Cù Tuấn, biên dịch
24-6-2023
KYIV, Ukraine (AP) — Chủ sở hữu của công ty dịch vụ quân sự tư nhân Wagner hôm thứ Sáu đã thách thức trực tiếp với Điện Kremlin, kêu gọi một cuộc nổi dậy vũ trang nhằm lật đổ Bộ trưởng Quốc phòng Nga. Các tổ chức an ninh Nga đã phản ứng ngay lập tức, bằng cách mở một cuộc điều tra hình sự đối với Yevgeny Prigozhin.
Prigozhin đã đăng một loạt video và các đoạn ghi âm, trong đó ông giận dữ cáo buộc Bộ trưởng Quốc phòng Sergei Shoigu đã ra lệnh tấn công bằng tên lửa hôm thứ Sáu, vào các trại dã chiến của Wagner ở Ukraine, nơi quân đội của ông đang chiến đấu thay mặt cho Nga.
Prigozhin cho biết, quân đội của ông giờ đây sẽ trừng phạt Shoigu trong một cuộc nổi loạn vũ trang và kêu gọi quân đội Nga không kháng cự.
“Đây không phải là một cuộc đảo chính quân sự, mà là một cuộc tuần hành vì công lý”, Prigozhin tuyên bố.
Ủy ban Chống Khủng bố Quốc gia, trực thuộc Cơ quan An ninh Liên bang, cho biết, Prigozhin sẽ bị điều tra về tội kêu gọi nổi dậy vũ trang. Hãng thông tấn nhà nước Tass cho biết, Tổng thống Vladimir Putin đã được thông báo về việc này.
Binh sĩ của Wagner đã đóng vai trò quan trọng trong cuộc chiến của Nga ở Ukraine, thành công trong việc chiếm thành phố Bakhmut nơi diễn ra những trận chiến đẫm máu và lâu dài nhất của cả cuộc chiến. Prigozhin thường xuyên chỉ trích giới quân sự Nga, cáo buộc họ quá kém cỏi và đã không cung cấp đủ vũ khí và đạn dược cho quân đội của ông, nhưng những cáo buộc và lời kêu gọi nổi dậy vũ trang hôm thứ Sáu 23/6 của ông là một thách thức trực tiếp hơn.
Bộ Quốc phòng Nga yêu cầu tất cả các nhà thầu quân sự ký hợp đồng với họ trước ngày 1 tháng 7, nhưng Prigozhin, người có mối thù với Bộ Quốc phòng từ nhiều năm trước, đã từ chối tuân thủ.
Trong một tuyên bố được đưa ra vào cuối ngày thứ Sáu, Prigozhin nói rằng ông sẵn sàng tìm một thỏa hiệp với Bộ Quốc phòng, nhưng “họ đã lừa dối chúng tôi một cách xảo quyệt”.
Prigozhin nói: “Hôm nay họ đã thực hiện một cuộc tấn công bằng tên lửa vào các trại ở hậu phương của chúng tôi, và một số lượng lớn đồng đội của chúng tôi đã thiệt mạng“.
Prigozhin tuyên bố rằng, Shoigu đã đích thân đến trụ sở quân đội Nga ở thành phố phía nam Rostov-on-Don để chỉ đạo cuộc tấn công vào Wagner và sau đó bỏ chạy một cách “hèn nhát”.
“Thằng cặn bã này sẽ bị ngăn chặn”, ông nói, ám chỉ Shoigu.
“Cái ác do giới lãnh đạo quân sự của Nga bày ra phải bị ngăn chặn”, Prigozhin hét lên trong video, thúc giục quân đội không đưa ra bất kỳ sự kháng cự nào đối với quân Wagner khi họ hành động để “khôi phục công lý”.
Trong những diễn biến khác về tình hình chiến sự Ukraine, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky kêu gọi các quốc gia khác chú ý đến cảnh báo rằng Nga có thể đang lên kế hoạch tấn công một nhà máy điện hạt nhân bị chiếm đóng để gây ra thảm họa phóng xạ.
Các thành viên trong chính phủ Ukraine thông báo cho các đại diện quốc tế về mối đe dọa có thể xảy ra đối với Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia, nơi có sáu lò phản ứng đã ngừng hoạt động trong nhiều tháng. Zelensky nói rằng, ông mong đợi các quốc gia khác “đưa ra tín hiệu thích hợp và gây áp lực” lên Matxcơva.
“Nguyên tắc của chúng tôi rất đơn giản: Thế giới phải biết những gì quân chiếm đóng đang chuẩn bị làm. Mọi người hiểu biết đều phải hành động”, Zelensky nói vào cuối ngày thứ Năm 22/6. “Thế giới có đủ sức mạnh để ngăn chặn bất kỳ sự cố bức xạ nào, chứ đừng nói đến một thảm họa bức xạ”.
Người phát ngôn Điện Kremlin đã phủ nhận mối đe dọa đối với nhà máy đến từ quân đội Nga.
Khả năng phóng xạ gây chết người đã trở thành mối lo ngại kể từ khi quân đội Nga xâm chiếm Ukraine vào năm ngoái và chiếm giữ nhà máy Zaporizhzhia – nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu. Người đứng đầu cơ quan năng lượng nguyên tử của Liên Hợp Quốc dành nhiều tháng cố gắng đàm phán về việc thiết lập một vành đai an toàn để bảo vệ cơ sở khi các khu vực lân cận bị pháo kích nhiều lần, nhưng đã không thành công.
Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế lưu ý hôm thứ Năm, rằng “tình hình quân sự ngày càng trở nên căng thẳng” trong khi một cuộc phản công của Ukraine đang được tiến hành trong tháng này, diễn ra ở tỉnh Zaporizhzhia, nơi đặt nhà máy cùng tên ở khu vực lân cận của tỉnh Donetsk.
Mặc dù lò phản ứng cuối cùng trong số sáu lò phản ứng của nhà máy này đã ngừng hoạt động vào mùa thu năm ngoái để giảm nguy cơ rò rỉ, nhưng các chuyên gia cảnh báo, rằng việc giải phóng phóng xạ vẫn có thể xảy ra nếu hệ thống giữ cho lõi của lò phản ứng và làm mát nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng bị mất điện, hoặc mất nước.
Trong nhiều tháng giao tranh, Nga và Ukraine đổ lỗi cho nhau về việc bên nào làm gia tăng nguy cơ rò rỉ đối với nhà máy này. Hôm thứ Sáu, Tổng giám đốc IAEA Rafael Mariano Grossi gặp người đứng đầu tập đoàn hạt nhân nhà nước Nga Rosatom tại vùng tách rời Kaliningrad của Nga, để thảo luận về các điều kiện tại nhà máy. Giám đốc Rosatom Alexey Likachev và các quan chức khác “nhấn mạnh rằng, họ hiện mong đợi các bước cụ thể” từ cơ quan của Liên Hợp Quốc để ngăn chặn các cuộc tấn công của Ukraine vào nhà máy và lãnh thổ lân cận, một tuyên bố từ tập đoàn Nga, nơi có các bộ phận xây dựng và vận hành nhà máy điện hạt nhân.
Đầu tuần này, các quan chức Ukraine cáo buộc Nga khai thác hệ thống làm mát của nhà máy, vốn đã bị đe dọa do vụ vỡ đập hồi đầu tuần, khiến nước trong một hồ chứa mà nhà máy sử dụng đã bị cạn kiệt.
Ở những nơi khác phía nam tỉnh Zaporizhzhia, Thống đốc Yuriy Malashko báo cáo hôm thứ Sáu rằng, các cuộc pháo kích của Nga đã giết chết hai người trong ngày hôm qua. Và tại tỉnh Kherson, Thống đốc Oleksandr Prokudin cho biết, một cuộc tấn công của Nga nhằm vào một công ty vận tải ở trung tâm tỉnh, đã giết chết ba người.
Nga cũng đã bắn 13 tên lửa hành trình trong đêm vào một sân bay quân sự ở phía Tây tỉnh Khmelnytskyi, nhưng lực lượng phòng không Ukraine đã đánh chặn tất cả, theo lực lượng không quân Ukraine. Vụ tấn công diễn ra sau khi các quan chức do Nga chỉ định nói rằng, các tên lửa do Ukraine bắn đã làm hư hại một cây cầu đóng vai trò là đường tiếp tế quan trọng tới các khu vực bị chiếm đóng ở miền nam Ukraine. Các bức ảnh cho thấy quân Nga đã dựng một cây cầu phao để làm đường tránh. Các nhà chức trách Ukraine cho biết, các binh sĩ Nga đã tấn công ẩn náu trong một nhà máy rượu cũ gần đó ở Henichesk. Hãng thông tấn nhà nước Nga Tass đưa tin, hai người đã thiệt mạng trong vụ tấn công.
Các tên lửa Kh-101 và Kh-555 phóng từ trên không của Nga được bắn từ Biển Caspi, lực lượng không quân cho biết. Không quân Nga không xác định sân bay mục tiêu nào, nhưng Ukraine có một căn cứ không quân gần thị trấn Starokostiantyniv của khu vực Khmelnytskyi.
Căn cứ này chứa máy bay chiến đấu và máy bay ném bom, cách đây 5 năm đã tổ chức một cuộc tập trận với các binh sĩ không quân từ Hoa Kỳ, Ukraine và bảy quốc gia châu Âu. Căn cứ này từng bị Nga tấn công trước đây, kể cả trong tháng trước.
Thứ trưởng Quốc phòng Ukraine Hanna Maliar, hôm thứ Sáu cho biết, Nga đã tăng cường lực lượng phòng thủ ở miền nam Ukraine để đối phó với cuộc phản công sớm và tăng cường nỗ lực chiếm thêm đất ở phía đông. Khi được hỏi, liệu các cuộc tấn công ban đầu của quân đội Ukraine có tạo tiền đề cho một cuộc tấn công lớn hơn hay không, Maliar nói với truyền hình Ukraine: “Chúng tôi vẫn chưa thấy các sự kiện chính và đòn đánh chính. Và trong tương lai, một phần binh sĩ dự trữ sẽ được tung vào trận chiến”.
Quân Ukraine cho đến nay chỉ giành được những thắng lợi nhỏ ở tỉnh Zaporizhzhia, một trong bốn khu vực mà Tổng thống Nga Vladimir Putin sáp nhập bất hợp pháp hồi năm ngoái. Putin đã cam kết bảo vệ các khu vực được coi là lãnh thổ của Nga.
Zelensky nói rằng, quân Ukraine đang chiến đấu để buộc quân Nga rời khỏi những khu vực đó, cũng như rời khỏi bán đảo Crimea, nơi Matxcơva sáp nhập bất hợp pháp vào năm 2014 và đang sử dụng làm tuyến đường tiếp tế và tập hợp quân trong cuộc chiến kéo dài 16 tháng qua. Nếu cuộc phản công này có thể phá vỡ tuyến phòng thủ của Nga ở phía nam, quân Ukraine có thể cố gắng tiến sát đến hai thành phố cảng bị chiếm đóng trên Biển Azov và phá vỡ cây cầu đất liền của Nga tới bán đảo Crimea.
