Vũ Ngọc Yên
6-10-2023
Ngày 6-10-2023,Ủy ban Nobel Na Uy thông báo, giải Nobel Hòa bình năm 2023 được trao cho Nhà hoạt đông nữ quyền Iran, cô Narges Mohammadi. Bà Berit Reiss-Andersen, Chủ tịch Ủy ban Nobel Na Uy, cho biết tại thủ đô Oslo là cô Mohammadi được vinh danh vì những nỗ lực dấn thân cho quyền phụ nữ ở Iran và thúc đẩy nhân quyền và tự do cho tất cả mọi người…
Có 351 ứng cử viên cho giải Nobel Hòa bình năm 2023, trong đó có 259 cá nhân và 92 tổ chức. Theo ban tổ chức, 351 là số ứng cử viên cao thứ hai từ trước đến nay. Tính cả năm nay, số lượng ứng cử viên đã vượt quá 300 trong 8 năm liên tiếp, với kỷ lục 376 ứng viên được đề cử vào năm 2016. Theo quy định, tên của những người được đề cử, cũng như những người đề cử giải Nobel Hòa bình sẽ không được tiết lộ cho đến 50 năm sau, trừ trường hợp người đề cử tự tiết lộ.
Nhà đấu tranh cho nữ quyền
Cô Mohammadi, 51 tuổi, đã đấu tranh suốt 30 năm qua để mang lại thay đổi căn bản cho Iran, thông qua giáo dục và các biện pháp hòa bình khác. Mohammadi đã bị bắt 13 lần, bị kết án 5 lần với tổng án tù 31 năm. Ngay cả khi ở trong tù, cô cũng kịch liệt lên tiếng phản đối các điều kiện giam giữ đối với các nữ phạm nhân.
Narges Mohammadi đã viết sách về tra tấn tù nhân, trong đó cô mô tả trải nghiệm của chính mình và của những phụ nữ bị giam cầm khác. Năm 2011, Narges Mohammadi bị kết án sáu năm tù chỉ vì hoạt động nhân quyền ôn hòa của cô tại Trung tâm Bảo vệ Nhân quyền. Trong một phiên tòa bất công khác hồi tháng 4 năm 2016, cô bị kết án thêm 16 năm tù. Niềm tin của cô chỉ dựa trên công việc nhân quyền của cô. Đầu tháng 10 năm 2020, Narges Mohammadi được trả tự do sớm, rời khỏi Nhà tù Zanjan ở Iran.
Sau khi được trả tự do, Narges Mohammadi tiếp tục con đường bảo vệ nhân quyền không ngày nghỉ. Ngày qua ngày, cô đấu tranh cho các tù nhân chính trị, gia đình họ và những người sống sót, cũng như cho quyền của phụ nữ ở Iran. Với nhiệm vụ này, một lần nữa cô bị chính quyền Iran nhắm tới.
Vào ngày 16 tháng 11 năm 2021, Narges Mohammadi lại bị bắt giữ một cách tùy tiện và bạo lực tại Karaj, tỉnh Alborz, khi cô ấy đang tham dự một buổi lễ tưởng niệm. Trong tù, cô bị tra tấn và ngược đãi bởi các quan chức thực thi pháp luật theo lệnh của Bộ Tình báo. Cô đã bị từ chối chăm sóc sức khỏe đầy đủ; họ trừng phạt cô vì hoạt động nhân quyền của cô. Cô cũng phải đối mặt với 154 đòn roi. Cô bị kết án tổng cộng 10 năm 8 tháng tù giam, cũng như 154 roi và các biện pháp trừng phạt khác trong hai vụ án riêng biệt.
Hành quyết, tra tấn và đàn áp là phương tiện để chế độ độc tài Hồi giáo ở Iran đe dọa người dân và duy trì quyền lực. Mức độ vi phạm nhân quyền ở Iran là đáng báo động. Chúng bao gồm việc sử dụng tùy tiện hình phạt tử hình, tra tấn có hệ thống trong nhà tù và các hình phạt về thể xác tàn bạo, vô nhân đạo và hạ nhục như đánh roi và những màn đánh đập khác.
Chế độ Tehran là một trong những nước vi phạm nhân quyền tồi tệ nhất trên thế giới. Các biện pháp đàn áp tàn bạo, bắt bớ và tra tấn trong nhà tù là mệnh lệnh của độc tài Hồi giáo. Không có tự do ngôn luận hay tín ngưỡng ở Iran. Dấn thân cho dân chủ và nhân quyền bị đàn áp dã man.
Các Giải Nobel khác
Hôm thứ hai 2-10, Katalin Karoko và Drew Weissman được vinh danh là người thắng giải Nobel Y Sinh năm 2023, nhờ nghiên cứu công nghệ mRNA, mở đường tạo ra các loại vaccine ngăn ngừa Covid-19 hiệu quả.
Ngay ngày hôm sau 3.10, Ban tổ chức giải cho biết, Pierre Agostini, Ferenc Krausz và Anne L’Huillier đã đoạt giải Nobel Vật lý 2023, nhờ “các phương pháp thử nghiệm tạo ra xung ánh sáng attosecond để nghiên cứu động lực học điện tử trong vật chất”.
Ngày 4-10, ba nhà khoa học Moungi Bawendi, Louis Brus và Alexei Ekimov được Ủy Ban Nobel về hóa học ca ngợi là “những người tiên phong trong việc khám phá thế giới nano”. Ngày 5-10, Viện Hàn lâm Thụy Điển công bố, tiểu thuyết gia và nhà viết kịch Na Uy Jon Fosse, 64 tuổi giành được giải Nobel văn học cho các tác phẩm “lên tiếng cho những điều không thể nói”.
Tất cả các giải thưởng Nobel có giá trị khoảng 11 triệu Krone Thụy điển, tương đương 986.000 USD. Lễ trao giải Vật lý, Hóa học, Y khoa và Văn chương được tổ chức tại thủ đô Stockholm (Thụy Điển) ngày 10-12, ngày Alfred Nobel qua đời.
Riêng giải Nobel Hòa bình là giải Nobel duy nhất không trao ở Stockholm, mà được Ủy ban Nobel của Quốc hội Na Uy trao tại thủ đô Oslo, cũng vào ngày 10-12. Giải này được coi là giải thưởng chính trị danh giá nhất thế giới.
Trong di chúc, nhà sáng lập giải Nobel nêu nguyện vọng giải thưởng lập ra để trao cho những cá nhân hay tổ chức góp phần xây dựng tình hữu nghị, huynh đệ giữa các dân tộc, cũng như giải thể hay cắt giảm quân đội ở mọi quốc gia trên thế giới.
