Lê Minh Nguyên
14-6-2021
Với số phiếu 60/59, quốc hội Do Thái (Knesset) hôm 13/6/21 chấm dứt 12 năm liên tục nắm quyền của thủ tướng Benjamin Netanyahu từ 31/3/2009.
Thủ tướng mới là ông Naftali Bennett tuyên thệ nhậm chức cùng ngày. Bennett trở thành thủ tướng với tư cách là thủ lĩnh của Yamina, một đảng cực hữu chỉ có 7 ghế.
Trong kỳ bầu cử 23/3/21 vừa qua, số ghế được chia cho các đảng phái như sau:
– Likud 30
– Yesh Atid 17
– Shas 9
– Blue and White 8
– Yamina 7
– Labor 7
– UTJ 7
– Yisrael Beiteinu 7
– Religious Zionist Party 6
– Joint List 6
– New Hope 6
– Meretz 6
– Ra’am 4
Ngày 2/6/21, thủ lĩnh đảng Yesh Atid, ông Yair Lapid tuyên bố thành lập chính phủ liên minh mới và chọn ông Naftali Bennet làm thủ tướng, sau đó 2 năm tới phiên ông Lapid.
Đảng ông Lapid có lập trường trung dung, nắm 17 ghế, đã thỏa thuận được với các đảng khác nhau để chấm dứt việc nắm quyền của ông Netanyahu. Thỏa thuận này đặt ông Bennett vào vị trí đứng đầu một liên minh bao gồm các đảng từ cánh hữu sang cánh tả và Ả Rập, mà điểm chung lớn là muốn hạ ông Netanyahu.
Những sự khác biệt lớn giữa các đảng trong liên minh mới này làm cho liên minh khó tìm ra điểm chung cho các vấn đề quan trọng, chẳng hạn như chính sách đối với Nhà nước Palestine ở Bờ Tây, cách quản lý mối quan hệ với Gaza. Đó là chưa nói tới việc Mỹ và cộng đồng quốc tế đang thúc đẩy làm sống lại tiến trình thương thảo hòa bình giữa Do Thái và Palestine, điều mà chính phủ mới này khó xử lý vì 2 trong số các đảng của liên minh phản đối việc thành lập một nước Palestine.
Có lẽ ông Bennett sẽ tập trung vào các vấn đề đối nội trong 2 năm ông làm thủ tướng như sự quan hệ giữa tôn giáo và nhà nước, giá cả sinh hoạt và tiêu chuẩn sống.
Do Thái đã không thể thông qua ngân sách kể từ tháng 3/2018, chính phủ mới có 3 tháng để đạt được điều này, nếu không quốc hội sẽ giải tán chính quyền và tổ chức một cuộc bầu cử mới.
Tân thủ tướng Bennet bắt đầu sự nghiệp chính trị của ông với tư cách là chánh văn phòng của Netanyahu, sau đó đảm nhiệm các chức vụ Bộ trưởng Quốc phòng, Bộ trưởng Kinh tế, Bộ trưởng Giáo dục… nhưng luôn nằm dưới quyền của Netanyahu.
Do Thái theo chế độ đại nghị, đảng nào chiếm đa số trong quốc hội, hoặc một mình hoặc liên minh với các đảng nhỏ khác, sẽ cầm quyền.
Có đến 4 cuộc bầu cử trong 2 năm qua nhưng vẫn luôn bế tắc vì Do Thái có rất nhiều đảng để tranh 120 ghế quốc hội, không đảng nào chiếm đa số và không đảng nào tạo được thế liên minh quá bán.
***
Nước Do Thái được thành lập năm 1948, gia nhập Liên Hiệp Quốc 1949, đánh với các nước Ả Rập láng giềng năm 1967 và 1973, ký hiệp ước hoà bình với Ai Cập năm 1979 và Jordan 1994.
Từ chiến tranh 1967, Do Thái kiểm soát West Bank và Gaza Strip, và rút ra khỏi Gaza năm 2005.
Do Thái có tổng sản lượng (GDP) khoảng 395 tỷ đô la (2019), kinh tế dựa vào công nghệ cao và khí đốt ở Địa Trung Hải. Tuy nhiên, có những yếu kém dài hạn như tỷ lệ tham gia lực lượng lao động thấp của cộng đồng thiểu số, lực lượng lao động có năng suất thấp, chi phí đắc đỏ cho nhà cửa và nhu yếu phẩm, và thiếu cạnh tranh, luôn là mối quan tâm của người dân và các chính trị gia.
Do Thái có diện tích 21,937 km2, rất nhỏ, tương đương tiểu bang New Jersey, ngồi trên máy bay có thể nhìn hết được đất nước này.
Do Thái có khoảng 8.8 triệu dân mà trong đó 74.4% gốc Do Thái, 20.9% gốc Ả Rập và 4.7% là các sắc dân khác.
So với VN có dân số khoảng 103 triệu và tổng sản lượng khoảng 260 tỷ đô la (2019), thì Do Thái thuộc hạng dân giàu nước mạnh.
