Giải thưởng nào cho người lính cứu hỏa Việt Nam?

Trịnh Hải

22-7-2022

Sống trong chế độ cộng sản, người ta thường bảo nhau “khôn chết, dại chết, chỉ có biết là sống”. Nhìn rừng xe ở Việt Nam chạy loạn xạ, vô trật tự trong tấm hình phía dưới, người ngoại quốc chắc phải thầm khâm phục về cái “biết” của người Việt nên mới có thể len lỏi trong các rừng xe để đi đến nơi họ muốn đến hay trở về nhà bình an mỗi ngày.

Hy vọng bài viết này sẽ giúp những người lái xe ở Việt Nam biết thêm vài điều cần thiết để tránh một số sai phạm có thể nguy hại cho bản thân mình và những người chung quanh.

– Luôn giữ xe trong làn đường của mình

Xe máy tạt đầu xe ô tô là chuyện xảy ra như cơm bữa ở Việt Nam. Một số người đi xe máy thoát hiểm trong gang tấc, nhưng không ít người phải trả giá khá cao. Báo chí thường tỏ ra ca ngợi tài xế xe ô tô quá hay, quá giỏi, quá nhân đạo, đã nhanh tay bẻ lái xe để cứu mạng người đi xe máy.

Thế nhưng, giả sử như tài xế xe ô tô trong lúc bẻ lái tránh xe máy đã đâm trực diện vào xe chạy ngược chiều, hay lao lên lề đường và cán chết nhiều người đi xe đạp, đi bộ thì liệu rằng ai phải ai trái? Xe máy lúc đó đã biến mất, không ai biết người đi xe máy tạt đầu là ai, thực sự có chuyện đó hay không, hay là tài xế xe ô tô ngủ gật, hoặc đang phê thuốc, hay đang bận nói chuyện trên điện thoại nên bịa đặt vớ vẩn để giải thích lý do vì sao xảy ra nông nỗi này. Nên nhớ khi đang sống trong một xã hội mà trong đó kẻ bị tuyên án tử hình được chứng minh bằng những tang vật được mua ngoài chợ thì tất cả mọi người trong xã hội đó đều như cá đang nằm trên thớt. Nhất cử nhất động đều phải tuyệt đối cẩn thận, đề phòng mọi bất trắc chung quanh.

Về mặt luật pháp thì tài xế xe ô tô để xảy ra tại nạn như thế, cho dù lúc đó hoàn toàn tỉnh táo, cũng vẫn phải chịu mọi trách nhiệm về mặt dân sự và có thể lẫn hình sự vì tài xế xe đã không tuân thủ đúng luật lệ giao thông, lấn vào làn xe chạy ngược chiều, hoặc không làm chủ được tốc độ xe mình.

Trong ảnh trên, tài xế xe tải cần phải phản ứng nhanh bằng cách đạp thắng ngay lập tức để cứu một mạng người nhưng tuyệt đối phải giữ xe trong làn xe của mình. Nếu phản ứng không kịp, hoặc chẳng may đâm vào người tạt đầu xe mình thì tài xế xe tải hoàn toàn không có lỗi nào hết. Theo đúng luật thì lỗi là do người đi xe máy gây ra và cho dù nạn nhân chết, bảo hiểm hay tài sản của người đó vẫn phải được dùng để chi trả, bồi thường cho những thiệt hại gây ra cho xe tải. Nếu xe đằng sau lủi vào xe mình vì thắng gấp, tài xế xe sau sẽ phải chịu trách nhiệm vì họ không duy trì được khoảng cách an toàn giữa hai xe.

Không rà thắng khi xe xuống đèo

Bộ thắng xe thực chất là một hệ thống trao đổi nhiệt. Muốn dừng một chiếc xe đang chạy hoặc giảm tốc độ một chiếc xe đang đổ đèo, thông thường người lái xe phải đạp thắng để níu xe lại. Năng lượng để níu chiếc xe đang chạy rất lớn và câu hỏi được đặt ra là năng lượng đó đi đâu khi ta đạp thắng?

Theo định luật căn bản của nhiệt động lực học thì “năng lượng không tự nhiên sinh ra hay mất đi mà nó chỉ chuyển đổi từ dạng này sang dạng khác. Điều hiển nhiên là khi ta đạp thắng, bộ thắng sẽ nóng lên một cách dữ dội, tức năng lượng níu chiếc xe đã được biến thành nhiệt. Vì thế cho nên khi chế tạo hệ thống thắng người ta cần phải làm thế nào để nó có thể tỏa nhiệt dễ dàng và nhanh chóng.

Bố thắng bằng gốm (ceramic) chịu nhiệt cao hơn các loại bố thắng khác nhưng khi quá nóng, tất cả các loại bố thắng đều có thể xảy tình trạng keo kết dính (resin) trong bố thắng bốc hơi và khi đó sẽ có một lớp hơi giữa bố thắng và đĩa hay đùm (drum) và thắng sẽ không còn ăn nữa. Hiện tượng này trong tiếng Anh gọi là “green fade”. Các loại thắng đĩa có lợi thế là nó có thể được sản xuất kết hợp những cánh nằm giữa hai má đĩa có tác dụng như cánh làm nguội lẫn cánh quạt ly tâm giúp làm nguội đĩa nhanh hơn, nhiều lỗ và đường rãnh như ảnh bên dưới, giúp hơi thoát ra dễ dàng trong trường hợp thắng xe bị “green fade”.

Hiện tượng kế tiếp người ta gọi là “friction fade”. Hiện tượng này cũng thường xảy ra khi rà thắng liên tục khiến nhiệt độ ở bố thắng đạt tới mức nóng chảy ở bề mặt tiếp xúc và chất chảy lỏng đó trở thành chất bôi trơn giữa bố thắng với đĩa hay đùm. Cả hai trường hợp green và friction fade, người lái xe cảm thấy bàn đạp thắng vẫn bình thường nhưng xe không chậm hay dừng lại được.

Một hiện tương khác ít xảy ra nhưng tệ hại hơn, được gọi là “fluid fade”, tức dầu thắng bị sôi, có thể vì dùng sai loại dầu thắng có độ sôi thấp hoặc dầu thắng quá cũ, bị nhiễm nước. Lúc đó khi đạp thắng, bàn đạp sẽ xuống sát tận sàn xe mà xe vẫn cứ chạy như bị ma đuổi.

Cách duy nhất để tự cứu mình và hành khách trong trường hợp thắng xe bị fade là phải nhả bàn đạp thắng ra và dùng động cơ xe để ghìm xe lại bằng cách gài số xe xuống số thấp. Khi nhả thắng ra sẽ giúp hệ thống thắng nguội đi và may ra đủ kịp để có thể hoạt động lại được bình thường. Hộp số xe có thể bị bể nát vì xuống số khẩn cấp nhưng hãy ăn mừng vì của đi thay người.

Các xe tải lớn thường dùng thắng hơi và nếu rà thắng lâu, bên cạnh chuyện thắng bị “fade” được đề cập phía trên, xe tải sẽ bị cạn hết hơi nên không còn khả năng dừng xe được nữa. Bên Mỹ, những chỗ đổ đèo, họ làm một số đoạn đường thoát hiểm cho các loại xe tải mất thắng. Đó là những đoạn đường ngắn và dốc ngược lên. Cát được dùng làm nền để tạo lực cản tự nhiên giúp xe tải chậm và đứng lại. Khi xe tải hết hơi, họ có thể tấp vào đó lánh nạn và chờ cho xe nạp đủ hơi trở lại.

Nói chung khi xuống đèo, tuyệt đối không bao giờ gài xe vào số “Mo” (tức “N” hay Neutral) và ngay cả số “D” cho xe số tự động hoặc số cao cho xe số tay rồi rà thắng. Luôn luôn dùng động cơ xe để ghìm xe lại thay vì rà thắng, tức phải gài xe vào số thấp hơn số thường dùng để lái xe trên đường bằng phẳng từ ngay khi bắt đầu xuống đèo. Duy trì tốc độ xe vừa phải, thỉnh thoảng dùng thắng chân nếu nghe hoặc thấy tốc độ quay của động cơ lên quá cao như 5-6000 vòng/phút.

Quyền hạn của xe ưu tiên

Khi lái xe, nếu nghe hoặc thấy các loại xe ưu tiên muốn mình nhường đường thì phải hết sức cẩn thận, tìm cách đổi xe qua làn bên phải hay tạt xe vào sát lề đường hoặc dừng hẳn xe lại để cho họ được lưu thông dễ dàng. Nếu mình biết nhưng không nhường đường cho xe ưu tiên thì coi như mình đã vi phạm luật giao thông.

Xe cảnh sát, cứu hỏa, cứu thương… khi bật đèn ưu tiên thì họ được quyền lưu thông không đúng với những luật thông thường áp dụng cho các loại xe dân dụng, chẳng hạn như họ được quyền chạy quá tốc độ quy định, vượt đèn đỏ, chạy ngược chiều… thế nhưng, nếu họ để xảy ra tai nạn khi chạy không đúng luật, họ vẫn phải chịu hoàn toàn trách nhiệm. Không phải xe cứ bật đèn ưu tiên hay hụ còi inh ỏi là họ muốn làm gì thì làm, ai cản đường chết ráng chịu.

Nhìn tấm hình chiếc xe cứu hỏa lao ngược chiều vào cao tốc đầy xe đang chạy ở tốc độ cao ở Hà Nội (ảnh trên) mà mọi người cảm thấy ứa gan vì mức độ ngu xuẩn của tay lái xe cứu hỏa. Giải thưởng Darwin (ảnh dưới) xin được trao tặng cho tay lính cứu hỏa đó.

Ở Mỹ, khi xe cứu hỏa, cứu thương đến đèn đỏ, họ giảm tốc độ xe lại thật chậm hoặc dừng xe hoàn toàn. Ngoài đèn ưu tiên chớp hay quay trên mui, họ phải bấm còi hụ liên tục để tạo ra những tiếng hụ đặc thù khi tiến vào các ngã đường đang có xe chạy. Những xe ưu tiên này chỉ bắt đầu tiến lên vượt đèn đỏ sau khi thấy những xe bên đường có đèn xanh đã dừng lại hoàn toàn để nhường đường. Họ không có quyền hay cho rằng những xe đang tống ga vượt đèn xanh sẽ bắt buộc phải thắng lại nhường đường cho xe ưu tiên.

Đèn giao thông ở nhiều thành phố bên Mỹ ngày nay có gắn hệ thống tự động có khả năng nhận diện xe ưu tiên và xe buýt đang chạy đến và chuyển qua đèn xanh cho con đường đó. Đây là một giải pháp rất tốt vì nhiều khi xe đang dừng đèn đỏ trước đó có thể chặn đường xe ưu tiên mà họ không thể liều mạng vượt đèn đỏ để mở đường cho xe ưu tiên được.

Xe ô tô lớn nhỏ bên Việt Nam ngày càng nhiều nhưng kinh nghiệm lái xe của dân chúng còn ít nên dễ dàng gặp phải những chuyện không đâu. Chúng ta cũng chẳng thể biết phải làm thế nào hay làm sao cho đúng để mỗi ngày mình còn về nhà ăn cơm tối với gia đình, dù rằng lúc nào cũng vẫn rất cẩn thận trong khi chung quanh ta còn biết bao nhiêu kẻ ngu ngốc.

Chúng ta chỉ biết an ủi rằng, theo luật đào thải của Darwin, con người ta sẽ càng ngày càng thông minh hơn vì những kẻ ngu ngốc trong xã hội đang từ từ tự hủy diệt chính họ. Chỉ mong sao mình đừng bị kéo theo khi những kẻ đó thấy cuộc đời không còn đáng sống nữa.