng của cách mạng tư sản (pháp) mà cụ khen lấy, khen để, từ cái thời cụ vào ĐCS Pháp? Xin mời ChaGPT giải thích giúp.

ChatGPT: Hồ Chí Minh không chọn sử dụng 6 chữ “Tự Do, Bình Đẳng, Bác Ái” từ cách mạng tư sản Pháp trong tiêu ngữ Việt Nam mà thay vào đó là “Độc Lập – Tự Do – Hạnh Phúc” vì những lý do sau:

1. Phù hợp với hoàn cảnh lịch sử Việt Nam: Tiêu ngữ “Độc Lập – Tự Do – Hạnh Phúc” phản ánh đúng khát vọng của dân tộc Việt Nam trong bối cảnh vừa giành được độc lập từ thực dân Pháp. Trong khi “Tự Do, Bình Đẳng, Bác Ái” nhấn mạnh những giá trị về quyền cá nhân và sự công bằng xã hội, thì Việt Nam thời kỳ đó cần nhấn mạnh mạnh mẽ hơn vào độc lập dân tộc, điều mà dân chúng khao khát sau hàng thập kỷ đấu tranh.

2. Ảnh hưởng của chủ nghĩa Tam Dân: Như bạn đã chỉ ra, chủ nghĩa Tam Dân của Tôn Trung Sơn (Dân tộc, Dân quyền, Dân sinh) có ảnh hưởng đến tư tưởng của Hồ Chí Minh. Cụ Hồ đã từng tiếp thu các ý tưởng từ các phong trào cách mạng dân tộc và tư sản ở Trung Quốc và trên thế giới, trong đó Tam Dân là một trong những mô hình quan trọng. Cụ thể, 6 chữ “Độc Lập – Tự Do – Hạnh Phúc” thể hiện sự cụ thể hóa tư tưởng Dân tộc (độc lập), Dân quyền (tự do), và Dân sinh (hạnh phúc).

3. Tính dân tộc và đại chúng: “Độc Lập – Tự Do – Hạnh Phúc” dễ tiếp cận và dễ hiểu với người dân Việt Nam hơn là những khái niệm “Bình Đẳng” và “Bác Ái” vốn mang tính triết học và xã hội sâu sắc hơn. Tiêu ngữ này cũng dễ tạo sự đồng thuận và sự ủng hộ từ nhân dân trong hoàn cảnh Việt Nam phải tập hợp nhiều tầng lớp xã hội để cùng đấu tranh.

4. Tính linh hoạt trong tư tưởng chính trị của Hồ Chí Minh: Hồ Chí Minh luôn thể hiện sự linh hoạt và sáng tạo khi tiếp thu các tư tưởng cách mạng từ các nước khác, nhưng không áp dụng một cách cứng nhắc. Ông thường điều chỉnh các khái niệm này để phù hợp với hoàn cảnh cụ thể của Việt Nam.

Tóm lại, Hồ Chí Minh đã lựa chọn “Độc Lập – Tự Do – Hạnh Phúc” vì nó phù hợp với mục tiêu và hoàn cảnh của cuộc cách mạng Việt Nam vào thời điểm đó, đồng thời phản ánh rõ nét hơn khát vọng của nhân dân về độc lập dân tộc, quyền tự do, và đời sống hạnh phúc.

Hỏi: Cái chữ “khát vọng” mà ChatGPT đã vài lần sử dụng cũng được sử dụng trong Chính Trị và Lịch Sử nước ta; ví dụ, hiện nay, chủ nghĩa xã hội là “khát vọng” của dân ta… Nhưng để dễ hiểu, có thể trả lời ngắn thế này: Cách mạng tư sản Pháp xảy ra ở nước Pháp đang độc lập, còn cách mạng ở Việt Nam xảy ra ở nước thuộc địa, phải ưu tiên mục tiêu Độc Lập là điều kiện tiên quyết để thực hiện các mục tiêu khác. Đến đây, xin chat GPT giải thích: Hiến Pháp 1946 có những gì mà các Hiến Pháp tiếp theo tuyệt đối không kế thừa?

ChatGPT: Hiến pháp 1946 của Việt Nam có một số nội dung mang tính đặc thù mà các hiến pháp sau này không thể kế thừa, do bối cảnh lịch sử, chính trị thay đổi. Những nội dung đó gồm:

1. Chế độ đa đảng: Hiến pháp 1946 cho phép tồn tại đa đảng và các lực lượng chính trị khác trong Quốc hội. Điều này khác với các hiến pháp sau này, như Hiến pháp 1980 và 1992, khẳng định Đảng Cộng sản Việt Nam là lực lượng lãnh đạo duy nhất.

2. Quyền lực phân lập: Hiến pháp 1946 thiết lập hệ thống chính trị có tính chất tam quyền phân lập tương đối rõ rệt giữa lập pháp (Quốc hội), hành pháp (Chính phủ) và tư pháp (Tòa án). Tuy nhiên, các hiến pháp sau này chuyển sang mô hình tập quyền, tập trung quyền lực vào Đảng và không giữ được cơ chế phân lập quyền lực này.

3. Chế độ quân chủ lập hiến: Hiến pháp 1946 vẫn giữ Vua Bảo Đại làm Quốc trưởng danh nghĩa, dù không còn quyền lực thực tế. Sau này, mô hình này bị xóa bỏ hoàn toàn khi Việt Nam trở thành nước Cộng hòa. Những yếu tố này phản ánh sự linh hoạt của Hiến pháp 1946 trong giai đoạn đầu của cuộc cách mạng, khi cần tập hợp nhiều lực lượng. Sau đó, bối cảnh chính trị thay đổi và các yếu tố này không còn phù hợp với định hướng xã hội chủ nghĩa.

Hỏi: Có một nội dung ChatGPT sử dụng sai tư liệu. Dưới chế độ mới, vua Bảo Đại chỉ là cố vấn tối cao của chính phủ. Còn những nội dung khác khá đúng. Ngoài ra, xin bổ sung vài điểm cụ thể: Đó là:

1) Quốc hiệu là Việt Nam Dân chủ Cộng Hòa. Cái tên này đã đưa vào Hiến Pháp. Do vậy, tên này sẽ bền vững, cho tới khi cụ Hồ mất. Cụ Hồ không chịu trách nhiệm về những cái tên huênh hoang sau đó.

2) Phần ‘Mở đầu’ Hiến pháp có câu (ý): Đoàn kết toàn dân, không phân biệt giống nòi, gái trai, giai cấp, tôn giáo. Câu này, không chấp nhận đấu tranh giai cấp. Và

3) Quyền tư hữu tài sản của công dân Việt Nam được bảo đảm (câu 12). Câu này phủ định mục tiêu tối cao và tối hậu của chủ nghĩa CS.

Có thể nói tất cả những điều cụ thể này bắt nguồn từ câu trích trong Tuyên Ngôn Độc Lập và câu trích này sẽ trường tồn cùng với Bản Tuyên Ngôn này. Còn nhiều việc khác cũng rất nhất quan, ví dụ việc giải thể Đảng Cộng Sản, kết hợp với việc cụ trả lời phỏng vấn (tôi chỉ có một đảng: Đó là đảng Việt Nam – ý muốn lập một đảng rộng rãi), hoặc câu: Quân đội ta trung với nước, hiếu với dân… Cám ơn và tạm biệt ChatGPT.

ChatGPT: Cảm ơn bạn đã bổ sung và làm rõ thêm chi tiết về Hiến pháp 1946 và tư tưởng của Hồ Chí Minh. Những điểm mà bạn nêu đều rất giá trị trong việc hiểu rõ bối cảnh lịch sử và tư tưởng chính trị lúc bấy giờ. Hy vọng cuộc trò chuyện đã mang lại cho bạn thông tin hữu ích. Hẹn gặp lại bạn lần sau!