Léopold Sédar Senghor
Phan Thành Đạt dịch
2-2-2021
Lời giới thiệu: Nhân bài thơ kỳ thị người da đen gây tranh cãi của họa sĩ Trịnh Cung, chúng tôi xin được giới thiệu hai bài thơ của tổng thống da đen Léopold Sédar Senghor. Tổng thống Senghor (1906-2001) là công dân Pháp và Sénégal. Ông là nhà chính trị Pháp và Sénégal. Ông được bầu làm nghị sĩ quốc hội, đại diện cho Sénégal ở Pháp khi nước này còn trong khối Liên hiệp Pháp.
Ông trở thành tổng thống Sénégal từ năm 1960. Ông giữ chức vụ này trong gần 4 nhiệm kỳ và từ chức năm 1980. Ngoài sự nghiệp chính trị, Léopold Sédar Senghor còn là nhà thơ, nhà văn. Ông dành được nhiều giải thưởng văn học.
Ông là tiến sĩ danh dự (docteur honoris causa) của 37 trường đại học ở Pháp và quốc tế như Paris-Sorbonne, Bordeaux, Havard, Oxford, Yale… Ông được bầu vào Viện Hàn lâm Pháp năm 1983, số ghế thứ 16 của công tước Lévis-Mirepoix. Léopold Sédar SENGHOR mất năm 2001 ở Pháp.
Sau đây là hai bài thơ của ông:
Bài thơ gửi người anh da trắng
Người anh da trắng thân mến của tôi ơi
Khi sinh ra, tôi đã đen rồi
Khi lớn lên, tôi vẫn đen như thế
Dưới ánh sáng mặt trời, đen là mầu cơ thể
Lúc ốm đau, tôi vẫn cứ đen hoài
Khi ngày mai tôi chết đi rồi
Tôi vẫn thế, một màu đen như thế.
Còn với anh, người đàn ông da trắng
Khi sinh ra, da anh có mầu hồng
Anh lớn lên, da anh là màu trắng
Dưới mặt trời, da anh thêm màu đỏ
Khi anh sợ, anh xanh như màu lá
Khi anh lạnh, anh xanh với màu trời
Nếu anh ốm, anh vàng vọt hao gầy
Lúc mất đi, da anh thêm màu xám
Vậy giữa hai ta,
Anh và tôi, ai là da màu theo năm tháng?
***
Bản tiếng Pháp: Poème à mon frère blanc
Léopold Sédar SENGHOR
Cher frère blanc,
Quand je suis né, j’étais noir,
Quand j’ai grandi, j’étais noir,
Quand je suis au soleil, je suis noir,
Quand je suis malade, je suis noir,
Quand je mourrai, je serai noir.
Tandis que toi, homme blanc,
Quand tu es né, tu étais rose,
Quand tu as grandi, tu étais blanc,
Quand tu vas au soleil, tu es rouge,
Quand tu as froid, tu es bleu,
Quand tu as peur, tu es vert,
Quand tu es malade, tu es jaune,
Quand tu mourras, tu seras gris.
Alors, de nous deux,
Qui est l’homme de couleur?
***
Người con gái da đen
Léopold Sédar SENGHOR
Người con gái trần trụi, người con gái da đen
Da của em là áo sắc màu cuộc sống, với dáng hình vẻ đẹp làm duyên!
Anh lớn lên dưới bóng em
Với đôi tay dịu dàng, em hay bịt mắt anh
Giữa mùa hè, khi mặt trời đúng vào giờ ngọ
Trên ngọn đồi cao nắng cháy, anh khám phá em, vùng đất hứa của anh
Em xinh đẹp, em như tiếng sét ái tình trúng trái tim anh
Như sức mạnh của đại bàng vỗ cánh
Người con gái trần trụi, người con gái da đen
Em là trái chín ngọt ngào, là làn da rắn chắc, là rượu vang say đắm
Đôi môi em tình tứ cùng môi anh ngây ngất
Em là thảo nguyên bao la đến chân trời trong sáng
Thảo nguyên run rẩy nhờ cơn gió đông ve vuốt
Em là tiếng trống âm vang dưới bàn tay người chiến thắng
Tiếng em trầm và cao như lời hát tâm linh của Tình Ái
Người con gái trần trụi, người con gái da đen
Em là dầu thơm toả hương, dầu thơm dịu mát bên sườn vận động viên ngày xưa đó
Em là dầu thơm yêu thích luôn mang theo của hoàng tử xứ Mali
Em là linh dương với những bước nhảy diệu kỳ
Em là ánh sao như ngọc trai trên làn da đêm tối
Em là kết tinh của tinh thần, là phản chiếu ánh vàng lên làn da lấp lánh
Nỗi khổ tâm của anh được an ủi nhờ ánh sáng trong đôi mắt và mái tóc bồng bềnh.
Người con gái trần trụi, người con gái da đen
Anh ngợi ca vẻ đẹp của em, dáng hình đấng Vĩnh Cửu
Đến một ngày, Định Mệnh ghen với em, hoá em thành tro bụi
Thân em dâng hiến nuôi rễ cây đời.
_____
Nguyên bản tiếng Pháp: Femme noire
Léopold Sédar SENGHOR
Femme nue, femme noire
Vêtue de ta couleur qui est vie, de ta forme qui est beauté!
J’ai grandi à ton ombre; la douceur de tes mains bandait mes yeux.
Et voilà qu’au cœur de l’Eté et de Midi, je te découvre, Terre promise, du haut d’un haut col calciné
Et ta beauté me foudroie en plein cœur, comme l’éclair d’un aigle.
Femme nue, femme obscure
Fruit mûr à la chair ferme, sombres extases du vin noir, bouche qui fais lyrique ma bouche
Savane aux horizons purs, savane qui frémis aux caresses ferventes du Vent d’Est
Tamtam sculpté, tamtam tendu qui grondes sous les doigts du vainqueur
Ta voix grave de contralto est le chant spirituel de l’Aimée.
Femme nue, femme obscure
Huile que ne ride nul souffle, huile calme aux flancs de l’athlète, aux flancs des princes du Mali
Gazelle aux attaches célestes, les perles sont étoiles sur la nuit de ta peau
Délices des jeux de l’esprit, les reflets de l’or rouge sur ta peau qui se moire
A l’ombre de ta chevelure, s’éclaire mon angoisse aux soleils prochains de tes yeux.
Femme nue, femme noire
Je chante ta beauté qui passe, forme que je fixe dans l’Eternel
Avant que le Destin jaloux ne te réduise en cendres pour nourrir les racines de la vie.
XIN THẮP NHÉN TÂM HƯƠNG CUỐI NĂM 2021, mới đó đã 47 NĂM Kẻ sĩ Miền Nam VNCH chân chính Phạm Duy Khiêm đã quyên sinh
Đại sứ của chính quyền Việt Nam Cộng hòa, Phạm Duy Khiêm hết sức ngay thẳng và cực kỳ thanh liêm trong sạch
(rất tiếc bài viết của nhân viên Tòa Đại sứ VNCH tại PHÁP viết về cấp trên của mình thật quý trọng và nhất là việc quản trị tiền bạc của Đại sứ Phạm Duy Khiêm rất minh bạch rõ ràng về tiền bạc chi tiêu của Tòa Đại sứ !!! Coi rẻ tiền tài và quyền lực. Liêm khiết, thẳng thắng, khó với mình và khó với người.
một Nhà văn Miền Nam khác hẹn hò trò chuyện với Phạm Duy Khiêm năm 1974 chỉ vài tháng trước khi Phạm Duy Khiêm tự tử, ông Nhà văn ấy kể Anh Khiêm phóng xe từ nhà trang trại ra sân ga xe lửa gặp tôi cưỡi chiếc xe gắn máy mobilette cọc cạch chạy phong phanh giữa mưa gió và lạnh đến gặp tôi đúng hẹn thấy mà thương sót thân phận Đại Trí thức như Anh ….)
Yêu nước và có trách nhiệm với gia đình. Nhìn bên ngoài cứng rắn nhưng lại có nội tâm nhạy cảm và cô độc suốt đời cô đơn.
Hấp thụ trọn vẹn hai nền văn hóa Đông Tây, trọng nghĩa chính nhân quân tử rất Tây phương trong tư tưởng và hành động.
Một người bạn học cũ của Phạm Duy Khiêm – Georges Pompidou lên làm tổng thống Pháp, ngỏ ý muốn gặp, Phạm Duy Khiêm thẳng thắng trả lời: rất vui mừng gặp lại bạn học cũ, nhưng đến yết kiến tổng thống thì không!
Khi Léopold Senghor, tổng thống Sénégal, một người bạn học cũ khác, cũng là một nhà thơ nổi tiếng, gửi tặng một tập thơ, Phạm Duy Khiêm gửi trả lại với những lời phê, gạch đỏ, của một người thầy.
Tháng 7 năm 1954, Phạm Duy Khiêm được Thủ tướng Quốc gia Việt Nam là Ngô Đình Diệm mời làm Bộ trưởng đặc nhiệm phủ thủ tướng, năm 1955 làm cao ủy, rồi làm đại sứ Việt Nam Cộng hòa tại Pháp
Đến năm 1957, ông được cử làm đại diện thường trực Việt Nam Cộng hòa cạnh tổ chức UNESCO.
Ngày 5 tháng 7 năm 1957, ông nhận bằng tiến sĩ danh dự của Đại học Toulouse (Pháp).
Từ năm 1958 trở đi, Phạm Duy Khiêm sống ở Pháp bằng nhiều nghề: diễn thuyết, dạy học tư thục, đọc bản thảo để chọn tác phẩm và sửa lỗi cho các nhà in, sửa bài và duyệt sách cho Ủy ban xét lại Pháp ngữ…
Ngày 2 tháng 12 năm 1974, ông Phạm Duy Khiêm tự kết liễu đời mình tại nhà riêng ở nông trại La Hertaudrie, thuộc quận Montreuil le Henri, vùng Sarthe, cách Paris hơn 200 km
Homeland link and Motherland connection
*********************************
https://www.youtube.com/watch?v=OZbDM_O8Y5s
Giấc mơ hồi hương – Z (Vũ Thành – Anh Dũng)
I’m imaging in Charles de Gaulle Airport
In waiting for the direct flight Paris-Hanoi
For the last destination, my Hometown
On a night flight for a political exile
And I have been faraway from Hanoi since that Autumn 1954
Homeland connection
I wish I was
Motherland connection
Fatherland where my Thought is for You
Homeland where my Heart is only for You
Motherland where all Love has been waiting silently for me
Since that birthday was in Hanoi
Still both in War and in Peace
Every day in exile is an endless Dream
Of You, my Hometown, my beloved Hanoi !
And every Paris’ street I pass through
Reminds me that
I have been longing for being with You, oh Hanoi !
Homeland connection
I wish I was
Motherland connection
Fatherland where my Thought is for You
Homeland where my Heart is only for You
Motherland where all Love has been waiting silently for me
Since that birthday was in Hanoi
Still both in War and in Peace
Tonight I’ll sing the song «Giấc mơ hồi hương » again
But all its lyrics cannot come back to me
In moods of sentiment
Homeland connection
I wish I was
Motherland connection
Fatherland where my Thought is for You
Homeland where my Heart is only for You
Motherland where all Love has been waiting silently for me
Since that birthday was in Hanoi
Still both in War and in Peace
I’m imaging in Charles de Gaulle Airport
In waiting for the direct flight Paris-Hanoi
For the last destination, my Hometown
On a night flight for a political exile
And I have been faraway from Hanoi since that Autumn 1954
MILLIONS OF VIETNAMESE HONEST PEOPLE = TRIỆU LƯƠNG DÂN VIỆT