“Kẻ đốt đền” thời nay

Nguyễn Việt

20-5-2022

Con người có nhiều ham muốn, hầu hết đều muốn được khỏe mạnh, hạnh phúc, làm được nhiều việc có ích cho xã hội. Cũng có những người muốn làm quan, có địa vị cao, quyền hạn lớn, được nổi tiếng. Những ham muốn ấy có thể tốt, xấu, bình thường, khác thường, nhân từ, độc ác… Ở đây chỉ xin nói về ước muốn được nổi tiếng, muốn làm anh hùng.

Chuyện xưa

Trong thần thoại Hy Lạp, thế kỷ thứ 4 trước Công nguyên, có một người muốn được nổi tiếng, tên là Herostratus. Vì muốn nổi tiếng, Herostratus đã đốt ngôi đền Artemis, một công trình kiến trúc tuyệt đẹp thời đó, thờ nữ thần săn bắn. Đúng như ý muốn, Herostratus đã nổi tiếng, nhưng là tai tiếng! Thiên hạ gọi y là “kẻ đốt đền”.

Chuyện “kẻ đốt đền” xảy ra đã hơn hai ngàn năm nhưng đến nay vẫn còn nguyên giá trị. Thật ra, không chỉ trong chuyện thần thoại xa xưa mới có kẻ hám danh làm một việc quái đản, trong lịch sử cũng có nhiều tên Herostratus, muốn nổi tiếng, muốn lưu danh, muốn làm anh hùng, nên đã làm những việc phi nhân, kinh hoàng bất chấp dư luận, nguyên tắc, luật lệ…

Nếu những kẻ ấy có quyền hành thì thật là một bất hạnh, một rủi ro cho nhân loại. Lịch sử cho thấy, hầu hết những tai họa mà con người đã gánh chịu (chiến tranh vì “màu cờ sác áo”, những vụ hủy diệt tập thể có chủ trương, những cuộc cải cách “long trời lở đất”…) đều do một người, một nhóm người gây ra. Đối với bọn nầy, nói về “lẽ đời, bài học lịch sử” là vô ích, mặc dù chúng cũng biết lịch sử, nhưng chúng lại muốn viết lại lịch sử.

Chuyện nay

Truyền hình Việt Nam chiếu cảnh quân đội Nga phô trương lực lượng trong các cuộc tập trận hoặc trong các lễ diễn binh mừng chiến thắng vào ngày 9-5, người ta thấy nào xe tăng, thiết giáp, súng phòng không, radar, những giàn đại bác điện tử chổng họng lên trời, xe kéo tên lửa hành trình, tên lửa mang đầu đạn hạt nhân, máy bay phản lực, binh sĩ hùng hổ, hiên ngang. Ai thấy cũng lạnh tóc gáy! Chắc chắn đây là một quân đội mạnh trang bị vũ khí hiện đại nhất hành tinh, không ai địch nổi, đụng vào nó chỉ có từ chết tới chết.

Và dĩ nhiên, hơn ai hết, ông Putin tin điều ấy. Ông ta đã sở hữu một lực lượng quân đội như thế, ông ta lại đang sở hữu số vũ khí hạt nhân lớn nhất thế giới và nguy hiểm hơn là ông ta hay đe dọa có thể dùng, nếu cần. Ông ta nhiều lần cảnh báo, ai cản bước tiến của quân Nga thì sẽ lãnh hậu quả chưa từng thấy. “Chưa từng thấy”, ông Putin thích dùng những chữ nầy. Nghe mà phát sợ.

Ông “bắt mạch” đúng, người dân ở những nước càng giàu có, càng sung sướng, càng văn minh thì càng sợ chết. Họ chống chiến tranh, bởi họ không muốn chết, mà họ muốn sống để “hưởng đời”. Có dại mới xông vào lửa đạn, vì chuyện bao đồng, vì dân chủ, vì tự do, để phải thiệt thân vô ích. Đèn nhà ai nấy sáng. Bộ máy tuyên truyền của Putin khuyên dân chúng các nước châu Âu như vậy.

Những ngày gần đây, Putin “cảnh báo” về chiến tranh với khối NATO, về thế chiến 3, về vũ khí hạt nhân. Tương tự, ông Lavrov, bộ trưởng ngoại giao Nga, là người nói thay cho Putin, “khẳng định Nga cam kết ngăn chặn nguy cơ nổ ra chiến tranh hạt nhân, bất chấp thực tế Moscow liên tục đe dọa sử dụng vũ khí hạt nhân chống lại phương Tây thời gian qua”. Biết đâu, vì tự ái, vì sĩ diện, vì hiếu thắng, vì hoang tưởng, vì muốn nổi danh, ông ta “bấm nút” một phát thì mọi chuyện sẽ tồi tệ hơn rất nhiều. Nói thế, nhưng dù là Putin hay bất kỳ ai không phải muốn thì tự ý “bấm” được.

Trước khi nổ ra cuộc chiến do Nga, chính xác là do ông Putin xâm lược Ukraine, rất nhiều người, kể cả người viết, nghĩ rằng nó sẽ kết thúc rất sớm, rất gọn như vụ Crimea. Tổng thống Putin đã dàn cảnh sẵn, ngồi tại điện Kremlin, ký sắc lệnh công nhận chiến thắng. Còn nhớ, hình ảnh ông bước từ hậu trường ra bàn giấy làm việc tại điện Kremlin, ký sắc lệnh công nhận sáp nhập bán đảo Crimea vào Nga năm 2014.

Hoặc mới đây, ngày 22-2-2022, Putin ký sắc lệnh công nhận “hai nhà nước cộng hòa Donnek và Luganh” tự xưng. Lần nào ông ta cũng bước đi khệnh khạng, lạnh lùng, bệ vệ… Ngược lại các nhân viên cận vệ, phụ tá, chắc chắn là cao cấp, thì đứng im như tượng, khiến ông càng thêm oai phong. Ông hùng hồn tuyên bố chiến dịch đã kết thúc, đã thành công. Sự đã rồi, có trời mới đảo ngược được. Chuyện tương tự cũng đã từng xảy ra ở Georgia, ở Syria.

Nhiều người, nhiều tờ báo Việt Nam đã khen nức nở mưu trí của Putin, rằng “Putin ra đòn trước, khiến các đối thủ Tây phương choáng váng bất ngờ, trở tay không kịp. Putin xỏ mũi các lãnh đạo phương Tây dắt đi”.

Đến nay, chưa ai biết cuộc chiến Ukraine sẽ như thế nào, nhưng dù thế nào thì cuộc chiến nầy đã mở mắt nhiều người. Và giấc mơ của ông Putin, chí ít đến nay chưa thành hiện thực.

Có hai kết cục: Một là, ông Putin thắng. Nhưng với chiến thắng nầy, mạnh đánh yếu, võ sĩ đánh tay ngang, đã được thiên hạ dự đoán, thì có thắng cũng chẳng có gì vẻ vang, nhưng đó là mối nguy cho thế giới. Ông Zelensky, Tổng thống Ukraine, dù thua vẫn được nổi tiếng, được xem người hùng.

Hai là, ông Putin thua thì … khỏi nói, ông Zelensky lại càng nổi tiếng hơn, lại càng được xem là một anh hùng thật sự. Đằng nào, Zelensky cũng là anh hùng, dù ông ta không có kế hoạch làm người hùng, mà chỉ lãnh đạo toàn dân chống quân xâm lược.

Không phải là “nhà tiên tri” nhưng có thể chắc chắn rằng, cuộc chiến Ukraine sẽ phải kết thúc, dù trên chiến trường hay trên bàn đàm phán. Mong cho cuộc chiến nầy kết thúc sớm theo cách “diệt phát xít” để nhân dân Ukraine bớt khổ đau, chết chóc. Hiện nó chưa kết thúc, nhưng người ta đã nghĩ đến một thế cờ, một trật tự, một quan hệ mới của thế giới sau Ukraina (hay sau Putin?).

Cuộc chiến này rồi cũng sẽ đi qua, nhưng hệ lụy của nó thì chắc chắn sẽ không dễ “qua” với mọi người, nhất là trong lịch sử của hai nước trực tiếp tham chiến, Nga và Ukraine. Cuộc chiến sẽ đi qua, với nhiều trận đánh, nhiều chi tiết sẽ không ai nhớ hết, nhưng chắc chắn một điều, tên tuổi của hai người ở hai thế đối địch, Zelensky, Tổng thống Ukraine và Putin, Tổng thống Nga, sẽ còn được/ bị nhớ mãi, nhắc hoài theo hai cách khác nhau.

Ông Zelensky, vì đứng lên bảo vệ đất nước Ukraine mà nổi tiếng, mà thành anh hùng, thời thế tạo anh hùng. Còn ông Putin là người có rất nhiều tham vọng về quyền lực, danh tiếng, muốn làm nên lịch sử, muốn làm anh hùng tạo thời thế… để đi vào lịch sử, mang theo một vết nhơ rất lớn, giống như Herostratus, “kẻ đốt đền” để được nổi tiếng, tai tiếng này còn truyền đến ngày nay.