Vì sao Vladimir Putin đã bại trận rồi

Guardian

Tác giả: Yuval Noah Harari

Trần Gia Huấn, chuyển ngữ

1-3-2022

Cuộc chiến chưa tới một tuần tuổi, nhưng dường như Vladimir Putin đang lao vào một thất bại lịch sử. Putin có thể thắng ở mọi trận đánh, nhưng hắn thua cả một cuộc chiến. Giấc mơ của Putin là xây dựng lại tân đế chế Nga bằng cách bám víu lấy những điều dối trá, rằng Ukraine không phải là một quốc gia thật sự, rằng Ukraine không hẳn là một dân tộc, và dân cư của Kyiv, Kharkiv, Lviv sẽ hân hoan, khát khao chờ đón đoàn xe tăng Nga tiến vào giải phóng.

Một sự dối trá đến hoàn hảo – Ukraine là một quốc gia có trên ngàn năm lịch sử. Khi Kyiv đã trở thành một đô thị thịnh vượng thì Moscow; thậm chí, chưa trở thành một ngôi làng. Kẻ chuyên quyền Nga dối trá nhiều đến mức hắn cũng tin như vậy.

Khi lên kế hoạch đánh chiếm Ukraine, Putin đã dựa vào những sự kiện. Hắn biết rằng quân đội Nga sẽ xơi tái Ukraine. Putin biết rằng NATO sẽ không tham chiến. Hắn biết rằng Âu châu lệ thuộc vào khí đốt và dầu lửa của Nga. Đức do dự áp đặt lệnh cấm vận. Dựa vào những điều này, hắn lên kế hoạch tung đòn mạnh, chớp nhoáng, chặt đầu chính phủ dân cử, lập chính quyền bù nhìn tại Kyiv, rồi chuồn mất, thoát khỏi lệnh cấm vận của các nước phương Tây.

Thế nhưng, Putin không tính tới một ẩn số khổng lồ. Người Mỹ đã phải học bài học tại Iraq. Liên Xô phải học bài học tại Afghanistan. Quá dễ dàng để đánh chiếm một quốc gia, nhưng giữ được nó lại là chuyện khác. Putin biết rằng ông ta có thừa sức mạnh để đánh Ukraine. Nhưng liệu người Ukraine có chấp nhận chính thể bù nhìn của Moscow dựng lên không?

Putin đã chơi một canh bạc đầy mạo hiểm rằng người Ukraine sẽ đón chào. Sau đó, Putin lặp đi lặp lại cho những ai muốn nghe rằng Ukraine không phải là một quốc gia thật sự và người Ukraine không phải là một dân tộc. Vào năm 2014, người dân trên bán đảo Crimea gần như không chống cự lại quân xâm lược Nga. Tại sao 2022 đã hoàn toàn khác?

Mỗi ngày qua đi, câu chuyện trở nên rõ ràng rằng Putin đã thua canh bạc này rồi. Người Ukraine đã đứng lên chống xâm lược với tấm lòng quả cảm. Toàn thế giới khâm phục. Ukraine sẽ chiến thắng trong cuộc chiến này. Phía trước là những ngày dài đen tối. Nga có thể chế ngự được toàn lãnh thổ Ukraine. Nhưng để chiến thắng một cuộc chiến, người Nga phải kiểm soát được mọi người dân. Liệu người Ukraine có để cho người Nga thực hiện việc này không? Chắc chắn rằng chuyện này không thể xảy ra.

Mỗi chiếc xe tăng Nga bị phá và mỗi người lính Nga bị tiêu diệt đã nhân lên lòng quả cảm của người Ukraine để kháng chiến. Mỗi người Ukraine bị giết, đào sâu thêm mối hận thù với kẻ xâm lăng. Thù hận là thứ tồi tệ nhất trong nấc thang tình cảm. Nhưng để chống áp bức dân tộc, thì thù hận lại là tài sản quý giá phải gìn giữ. Nó được cất sâu trong mỗi trái tim. Nó được gìn giữ qua các thế hệ kháng chiến.

Để phục hồi đế chế Nga, Putin cần một chiến thắng ít đổ máu, mở đường cho cuộc chiếm đóng ít hận thù. Giờ đây máu của người Ukraine đã đổ, sự căm thù chất ngất, giấc mơ của Putin chắc chắn không bao giờ thành hiện thực.

Không phải Mikhail Gorbachev, là người đã ký giấy chứng tử cho đế quốc Nga, mà đó là Putin.

Gorbachev để lại người cho Nga và người Ukraina có cảm giác như hai anh em ruột. Putin biến nó thành hai kẻ tử thù, và từ nay chắc chắn rằng người Ukraine coi việc chống Nga là niềm tự hào, là căn cước, là bản sắc dân tộc.

Quốc gia được xây dựng lên từ những câu chuyện kể. Mỗi ngày qua, lại thêm vào những câu chuyện kể rằng người Ukraine đang chuẩn bị không phải chỉ cho những ngày đẫm máu đang đợi, mà còn cả thập niên, cả thế hệ đang tới. Tổng thống là người đã từ chối rời khỏi thủ đô, nói với quan chức Mỹ rằng, chúng tôi cần vũ khí, chứ không cần một chuyến quá giang. Người lính trên Đảo Rắn tiền tiêu, nói với lính Nga rằng “Địt mẹ mày, cút đi!” Những công dân cố ngăn xe tăng Nga bằng cách ngồi trên đường tiến của kẻ thù. Đây chính là nền tảng để xây dựng quốc gia. Những ngày dài hun hút, còn bao nhiêu chuyện nữa để xây dựng quốc gia mà không cần đến xe bọc thép.

Những nhà chuyên quyền Nga cùng những người khác phải biết rõ điều này. Khi còn nhỏ, Putin lớn lên trong một khu nghèo ở Lenigrad, hắn đã được nghe những câu chuyện về lòng quả cảm của người Nga chống lại Đức Quốc xã. Giờ đây, Putin đang sản xuất ra những câu chuyện tương tự, nhưng lại tự đóng vai của Hitler.

Những câu chuyện về lòng dũng cảm của người Ukraine không chỉ mang lại sự quyết tâm của người Ukraine mà cho toàn thế giới. Người Ukraine đã mang lại quyết tâm cho chính phủ Liên hiệp Âu châu, cho chính quyền Mỹ, thậm chí cho cả những công dân Nga đang bị đàn áp.

Nếu người Ukraine tay không dám đứng ra cản xe tăng, thì chính phủ Đức cũng dám cung cấp vũ khí chống tăng cho họ; chính phủ Mỹ cũng dám loại bỏ ngân hàng Nga khỏi Hệ thống Thanh toán Toàn cầu – SWIFT, và những công dân Nga dám đứng lên phản đối cuộc chiến tranh phi lý.  Lòng quả cảm đã truyền cảm hứng cho chúng ta có thể làm việc gì đó như một món hàng quyên góp, đón người tị nạn, giúp người kháng chiến trực tuyến.

Cuộc chiến tại Ukraine sẽ định hình lên tương lai của toàn thế giới. Nếu để độc tài xâm lược thắng, thì tất cả chúng ta sẽ nhận lấy hậu quả. Không có lý do gì, chỉ đứng ngoài quan sát. Đây là thời điểm để đứng lên và dấn thân.

Bất hạnh thay, cuộc chiến này sẽ kéo dài; thậm chí, nhiều năm, dưới nhiều hình thức. Nhưng điểm quan trọng nhất đã được quyết định rồi. Chỉ vài ngày qua đã chứng minh cho toàn thế giới thấy Ukraine là một dân tộc, người Ukraine không chấp nhận sống dưới chính thể tân đế quốc Nga. Câu hỏi chính vẫn còn để ngỏ rằng: phải mất bao lâu nữa những thông điệp này mới có thể xuyên qua bức tường dầy của điện Cẩm Linh.

_______

Tác giả: Yuval Noah Harari là sử gia gốc Do Thái. Ông là tác giả của cuốn sách Homo Sapiens – Lược sử Loài người.