20-2-2021
Tạm gọi đó là “đoạn kết có hậu” khi một bệnh nhân Covid đã tự khỏi bệnh, có được một thời gian miễn dịch tự nhiên, nay vừa được tăng cường mũi vắc-xin thứ nhất trong người. Tất nhiên mọi thứ sẽ không còn ý nghĩa nếu ta chủ quan, không tiếp tục cẩn trọng trong sinh hoạt, giao tiếp của mình.
Ngày 18.2 vừa qua, tôi được đưa tới một địa điểm tiêm vắc-xin Covid của thành phố Louisville theo thông báo trước đó hai ngày của cơ quan y tế thành phố này. Thủ tục duy nhất áp dụng cho người đến tiêm là một tờ giấy in sẵn với những câu hỏi mà mình chỉ cần trả lời Yes hay No, đại khái như: bạn có cảm giác khó chịu trong người không, bạn có cảm cúm không, cơ thể bạn có bị dị ứng không…
Sau những Yes và No đó, cô y tá bụp cho một phát là xong. Những ai tiêm xong được yêu cầu ra một gian phòng rộng rãi, khang trang, ngồi trong 15 phút để xem có những phản ứng tức thời nào của cơ thể không, sau đó mới tạm yên tâm ra về. Trong căn phòng dành cho các lão ông, lão bà này, luôn có 2 cô nhân viên y tế túc trực, ai vừa đứng dậy bỏ đi là có ngay một cô đến xịt nước sát khuẩn lên mặt ghế và dùng giấy thấm lau khô. Ngay cả chuyện này, người Mỹ cũng rất tinh tế, họ chọn loại ghế ngồi đơn giản nhất, gọn nhẹ nhất, không có tay dựa và những thứ lỉnh kỉnh khác để dễ sát khuẩn và giảm thiểu tối đa nguy cơ lây nhiễm.
Với các loại vắc-xin đang được sử dụng tại Mỹ, thiết tưởng người Việt trong nước – và cả người Việt đang ở Mỹ chưa tới dịp tiêm vắc-xin cũng cần biết đôi chút về một vài đặc tính căn bản của chúng để sau này nếu Việt Nam có sử dụng sẽ đỡ bỡ ngỡ phần nào. Hiện người ở Mỹ đang được tiêm vắc-xin của hai hãng dược là Moderna và Pfizer. Hãng kể sau từng là cứu tinh của quý ông khi điều chế và phổ biến ra khắp thế giới loại “thần dược” Viagra.
* VÀI CHI TIẾT VỀ VẮC-XIN PFIZER
– Dung lượng rất nhỏ, chỉ 0,3 cc (của Moderna là 0,5 cc)
– Tiêm 2 lần cách nhau 3 tuần (vắc-xin của Moderna cách nhau 4 tuần)
– Vắc-xin chưa được sự chuẩn y (unapproved) của FDA (Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ), cơ quan có thẩm quyền cao nhất trong việc lưu hành và sử dụng thực phẩm và dược phẩm. Điều này cũng dễ hiểu, vì thông thường, một vắc-xin được điều chế lần đầu phải trải qua một thời gian thử nghiệm rộng lớn và kéo dài trên dưới 2 năm. Đàng này, trước nhu cầu chống dịch khẩn cấp, chính quyền Mỹ phải sử dụng sớm vắc-xin sau một thời gian ngắn thử nghiệm, với khoảng gần 20 ngàn người tham gia.
– Vì lý do trên, những người được tiêm vắc-xin đủ liều cũng không đảm bảo được miễn nhiễm 100%. Về thời gian miễn nhiễm, giới y học vẫn chưa xác định được là bao lâu.
Theo một số thông tin không chính thức, với vắc-xin Pfizer, sau mũi tiêm thứ nhất, khả năng miễn nhiễm đạt trên 60%, sau mũi tiêm thứ hai đạt trên 90%.
– Người được tiêm vắc-xin không phải trực tiếp thanh toán một khoản tiền nào. Nhà cung cấp có thu một khoản phí quản lý, nếu người được tiêm có bảo hiểm y tế, quỹ bảo hiểm sẽ chi trả, nếu là người không có gì (như kẻ viết bài này), quỹ bảo trợ của nhà nước sẽ lo.
* NHỮNG AI ĐƯỢC KHUYÊN KHÔNG NÊN TIÊM VẮC-XIN
Đó là những người bị phản ứng dị ứng nghiêm trọng sau mũi tiêm thứ nhất, và chỉ những người đó thôi.
Những trường hợp sau đây cần thông báo cho cơ quan y tế (để được tư vấn cần thiết)
– Người thường bị dị ứng
– Người đang bị sốt
– Người bị rối loạn về máu, máu loãng
– Người đang sử dụng thuốc tác động đến hệ miễn dịch
– Người đang có mang hay dự định mang thai
– Người đang cho con bú
– Người đã được tiêm một loại vắc-xin Covid khác
* PHẢN ỨNG PHỤ RA SAO?
Đó là một hay vài triệu chứng phổ biến xuất hiện sau khi tiêm vắc-xin:
– Đau nhức chỗ tiêm – sưng chỗ tiêm – ửng đỏ chỗ tiêm – mệt mỏi – nhức đầu – đau nhức bắp thịt – ớn lạnh – đau khớp – sốt –nôn ói – cảm thấy khó chịu – sưng, nổi hạch.
Trong vòng từ vài phút đến một giờ sau khi tiêm vắc-xin, những phản ứng dị ứng nghiêm trọng có thể xảy đến, bao gồm:
– Khó thở
– Sưng mặt, sưng cổ họng
– Tim đập nhanh
– Nổi mề đay cả người
– Chóng mặt
Được biết có trường hợp một vị linh mục sau khi tiêm vắc-xin xong thì bị stroke (đột quỵ) nhẹ, dẫn đến bị lệch một con mắt (lệch thế nào không rõ). Qua tìm hiểu, nhà tu hành được biết cứ 10.000 người được tiêm vắc-xin Covid thì có khoảng 4 người gặp những phản ứng không mong muốn như ông. Nhắc đến đó, ông hóm hỉnh nhận xét về mình: Với tỉ lệ xui xẻo 4/10.000, tôi kể như mình là người vừa… trúng số!
May mắn là tôi đã không bị trúng số như ông linh mục. Hơn 24 giờ sau khi tiêm, cơ thể tôi không xảy ra một phản ứng nào, dù là rất nhẹ. Chỉ nghe cảm giác ê ê ở vết tiêm mỗi khi giở tay cao lên thôi. Kể như thêm một cái may.
Hầu hết chúng ta đều nghĩ một cách khá hợp lý rằng, với những người từng mắc Covid, điều kiện tối thiểu để được tiêm vắc xin là phải xin tái xét nghiệm và có giấy ghi kết quả âm tính. Song với cơ quan y tế Mỹ, điều kiện ấy không cần thiết. Để được tiêm vắc-xin, bạn chỉ cần không có triệu chứng cảm cúm nào trong vòng 14 ngày trước ngày tiêm, dù cho trước đó bạn từng là bệnh nhân Covid và chưa đi tái xét nghiệm lần nào!
Câu hỏi chính đáng mà chúng ta sẽ đặt ra là: con virus tiềm phục trong cơ thể người bệnh trong 14 hay thậm chí 21 ngày, vậy thì khi một người đến tiêm vắc-xin, tuy bề ngoài chưa có biểu hiện của bệnh, song bên trong, con Covid đã tiềm phục rồi, liệu tiêm vắc-xin sẽ gặp những phản ứng nghiêm trọng nào?
Mình nghĩ đây là một câu hỏi mà ai cũng có thể nghĩ ra, tất nhiên nền y tế Mỹ thuộc vào hàng hiện đại trên thế giới không thể không dự liệu điều đó, và khi đưa ra những điều kiện dễ dàng cho việc tiêm vắc-xin, họ đã có thừa dữ liệu để trả lời câu hỏi trên và đối phó với những tình huống không mong muốn.
Trường hợp người viết bài này cũng là một ví dụ cụ thể, sau khi hồi phục, chưa từng tái xét nghiệm, tiêm xong không bị phản ứng nào. Mình còn được biết một trường hợp khác: Một cô nhân viên y tế của một bệnh viện ở Louisville xét nghiệm dương tính với Covid, tự khỏi nhanh và đã đi làm trở lại chỉ hơn 10 ngày sau đó! Và sau đó mấy ngày, cô được tiêm vắc-xin!
Điểm nổi bật trong kế hoạch tiêm ngừa Covid của nước Mỹ hiện nay là không có một sự phân biệt đối xử nào, dù người được thụ hưởng là công dân chính gốc, thường trú nhân, khách du lịch, hay thậm chí thành phần nhập cư bất hợp pháp. Không phân biệt đối xử trong điều kiện hiện nay là một cách hành xử cực kỳ đúng đắn, vì với con Covid, dù ở thành phần cư dân nào, mọi người đều có cùng nguy cơ nhiễm bệnh, lây bệnh cho cộng đồng và tử vong vì Covid. Mặt khác, trong kế hoạch thực hiện, người Mỹ sắp xếp ưu tiên trước sau một cách rất hợp lý, trên tiêu chuẩn thành phần cư dân nào có nguy cơ nhiễm bệnh cao (nhân viên y tế), tỉ lệ tử vong cao (người già lão), thì được ưu tiên tiêm vắc-xin trước.
Theo những dữ liệu mới nhất, hiện số người tử vong vì Covid trên toàn nước Mỹ khoảng trên 470 ngàn người, chiếm tỉ lệ gần 1,5 phần ngàn dân số Mỹ. Hiện số người được tiêm vắc-xin chừng vài mươi triệu, tiến độ ngày càng nhanh hơn, số người bị nhiễm bệnh và con số tử vong sẽ ngày càng giảm hẳn…
So với cách làm hết sức cẩn trọng của chính quyền Việt Nam (nhưng cũng không phải là không có những điều bất cập), người Mỹ thật khá “ẩu”, như trường hợp cô nhân viên y tế kể trên, không có một tiêu chuẩn xếp hạng F nào hết. Dù gì thì đến nay, mọi sinh hoạt trên đất nước này vẫn bình ổn, người Mỹ hy vọng là “sau cơn mưa, trời lại sáng”.
Mong rằng chính phủ Việt Nam nỗ lực để mỗi người dân trong nước được sớm thụ hưởng chương trình tiêm vắc-xin ngừa Covid, trên tinh thần bình đẳng, không phân biệt giai tầng xã hội, không phân biệt thành phần chính trị, để mọi sinh hoạt sớm bình ổn và nền kinh tế sớm quay trở về thời kỳ tiền-Covid.
Về phần mình, khi bước chân lên xe trở về nhà, cảm giác trước tiên của tôi là sự cảm kích trước cách hành xử và phong cách làm việc dựa trên công tâm, sự hợp lý và tính nhân đạo của một trong những dân tộc văn minh trên thế giới!
