15-6-2023
Những ngày qua, báo chí mậu dịch và mạng xã hội sốt sắng thông tin về vụ Tây Nguyên. Đã có khá nhiều “đương sự” phây búc cơ bị phạt do sự nhanh nhảu láu táu. Báo thì bị lỗi 404 rồi thay bằng tin “chính thống”, mạng thì bị lôi lên chỗ nhà chức việc phạt cho dăm bảy triệu để chừa cái thói “cầm đèn chạy trước ô tô” về tội… xuyên tạc.
Ông bạn tôi vốn lâu nay trùm chăn trước mọi sự, rụt rè bảo, mày ạ, cứ phải đợi tin chính thống, lệch là chết. Lại nhớ, thời cải cách ruộng đất thập niên 50, tin chính thống là tin của “đội”, hễ nói sai thì bị xử lý, thậm chí đập đầu, bắn bỏ. Khi sửa sai, thì tin chính thống lại thành tin phản động. Chả biết thế nào mà lần. Lịch sử chính thống còn chẳng tin được, huống hồ báo chí quốc doanh lấy từ một nguồn công an. Làm báo thời nay là dễ nhất, chả phải đi đâu, chẳng cần lọ mọ điều tra điều mẹ, cứ chực chờ cửa công an là có tất.
Tôi không bàn về vụ việc Tây Nguyên bởi không biết đích xác, vả lại như cô em tôi khuyên, nó chả hay ho gì. Tôi chỉ nhân vụ này nói về… ngôn ngữ, về tiếng Việt, nhất là thời điểm này đã mấp mé cái ngày mà nhà nước dành riêng cho giới làm báo mậu dịch, ngày 21.6.
Không cần mất nhiều công tìm tòi, ai cũng có thể thấy nhan nhản trên báo quốc doanh những tít, những nội dung trong bài, kiểu như “đã bắt được 39 đối tượng”, “có 2 đối tượng ra đầu thú”, “các đối tượng bị bắt khai báo gì”, v.v.. Ý tôi muốn nói tới từ “đối tượng”.
Tất nhiên từ “đối tượng” có nguồn gốc từ Hán Việt. Cụ Đào Duy Anh trong cuốn “Từ điển Hán Việt” giải thích đối tượng là cái vật mục đích của tư tưởng và hành động. Đối có nghĩa là hướng tới, đáp lại. Từ điển tiếng Việt của nhóm Hoàng Phê thì nói rõ hơn một chút, cho rằng đối tượng bao gồm cả vật, hiện tượng và người khi con người tác động tới, hướng tới. Nếu nghĩa chung chung như vậy, thì viết kiểu báo mậu dịch cũng không đến nỗi sai lắm. Chỉ có điều…
Lâu nay, trong cuộc sống, xã hội, văn nghệ, từ “đối tượng” được xem như một danh từ chung để chỉ người hoặc nhóm người tốt, chỉ có điều nó không bị quy định phải viết hoa như người ta bắt buộc viết hoa từ đảng, bác, tổ quốc, thủ đô, biển đông… thôi. Một thể chế nặng về sự tôn sùng thường làm méo mó từ ngữ, phá ngôn ngữ. Ông bạn tôi, một nhà ngôn ngữ, thạo Hán Nôm bậc nhất nước, có lần bảo, đó là những danh từ chung, cần đếch gì phải viết hoa. Chẳng qua chúng nó muốn sở hữu, chiếm đoạt, tạo oai cho riêng nó, rồi quy định này nọ, cấm đoán người ta, buộc phải thế này, buộc phải thế nọ.
Nghe lão nói, sực nhớ hồi lâu mình đọc truyện “Đảng thịt chó” của họa sĩ-nhà thơ-nhà văn Lão thầy bói già Đinh Vũ Hoàng Nguyên, chết cười. Trên đời này, phải lâu lắm nữa mới có lại được một tài năng như Lão thầy bói già, một dạng Vũ Trọng Phụng. Tiếc là Nguyên đã rời cõi ô trọc này quá sớm, khi mới 37 tuổi, cũng như “cụ” Phụng.
(Còn tiếp)
Cái mà người Thượng cần nhất là một không gian sinh tồn cho riêng họ. Nhưng đó chính là thứ họ đã, đang và sẽ tiếp tục bị tước đoạt. Phải có một thay đổi căn bản, thậm chí đảo ngược, trong nhận thức về người Thượng (cả phía chính quyền lẫn người dân), đi cùng với đó là một chính sách căn cơ ngay từ bây giờ để khôi phục không gian sinh tồn cho họ, thì may ra vài thế hệ nữa cuộc sống bình yên mới thực sự trở lại Tây Nguyên, với cả người Kinh lẫn người Thượng.
[Người của rừng]
Buổi chiều trời kéo âm binh xám xịt dưới hốc mắt ông lão ngồi bó giò trước cửa căn nhà tạm công trường.
Căn nhà vách tôn gỉ mái lợp lá dừa nước khô lênh khênh trên mô đất hoang lùi sâu, sâu mãi, sâu mãi, hun hút trong quầng mây thâm tím.
Lão nhướng mắt nhìn xa, xa, xa mải mê về phía cội rễ rừng già, có tiếng suối, tiếng ông hổ gầm gừ và quầng mây đại ngàn thuở xa xưa tổ tiên lão dựng làng phát rẫy.
Lão mất gốc rồi. Đôi bàn chân đã đi quá xa. Ánh mắt đã quá mòn. Xứ sở lụi tàn.
Lão phu hồ già bập khói thuốc vẽ vòng tròn mắt cú ướt nhoèn. Lão chết dần đến thắt lưng.
Bụng lép xoắn quẩy hai lớp da nhăn nheo càng dúm dó khi ý nghĩ lão vừa chớm quay nhìn về phía tương lai hun hút.
“Sao ta lại ở đây? Ta sẽ về đâu?” – khói thuốc xoay vòng thành dấu hỏi.
Đoàn xe bồn lừng lững tiến lại, từ xa đã kéo còi ầm ĩ, chúng như tất cả những kẻ thô bỉ khác, luôn biết cách áp chế người ta bằng thân hình khủng khiếp và cái miệng to tổ bố gầm ghè.
“Bãi đất này, cỏ cây kia, ếch nhái và cả những kẻ như lão già này nữa, tất cả sẽ nằm bẹp dưới gạch vữa bê-tông của ta, cao ốc, biệt thự sẽ mọc lên và các ngươi phải biến mất” – ống khói đen ngòm phụt liên hồi từ miệng con quỷ nhe nanh cười ác độc.
Tôi chộn rộn uất ức.
“Ta chết đến thắt lưng rồi. Xứ ta chết đến cổ rồi. Đất ta chết hẳn rồi” – ông lão thầm thì và bình thản thả khói thuốc bay theo làn gió sông Sài Gòn xế bóng.
“Mưa, ta vào nhà đi” – ông lão bất chợt giục tôi, lần này ông nói rành rọt và không có hạt nước nào đi cùng.
Nguồn FB NĐK