Phỏng vấn Đệ nhất Phu nhân Ukraine: “Con trai chúng tôi muốn trở thành một người lính”

Economist

Tác giả: Oliver Carroll

Cù Tuấn, chuyển ngữ

20-6-2022

Dây thép gai, bao cát và các vị trí bắn tỉa của Dinh tổng thống Ukraine tạo nên một bối cảnh kịch tính cho một buổi chụp hình. Nhưng Olena Zelenska trông có vẻ mệt mỏi khi cô xuất hiện, mặc một bộ đồ màu xanh và đi một đôi giày cao gót để chụp ảnh. Đệ nhất phu nhân Ukraine Ukraine thừa nhận mình là một người không thích được phỏng vấn.

Sự tương phản với một nửa hài hước vui vẻ và thu hút truyền thông của cô là rõ ràng. Nhưng tâm trạng của cô tốt lên khi một giọng nói quen thuộc, khàn khàn vang lên từ phía sau một cánh cửa mở: “Anh nghe nói em đang ở trong tòa nhà“. Tổng thống mỉm cười khi xuất hiện, sau đó anh cứng người lại khi nhìn thấy các nhà báo, người mà Zelensky dường như không mong đợi. Trong năm phút, buổi chụp hình trở thành chương trình Volodymyr Zelensky. “Tôi muốn gặp vợ tôi, và bây giờ thì bạn bắt tôi phải làm việc“. Tổng thống đã châm biếm với tôi, trước khi quay lại với máy ảnh. “Bạn cũng muốn chụp khuôn mặt của chúng tôi, không chỉ lưng của chúng tôi phải không?“

Cuộc sống luôn luôn là một cuộc phiêu lưu với Volodymyr, Zelenska nói, từ lúc anh và hai người bạn đồng thời cầu hôn Zelenska và hai người bạn của cô, khi tất cả họ đều đi du lịch cùng nhau trong một chiếc xe buýt nhỏ màu trắng khi họ mới ngoài hai mươi tuổi. “Chúng tôi đã có một cuộc trò chuyện với nhau, và đây là những gì mà sắp xảy ra“, đó là cách mà Zelenska, giờ 44 tuổi, nhớ lại giọng của chồng khi đó.

Hai người yêu nhau từ khi ở trường trung học và đã hẹn hò được tám năm, nhưng đó là tình yêu từ cái nhìn đầu tiên, Zelenska nói. Cô chắc chắn rằng cô thậm chí còn thích anh ấy ngay từ đầu: “Anh ấy chỉ là một cậu bé mà tôi biết, một người mà tôi thấy sự thay đổi từ lớp bảy đến lớp mười một“. Cả hai gắn bó với nhau nhờ khiếu hài hước của họ (cô nói là cô hài hước hơn anh) và một nhóm người bạn chung sau đó đã thành lập Kvartal 95, công ty giải trí khiến Volodymyr nổi tiếng. Không ai nghi ngờ về việc Zelenska sẽ đồng ý lời cầu hôn trong xe buýt nhỏ hay không, chứ đừng nói đến đến việc quỳ gối trao nhẫn: “Đó là số phận, và chỉ có vậy“. Ba cặp vợ chồng cuối cùng đã kết hôn cách nhau một tuần vào mùa hè năm 2003.

Họ đã lớn lên cùng nhau ở Kryvyi Rih, một thành phố công nghiệp ở miền nam Ukraine, hiện là nơi gần điểm giao tranh của cuộc chiến. Cô nhớ mùa hè lãng mạn dành cho Volodymyr và bạn bè của họ, nghe nhạc và đi chơi bên bờ sông. Sự lựa chọn của họ về sự nghiệp hài kịch – cô đã viết kịch bản, Volodymyr biểu diễn – sau đó đẩy họ vào hào quang rực rỡ của Kyiv, và từ đó nó đã trở thành nhà của họ. Chính ở đó, chồng cô đã đóng một vai giáo viên sau đó trở thành tổng thống trong một bộ phim truyền hình nổi tiếng, “Đầy tớ của nhân dân”, đã đánh cược một cách táo bạo để trở thành tổng thống thực sự vào năm 2019. “Chúng tôi không bao giờ ngờ tới những gì sẽ xảy ra với Ukraine. Chúng tôi lúc đó rất ngây thơ“, cô nói. “Chúng tôi nghĩ rằng chúng tôi có thể giành chiến thắng thông qua lao động một cách trung thực. Hóa ra nó phức tạp hơn rất nhiều“.

Trời vẫn còn tối khi Zelenska thức dậy vào ngày 24 tháng 2 năm 2022, và nghĩ rằng cô đã nghe thấy tiếng bắn pháo hoa. Chồng cô đã ở trong phòng bên cạnh, mặc quần áo đầy đủ. Anh nói, “chiến tranh bắt đầu rồi“, và ngay lập tức rời đi. Nhiệm vụ của Zelenska là nói với con trai 9 tuổi Kyrylo và cô con gái 17 tuổi Oleksandra những gì đang xảy ra. Cô tự nói với mình rằng cô không được khóc khi bước xuống hành lang đang rung chuyển vì đạn pháo. Nhưng khi Zelenska đến các phòng ngủ cho các con, cô nhận ra rằng chúng đã thức dậy và đã biết tất cả.

Cô bảo các con sẵn sàng cho một chuyến đi đến vùng nông thôn: “Tôi đã phải cho các con thấy rằng mọi thứ thật tuyệt vời, đỉnh cao, đó là một cuộc phiêu lưu“. Đến tối hôm đó, ba người họ đã ở một địa điểm bí mật cách xa thủ đô; má cô phát đau sau một ngày cười giả tạo quá nhiều.

Đệ nhất phu nhân nói rằng, cô đã sống sót sau những ngày đầu bằng hỗn hợp của adrenaline và thuốc an thần. Cô đã cố gắng không nghĩ về việc chồng mình được coi là mục tiêu số một của các đội sát thủ Nga – còn bản thân cô và các con của cô là mục tiêu số hai. Các “chuyên gia” sẽ làm những gì cần thiết để giữ cho tất cả gia đình cô an toàn: “Tôi hiểu rằng tôi không hiểu gì, nhưng chịu trách nhiệm cho bọn trẻ và cần phải phản ứng tốt với tình huống này“. Giống như những người Ukraine trên khắp đất nước, gia đình tổng thống đột nhiên bị chia theo giới tính. Tổng thống mặc đồng phục xanh quân sự và thể hiện khuôn mặt chiến đấu của mình với thế giới. Cô giữ gìn cảnh giác trong chốn riêng tư, chăm sóc gia đình.

Mỗi khi còi báo động kêu Zelenska và các con của cô sẽ lao xuống nơi trú ẩn, chạy lên rồi xuống, lại lên xuống một lần nữa. Cô không thể ngủ, và thường trông đứa con chín tuổi khi nó ngủ trưa hoặc chơi trên điện thoại. Một lần, cô ngủ gật và được con trai đánh thức. “Mẹ ơi, đã đến lúc xuống hầm trú ẩn rồi“. Nhiều người bạn của cô – diễn viên và nhà văn – đã đăng ký tham gia Quân đội Ukraine và Lực lượng Phòng thủ lãnh thổ. Khi chồng cô áp đặt thiết quân luật, cấm bất kỳ người đàn ông nào ở độ tuổi 18-60 rời khỏi Ukraine, nhiều phụ nữ đã trốn đi cùng con cái; và những người khác như Zelenska thì đã đóng một vai trò của phụ nữ trong thời chiến.

“Nền văn minh là một tấm màng mỏng tan rã rất nhanh chóng“, Zelenska nói. Nỗi sợ hãi ngay lập tức của cô về những gì người Nga có thể làm – với gia đình cô, với đất nước cô – đã biến thành một nhận thức ngay lập tức về tất cả những gì nhân loại có khả năng làm với người khác. Chúng tôi nghĩ rằng mọi người đều giống nhau, rằng hàng thập kỷ đã qua của nhân loại ở châu Âu là những giá trị nhân văn mà tất cả chúng ta đã sống và có được. Điều đó hóa ra không phải. Tin tức về giết người tàn bạo ở Bucha, Chernihiv, Kharkiv và Mariupol đã bắt đầu như một bộ phim tồi tệ, cô nói. “Thật đáng sợ khi một số người đang sống không biết đến văn minh, họ là những con quái vật của Bucha“. Cô tiếp tục: “Những gì xảy ra ở Mariupol có thể xảy ra ở bất cứ đâu, ở bất kỳ lúc nào, ở bất kỳ quốc gia nào. Bây giờ tôi thực sự nghĩ rằng bất cứ điều gì cũng có thể xảy ra“.

Khi thế giới bàng hoàng trước sự khủng khiếp của chiến tranh ở Ukraine, Volodymyr Zelensky đã trở thành một nhân vật của thế giới tự do. Nhiều người đã nhận xét về sự phát triển phi thường của anh ta từ anh hề thành anh hùng ở tầm cỡ quốc tế, nhưng Zelenska nói rằng cô đã không ngạc nhiên về điều đó. “Volodymyr luôn là người mà tôi có thể dựa vào. Việc nổi tiếng của anh ấy chỉ đơn giản là điều đó trở nên rõ ràng hơn đối với nhiều người hơn“. Trước chiến tranh, cô thường bị tổn thương khi Volodymyr bị chỉ trích. Nhưng anh luôn đủ can đảm để trở thành chính mình, cô nói. “Sai lầm khi nghĩ rằng một diễn viên thì sẽ vẫn là một diễn viên. Anh ấy luôn cởi mở như mọi người. Tôi có thể đọc khuôn mặt của anh ấy như một cuốn sách, và tôi chắc chắn bạn cũng có thể“.

Hai người đã không gặp nhau trong hơn hai tháng. Giống như những người Ukraine khác, Zelenska đã xem chồng mình phát biểu hàng ngày với toàn dân trên phương tiện truyền thông xã hội – cô rất ấn tượng với các video này ngay cả khi, cô gợi ý, sản phẩm hoàn chỉnh đáng lẽ phải ngắn đi chỉ còn một nửa thời gian. “Volodymyr luôn nói rằng tôi chỉ trích anh ấy quá nhiều, rằng tôi không bao giờ ca ngợi anh ấy đủ mức“, cô tự cho phép mình cười một nụ cười hiếm hoi. Zelenska cũng quan sát thấy tóc của chồng dày lên (được cắt tỉa trở lại kể từ khi cô trở về Kyiv gần đây). Bộ râu của anh khiến cô nhớ đến những khoảng thời gian hạnh phúc trước đó: những ngày nghỉ hè khi quay phim kết thúc và anh có thể thư giãn. Trong thời chiến, điều đó có nghĩa là một cái gì đó khác.

Cặp đôi thường xuyên nói chuyện trong thời gian xa nhau, và Zelensky trò chuyện với các con về tất cả mọi thứ, thậm chí chỉ là vô nghĩa. Nhưng chỉ còn đệ nhất phu nhân ngồi cùng con trai khi cậu bé làm bài tập về nhà, và dỗ dành con gái của mình trong suốt năm cuối cùng trung học. Cô nấu ăn, điều này không phải là một thay đổi lớn: chồng cô luôn là một đầu bếp cuối tuần, một loại người đàn ông thích chén thịt.

Khi Volodymyr trở thành tổng thống vào năm 2019, Zelenska đã thực hiện các sáng kiến xã hội ​​phù hợp với một Đệ nhất phu nhân: cải thiện bữa ăn ở trường, thúc đẩy văn hóa Ukraine, giải quyết bất bình đẳng giới. Để giữ một vai trò như vậy trong thời chiến, cô có thêm hàng loạt các áp lực riêng. Zelenska nói về những chấn thương tâm lý của những người khác, nhưng cô cũng cảm thấy điều đó. Cô ước gì nó không xảy ra với bất cứ ai. Không ai muốn ở tâm chấn của những sự kiện khủng khiếp này, cô nói. Cô đã ngừng viết kịch bản – đây không phải là thời gian cho hài kịch – và chuyển năng lượng của cô vào việc sơ tán những đứa trẻ dễ bị tổn thương và đưa ra sự hỗ trợ tâm lý. Năm ngoái, cô đã triệu tập một mạng lưới các Đệ nhất phu nhân – giờ thì cô đã huy động nhóm này để giúp sắp xếp việc điều trị ở nước ngoài cho hàng trăm trẻ em Ukraine bị bệnh và bị thương. Jill Biden đã thực hiện một chuyến thăm bất ngờ tới Ukraine vào tháng Năm; Brigitte Macron đã chào đón một chuyến bay của những người di tản đến Paris: “Máy bay đầy những bà mẹ và trẻ em sợ hãi, và việc bà Macron lên máy bay an ủi mọi người là một cử chỉ tuyệt vời.”

Zelenska lo lắng rằng, với rất nhiều người Ukraine chạy ra nước ngoài, phần lớn tiềm năng của nước này đã bị mất. Nhưng tương lai gần như quá đáng sợ để suy nghĩ, cô nói. Hiện tại, mọi người Ukraine đều phải bảo vệ những gì họ có, để sống sót và sống tiếp bằng bất cứ giá nào. Giống như bản thân Zelenska, nhiều người Ukraine đã trở về từ những nơi khác và hiện đang nỗ lực sống một cuộc sống bình thường. Tuy nhiên, ý tưởng cuộc sống đã trở lại bình thường là một ảo ảnh. Chiến tranh bùng nổ ở phía đông. Các vụ giết người tàn nhẫn được phát hiện. Và mọi người đều biết rằng cuộc sống đang bị tạm dừng – bao gồm cả cuộc sống của riêng cô. Zelenska vẫn chỉ được gặp chồng mình một hoặc hai lần một tuần.