Tác giả: Simon Shuster từ Kyiv
Cù Tuấn, dịch
8-12-2022
Tiếp theo Phần 1
Kể từ khi bắt đầu cuộc xâm lược, giao thông đường hàng không tại Ukraine đã bị giới hạn chỉ còn dành cho máy bay chiến đấu, máy bay không người lái, máy bay ném bom và tên lửa hành trình. Tàu hỏa đã trở thành phương tiện di chuyển đường dài chính của Tổng thống nước này. Nhìn bên ngoài, toa tàu của Zelensky không khác gì một toa xe khách thông thường. Bên trong, những tưởng tượng của tôi về một trung tâm chỉ huy công nghệ cao được lắp đặt tại chỗ, hoặc ít nhất là một quầy bar đầy ắp rượu các loại, đã chứng tỏ là một sai lầm. Không có internet trên toa tàu này, và các tiện nghi là rất khiêm tốn. Một vé hạng nhất trên Amtrak còn có nhiều không gian hơn để khách có thể duỗi chân thoải mái.
Nhưng Zelensky nói rằng ông thích đi tàu. Việc này giúp ông có thời gian để đọc, và trải nghiệm này khiến Zelensky nhớ lại thời thơ ấu của mình. Khi ông lớn lên, người cha làm quản lý hệ thống tại các mỏ đồng ở Mông Cổ, và những chuyến đi thăm cha của Zelensky mất tám ngày trên đường sắt từ quê hương Kryvyi Rih của họ ở miền trung Ukraine, đi qua Nga và Siberi. Ông nhớ lại những chuyến đi này với sự trìu mến — con tàu băng qua những dải đất rộng lớn của đế chế Xô viết, những ly trà được phục vụ trong những chiếc cốc bằng kim loại có chạm nổi hình búa liềm. Một trong số rất nhiều điều trớ trêu về tình trạng khó khăn của mình là Zelensky đã lớn lên trong đế chế mà ông hiện đang đấu tranh để ngăn chặn sự phục hưng của nó.
Trong phần lớn cuộc đời mình, Zelensky cảm thấy luyến tiếc nền văn hóa và lịch sử mà Ukraine đã chia sẻ với Nga. “Có những bộ phim hài Liên Xô tuyệt vời”, Zelensky nói với tôi. Những anh hùng thuở nhỏ của Zelensky gắn liền với những nhà làm phim như Leonid Gaidai, những tác phẩm của họ bị Ukraine kiểm duyệt gắt gao nhưng vẫn có sức quyến rũ và thường rất vui nhộn; một phim kể chuyện Ivan Bạo chúa hoán đổi thân xác với một viên giám đốc tại một tòa nhà chung cư của Liên Xô. “Đây là những tác phẩm kinh điển của thế hệ tôi, nhưng tôi không thể xem chúng bây giờ”, vị Tổng thống nói. “Chúng khiến tôi nổi điên”. Những ký ức về tuổi trẻ của ông giờ đây đã bị nhuộm đen do những hành động tàn bạo mà các lực lượng Nga đã gây ra trong năm nay để phục vụ cho tham vọng đế quốc của Matxcơva.
Vào tháng 4, chưa đầy hai tháng sau cuộc xâm lược, Zelensky nói với tôi rằng ông đã già đi và thay đổi “với tất cả sự khôn ngoan mà tôi không bao giờ muốn có”. Bây giờ, sau nửa năm, sự thay đổi này trở nên rõ rệt hơn. Các trợ lý từng coi ông là người yếu ớt giờ đã ca ngợi sự cứng rắn của ông. Những sự khinh miệt có thể đã từng khiến Zelensky khó chịu giờ đây chỉ làm ông nhún vai. Một số đồng minh của ông có thể đã muốn một Zelensky trước đó, một người thích hài hước với nụ cười trẻ thơ. Nhưng họ nhận ra rằng bây giờ ông cần phải khác đi, phải chăm chỉ hơn nhiều và không bị phân tâm, nếu không đất nước của Zelensky đã có thể không còn tồn tại nữa.
Vào sáng sớm, đoàn tàu dừng lại ở một khu công nghiệp thuộc vùng Mykolaiv, nơi một đoàn xe tải và SUV đang đợi để đưa chúng tôi đi nốt quãng đường còn lại đến Kherson. Sự tàn phá của chiến tranh nhanh chóng xuất hiện ở cả hai bên đường cao tốc: Các trạm xe buýt lỗ chỗ những vết thủng do đạn bắn ra, những tòa nhà bị bom phá hủy, một nhà hàng gia đình có hình dáng như một tòa lâu đài trông như thể bị bắn bằng súng máy. Thiệt hại xung quanh Mykolaiv tỏ ra nặng nề hơn các vùng khác của Ukraine, bởi vì chính tại đây vào tháng Ba, người Ukraine đã ngăn chặn được bước tiến của quân Nga từ phía nam.
Khoảng hơn chục thống đốc, bộ trưởng và tướng lĩnh đang đợi ở quảng trường trung tâm của Kherson khi chúng tôi đến. Họ tạo dáng và chụp ảnh tự sướng trước bức tranh graffiti được viết nguệch ngoạc trên mặt tiền của quốc hội khu vực: “Vinh quang thay Lực lượng Vũ trang Ukraine! Vinh quang thay các anh hùng!”. Một trong những phụ tá của Zelensky, Dasha Zarivna, lớn lên ở Kherson, và cô đã suýt rơi nước mắt khi nhìn những lá cờ Ukraine tung bay trên quảng trường thành phố. “Tôi từng sợ rằng mình sẽ không bao giờ nhìn thấy nơi này nữa”, cô nói với tôi. “Và chúng ta hiện đang ở đây”.
Tiếng nổ đầu tiên vang lên vài phút sau đó. Mọi người sững sờ, nhìn lên bầu trời để tìm kiếm một quả đạn pháo đang lao xuống. Sau đó là một tiếng nổ khác, nghe gần hơn tiếng đầu tiên. Có người cho rằng đó là tiếng pháo bắn lên, mặc dù phỏng đoán này có vẻ lạc quan hơi nhiều. Quân Nga đã rút lui về tả ngạn sông Dnipro, cách đó khoảng một dặm. Những tiếng nổ tiếp tục vang lên, nhưng Zelensky dường như không bận tâm đến chúng. Như thường lệ, ông từ chối đội mũ bảo hiểm hoặc mặc áo chống đạn.
Ở rìa quảng trường, những người lính đã lắp đặt một thiết bị đầu cuối Internet Starlink, cắm ăng-ten vệ tinh của nó vào một máy phát điện bằng dầu diesel. Tổng thống lấy điện thoại ra và hỏi mật khẩu wi-fi. Hầu hết những người xung quanh ông đều được trang bị súng trường tấn công, nhưng vũ khí của Zelensky là một chiếc iPhone đời cũ mà ông đã sử dụng để tiến hành cuộc chiến trên bộ lớn nhất trong thời đại thông tin. Kỹ năng nói chuyện với thế giới qua chiếc điện thoại đó của Zelensky — trong các bài phát biểu hàng đêm trên mạng xã hội, trong các cuộc gọi bất tận của ông với các nhà lãnh đạo nước ngoài và những người ủng hộ — cũng quan trọng như số lượng xe tăng trong quân đội của ông.
(Còn nữa)
