Nguyễn Đình Cống
5-1-2024
Vừa qua, tôi theo dõi buổi thuyết trình trên YouTube của thầy Giản Tư Trung, với tiêu đề “Thấu hiểu chính mình để thay đổi bản thân”.
Nội dung thuyết trình rất có ý nghĩa, giống như một cơn mưa rất mát trong ngày trời nắng gắt. Tuy vậy, sau khi nghe xong, tôi muốn trình bày vài ý.
Những ý này chắc là thầy Trung có biết, nhưng vì sự hạn chế về thời giờ nên chưa kịp trình bày, mà để cho mọi người tự suy nghĩ. Đó là các ý kiến xoay quanh khái niệm quan trọng là “minh định”, nghĩa là biết nhận thức một lý thuyết, một con người, một sự vật, một việc làm, một lời nói v.v… (Gộp chung lại gọi là một sự vật) là như thế nào, đúng hay sai, thiện hay ác, tốt hay xấu v.v… (Gộp chung lại, gọi là đúng hay sai). Phải chăng “minh định” ngược lại với “vô minh” trong Phật giáo?
Nhận thức gồm ba khía cạnh: Nhận thức chính xác, nhận thức nhầm và nhận thức lại. Minh định là nhận thức chính xác.
Về nhận thức lại, như thầy Trung trình bày, lúc còn bé, nghe truyện Tấm Cám, cho là hay, rất ủng hộ Tấm, khi lớn lên mới phát hiện thấy việc làm vô nhân đạo của cô. Khi xem xong phim được giải Oscar, cho là quá tầm thường, sau một thời gian mới hiểu được những ý tưởng tuyệt vời của nó. Như vậy, ban đầu có nhận thức nhầm, sau đó phải có một quá trình lâu dài, có khi còn gian khổ mới nhận thức lại được để trở về với nhận thức chính xác.
Ở đây cần đặt ra mấy câu hỏi và trả lời như sau:
1. Chứng kiến cùng một sự vật, tại sao có người minh định được, nghĩa là có nhận thức chính xác, biết nó đúng hay sai, trong khi có người nhận thức nhầm, để rồi phải nhận thức lại. Tác hại của nhận nhận thức nhầm như thế nào.
Để minh định được một sự vật cần có trí tuệ hiểu rõ bản chất của nó và đặc biệt là phải được kiểm chứng bằng thực tế cuộc sống, như lời nhận xét của Goethe đã trở thành danh ngôn: “Mọi lý thuyết đều là màu xám. Chỉ có cây đời mãi mãi xanh tươi” (*). Hoặc như những điều đã viết ở Kinh Kalama của đạo Phật.
Với người đã trưởng thành, nhận thức nhầm có thể vì: Một là trình độ yếu kém, lười suy nghĩ, bị vài hiện tượng bên ngoài che lấp bản chất, hoặc vội tin vào lời giải thích hoặc tuyên truyền của người đã nhận thức nhầm, hoặc vì một ý đồ nào đó. Hai là từ bé, khi chưa có đủ trí khôn, được người lớn dạy bảo những điều mà họ cho là đúng, được trẻ con xem là chân lý rồi mang theo cho đến lớn, thậm chí suốt đời. Nhưng thật ra những điều đó đã bị người dạy nhận thức nhầm.
Những nhận thức nhầm về tự nhiên như thuyết Địa tâm (Geocentric model) của hệ Mặt trời, là nhầm rất lớn, nhưng ít ảnh hưởng đến cuộc sống loài người. Sự nhận thức lại nó để chuyển thành thuyết Nhật tâm là cả một quá trình nhiều ngàn năm và phải trả giá bằng mạng sống, sự tù đày của các nhà khoa học lớn. Những nhận thức nhầm của người dân nước Đức trong những năm trước chiến tranh thế giới thứ hai, đa số dân chúng, kể cả nhiều trí thức, nhà khoa học ủng hộ chế độ phát xít, ca ngợi Hitler, từ đó đã mang đến thảm họa cho nhân loại.
Hiện nay nhận thức về chủ nghĩa cộng sản (CNCS) đang có mâu thuẫn lớn. Bên A cho rằng nó hoàn toàn đúng, là tất yếu của nhân loại; bên B lại cho rằng nó là một thứ phản nhân loại, cần loại bỏ. Cả hai bên đều viện những luận cứ để cho rằng mình có nhận thức chính xác, còn bên kia có nhận thức nhầm, sai. Trong khi B chỉ muốn thức tỉnh A, thì A xem B là kẻ thù cần tiêu diệt.
Vậy bên nào có nhận thức chính xác, bên nào có nhận thức nhầm. Phải chăng một số A như phần lớn dân nước Nga và các nước Đông Âu từng nhận thức nhầm để xây dựng chế độ Xã hội Chủ nghĩa, giai đoạn đầu của CNCS trong nhiều chục năm. Rồi họ đã nhận thức lại để từ bỏ công việc dở dang và lạc đường. Còn một số A khác vẫn chưa nhận thức lại, vẫn tiếp tục con đường đã chọn nhầm chưa biết đến bao giờ, và xem B là kẻ thù giai cấp.
2. Nguyên nhân nào làm cho người ta có nhận thức lại?
Muốn có nhận thức lại thì điều kiện cần trước hết phải biết nhận thức của mình về một sự vật nào đó đang bị nghi ngờ, rõ ràng nhất là đem những hiểu biết của mình đối chiếu với thực tế, như lời nhận xét của Goethe, hoặc Kinh Kalama. Lấy thí dụ, người ta tuyên truyền rằng Chủ nghĩa Mác – Lê nin (CNML) là tuyệt đối đúng, nhưng khi đem áp dụng vào thực tế (như cải cách ruộng đất, cải tạo công thương nghiệp, hợp tác xã nông nghiệp bậc cao, kinh tế quốc doanh, vô sản chuyên chính v.v… chỉ mang lại nhiều tai họa). Từ đó nảy ra nghi ngờ sự tuyên truyền đúng hay sai chỗ nào.
Nghi ngờ là cần nhưng chưa đủ, còn phải có trí tuệ và bản lĩnh để suy xét, tìm tòi, dám nghĩ ngược lại với số đông, đặc biệt là nghĩ khác người có quyền lực khi họ đã nhận thức nhầm và sẵn sàng bảo vệ sự nhầm đó. Không những thế, họ tấn công, thậm chí đòi tiêu diệt những người có nhận thức lại.
Sự nhận thức lại xảy ra theo một trong hai cách: Chủ động và bị động. Chủ động là khi tự mình tìm tòi và ngộ ra nhận thức nhầm rồi tìm cách giải thích để có nhận thức lại. Bị động là khi đã có nghi ngờ và được người khác giải thích, giác ngộ cho. Không có nghi ngờ, không thể có giác ngộ. Đối với tầng lớp trí thức nhận thức lại chủ động là cơ bản, với tầng lớp bình dân, nhận thức lại bị động là chủ yếu.
Như thế thì không phải mọi người có nhận thức nhầm đều có đủ điều kiện cần và đủ để nhận thức lại, đặc biệt là nhận thức lại về chính trị, về CNML mà đảng cầm quyền và nhà nước đang theo đuổi một cách nhầm lẫn. Trong số những người không muốn hoặc không thể nhận thức lại này, có một số cuồng tín do giáo điều hoặc quyền lợi.
Giáo điều là những người từ bé hoặc một lúc nào đấy bị nhồi sọ mà sau đó không thể nào có được năng lực để tự nhận thức lại, cũng không có may mắn gặp được người giúp giác ngộ. Loại người này có một phần nào đáng thương. Do quyền lợi là những kẻ cơ hội, đã lợi dụng được thời cơ, tạo lập được vị trí trong bộ máy nhà nước, lợi dụng được điều kiện để làm giàu và tác oai tác quái. Lọai này bên ngoài tỏ ra rất tin tưởng vào chế độ, trung thành với đảng cầm quyền, nhưng giấu kín những ý nghĩ. Bọn này cần được vạch mặt và đánh đổ. Cả hai loại người trên cản trở con đường phát triển của đất nước.
3. Có trường hợp nào nhận thức lại dẫn người ta từ cái nhầm này, cái sai này, đến cái nhầm hoặc sai khác hay không?
Thông thường là không với trường hợp người nhận thức lại có trí tuệ, liêm khiết và tự nhận hoặc được giao việc sửa sai. Nhưng trong một số chế độ độc tài, khi cái sai gắn với chế độ, với truyền thống, lại được giao cho những người trong chế độ đó giải quyết thì rất có thể họ sẽ thay cái sai này bằng cái sai khác. Có thể xem việc cải cách nền giáo dục của Việt Nam, xem nước Nga của Putin như những dẫn chứng.
Tôi đã nghe nhiều buổi thuyết trình của thầy Giản Tư Trung, bài nào cũng hay, cũng học thêm được vài điều, thỉnh thoảng lại góp vài ý để làm phong phú thêm. Đất nước này có được những người làm giáo dục như thầy Giản Tư Trung là một điểu rất đáng mong ước.
_______
Ghi chú:
(*) Câu 2039 trong kịch thơ Faust, lời của Mephisto.
Fair Warning: chiện tớ tin cái gì aint nobody’s business but my own. Nhưng tớ có đọc wa những sách vở của tôn giáo khác, kể cả sách Phật giáo nguyên thủy từ Tây Tạng . So, níu tớ nói zìa paradoxes của TẤT CẢ các tôn giáo dont mean i dont believe in at least one of them. Đọc còm này như 1 comparable religious study, xét về paradoxes
Zìa Phật giáo, quan niệm phải từ bỏ thất tình lục dục, aka diệt tham . Thất tình lục dục là do mong muốn thứ gì đó, vui vì đạt được, bùn vì vêu mõm . Và mún đạt được Niết Bàn, điều tiên quyết là phải bỏ personal properties, trở thành vô sản . Với Phật giáo, phải tránh xa mọi tục lụy của cõi đời, stay off, like way off the rat’s race, rời hẳn cuộc đời, không cả kiếm sống . Trở thành khất thực tức là nhờ vào sự hảo tâm của chúng sanh . Well, fine & dandy. Nhưng níu toàn bộ chúng sanh đi theo giáo lý nhà Phật, trở thành khất thực thì sẽ dựa vào ai ? Then, xuất hiện những phái này phái nọ, và sự xuất hiện của “phái” tức là giảm thiểu những đòi hỏi mà Phật chánh tông đặt ra . Vì theo chánh tông, cây cỏ cũng bít đau . Đi cũng phải thật từ tốn, nhẹ nhàng, để cho những gì bàn chân giẫm lên cũng hổng phải chịu đựng quá mức cần thiết .
Về Thiên Chúa giáo, where do i start? Thái Hạo đòi phân biệt chánh giáo & mê tín, him gonna have a xítty time w this. For starter, có ai để ý địa ngục do Satan, 1 kẻ phản Chúa, cai quản là chỗ để trừng phạt những kẻ hổng tin Chúa ? (*) Có vẻ Satan do God’s dirty works huh. Chúa hổng vô sản, how about Chúa Giê Su dạy “người giàu vào nước Chúa còn khó hơn lạc đà chui lỗ kim”? Tạ Dzu kêu Thiên Chúa Giáo nhận thức rõ sự đa dạng của con người, 1 trong 10 điều răn là hổng được thờ ai khác . Tòa án Dị Giáo Inquisition, Witch Trials ở New England thế kỷ 18-19 bên Mỹ, những nơi đó, cho tới tận bi giờ vẫn được xem là haunted. Đọc lịch sử phát triển của nhân loại & Thiên Chúa Giáo hổng khác mấy lịch sử Đảng . Thats all i can say
Nhưng kết quả cúng cùi bao giờ cũng là 1 xã hội phi giai cấp, phi bóc lột, sống hài hòa tương thân tương ái, không tham lam, ai cũng làm việc tùy theo khả năng của mình, phần lớn là nông nghiệp, nên không khí, tự nhiên, nước … không bị vẩn bụi, ô nhiễm . Xét toàn bộ những hình mẫu đó, và qua các điều “răn” của các tôn giáo, điều đầu tiên con người phải từ bỏ là lòng tham, cùng với nó là tài sản, hoặc 1 phần tài sản, của bản thân, aka tiến về hướng vô sản, hoặc ít nhứt phải diệt hoặc hẳn hoặc 1 phần ý thức về tài sản của riêng mình . Đồng thời tạo 1 trách nhiệm đv xã hội, aka từ bỏ cái “Tôi” quá lớn của mình
Hổng ít người nhận định Mác là con đẻ trực tiếp của triết học Tây phương, nhận định đó hổng sai . Mác chỉ là the next logical step của triết học Tây phương, đó là tìm cách để hiện thực hóa những ước mơ từ cổ xưa của nhân loại . “không tưởng” là dịch sai . Utopia mang nghĩa tuyệt đỉnh, 1 thứ thiên đường nơi hạ giới, chưa tồn tại ở hiện tại . Chớ hổng phải là “không tưởng”. Hổng ít người tưởng/mường tượng ra, viễn kiến vision if you will, rõ ràng như vậy thì tại sao lại gọi là “không tưởng”. Tiếng Việt tương đương là “trên cả tuyệt vời”. Đừng có nghe “không tưởng” thì nghĩ vì “không tưởng” thì thôi dẹp lun cho gòi . Cant be more wrong
Một số vứn đề mà tư bửn accused chủ nghĩa xã hội là thế này thế nọ, Trung Quốc đang chứng minh tư bửn sai . Sẽ bàn sau
(*) Chính vì để giải quyết cái paradox này, 1 số phin mang religious overtones có nhiều cách giải quyết khác nhau . Một trong những cách giải quyết là chính họ trở thành quỷ đi thu thập các linh hồn của những kẻ phản chúa . Một cách giải thích nữa là chiện đùa a joke, cho rằng địa ngục thật ra rất zui . Ai muốn phạm tội gì, xuống địa ngục thì tha hồ . One tiny little problem, nếu bạn hổng phải đồng tính … well, not much you can do there. & probably you gonna hate gay nites.
Still another reasonin, cái này thì ngược lại . Đó là by default, mục đích của Satan là tra tấn linh hồn của con người . Và cách cứu rỗi duy nhất là tin Chúa, để khi chết, linh hồn sẽ được cứu rỗi khỏi sự tra tấn trong địa ngục do Satan cai quản .
& many more.
Judge fo yoself xem Thiên Chúa Giáo là mê tín hay chánh giáo ?
Cho đặt cục gạch trước
– Chủ tịch Hồ Chí Minh thuộc loại nào ? Nhà giáo Nhân Dân Phạm Toàn thuộc loại nào khi nhận định TẤT CẢ những gì Chủ tịch Hồ Chí Minh nói ra đều là chân lý ? Tiến Sĩ Mạc Văn Trang thuộc loại nào khi kính trọng Nhà giáo Nhân Dân Phạm Toàn, và tác giả thuộc loại nào khi đề cao Tiến Sĩ Mạc Văn Trang hơn chính bản thân ?
– Cải cách ruộng đất, theo (rất) nhiều người, kể cả Dương Quốc Chính, Tiến Sĩ Nguyễn Quang A, các nhà khoa học được VOA mời trong 1 online conf, đã khẳng định tính đúng đắn . Đúng, có 1 số oan sai, nhưng đó chỉ vì dân TA nhiệt tình quá mức cần thiết, lúc nào cũng cần chứng minh mình là người đáng tin cậy, năng nổ … hơn trong con mắt Đảng, xứng đáng được Đảng giao những nhiệm vụ wan chọng hơn . Tức là xuất phát từ lòng tham . Kết quả là về cơ bản, ruộng đất được giải phóng khỏi tay địa chủ, tạo được lòng tin của dân chuẩn bị cho công cuộc kháng chiến chống Mỹ (VOA), và tạo được sự tin tưởng của khối Xã hội chủ nghĩa . Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, chỉ có Trung Quốc là nước XHCN DUY NHẤT hoàn toàn đứng sát Việt Nam . Những nước XHCN khác chỉ nhỏ giọt . Nhưng sau CCRĐ, toàn khối XHCN nguyện đứng bên cạnh VN các bác .
Về câu nói của Goethe, có người phản biện rằng mọi lý thuyết đều rõ ràng trắng đen, chỉ có cuộc đời là xám xịt .
Trí tuệ nhân dân của Pháp; Muốn là có thể Vouloir, c’est pouvoir. Có thể là tất yếu => Muốn là tất yếu . Đọc hết sách về tôn giáo, tư tưởng từ Tây sang Đông, cả Hồi giáo … Kết quả cuối cùng bao giờ cũng là 1 xã hội hài hòa phi giai cấp, không còn lòng tham tức không còn người bóc lột người . Và trong xh đó mọi người đều sống hòa đồng tương thân tương ái lẫn nhau . Từ cổ xưa, người ta đã nhận thức được chính lòng tham của con người là cội nguồn của mọi tội lỗi trên trái đất, & been tryin to get rid of it one way or another. Nhưng luôn vướng phải paradoxes. Phật, Chúa, Mohammed … them all run into them one way or another. Và khoa học tức là giải quyết những paradoxes đó . Chính vì vậy mà mọi người xem chủ nghĩa Mác là khoa học . Cái tính tất yếu của chủ nghĩa Mác đến từ ước vọng của nhân loại, hổng phải tự bản thân
Và những biện hộ cho tư bửn rằng lòng tham có giới hạn, well, VN đang chứng kiến thời kỳ đầu, và những con số đã làm cho cả những người gọi-là “từng trải” ở VN choáng váng . Lets say this, i witnessed wealth, và VN chỉ là con nít . Có 1 ông mún mua hẳn 1 quốc gia ở Nam Mỹ, get rid of people để xây i haven cho cả giòng họ mình . What if he can afford it?
Chính tư bửn tạo ra bất bình đẳng trong xã hội, tạo ra những economic restraints gò ép trí tuệ, dồn ép khả năng của con người, reduce con người thành những bộ phận disposable trong 1 guồng máy . Có thể vận hành khá tốt ở đâu đó, dont mean its workin everywhere else.
Chủ nghĩa Mác là để giải phóng sức sáng tạo, khả năng cũng như bản tính cao đẹp của con người . Và Mác & những trí thức mác-xít quan niệm nếu làm được điều đó, xã hội sẽ phát triển . Có gì sai chớ ?
Cái “tôi”trong mỗi con người đều được hình thành từ kiến thức trong sách vở cộng với kinh nghiệm thực tế. Muốn hiểu được chính mình, hiểu mọi người, hiểu thế nào là phải trái….., bắt buộc người ta phải hiểu được qui luật vận động của lý thuyết ra thực tế, bởi đó cũng chính là mục đích của học tập. Cải cách giáo dục làm mãi mà không được cũng chỉ là thiếu cái này, nhìn thấy nhưng không thể giải thích được cặn kẽ ,cũng chỉ là thiếu điều này……… Mong muốn của ông bộ trưởng là ngành giáo dục phải trở thành ngành hạnh phúc, nhưng sẽ mãi mãi không bao giờ thực hiện được, nó chỉ dừng lại là một giấc mơ viển vông, vì cái quan trọng nhất là bằng cách nào thật cụ thể để thực hiện được thì… không có