14-9-2020
Có nhiều kiến nghị cơ quan điều tra tiến hành thực nghiệm điều tra (gọi nôm na là thực nghiệm hiện trường) để làm sáng tỏ các nghi vấn trong vụ án Đồng Tâm. Theo mình, đây là một kiến nghị quan trọng.
ÁN MẠNG TRONG GARAGE
Vào lúc gần 9 giờ 30 tối 28 tháng 9 năm 2000, David Camm trở về nhà mình ở hạt Floyd, tiểu bang Indiana sau khi chơi bóng chày tại nhà thờ gần đó.
Không khí quá yên tĩnh khiến Camm mường tượng ra có chuyện gì đó khác thường. Và rồi điều khác thường ấy đã đến, quá sức chịu đựng của ông, vốn là một cựu cảnh sát.
Khi bước vào garage, Camm bắt gặp vợ mình, bà Kimberly, gục chết trên vũng máu. Tiếp đó, ông phát hiện cậu con trai Jill Camm (5 tuổi) ở ghế sau xe hơi. Tưởng rằng con còn sống nên ông bế ra và làm hồi sức tim phổi nhưng hóa ra cậu bé đã chết.
Cậu con trai Bradley Camm (7 tuổi) được phát hiện nằm trên một chiếc áo chui cổ có nguồn gốc từ trại giam, về sau xét nghiệm cho thấy trên áo này có DNA của hai người lạ.
Cuộc điều tra được tiến hành và có nhiều giả thuyết được đưa ra.
Thứ nhất, Camm đã về nhà sau khi chơi bóng, bắn chết các thành viên gia đình rồi tìm cách lau dọn hiện trường nhưng giữa chừng ngưng lại và gọi điện báo cảnh sát. Tuy nhiên, giả thuyết này có điểm hở là vụ giết người xảy ra đâu đó khoảng giữa 7 giờ và trước 9 giờ 30 tối (vợ con Camm đi tập bơi về đâu khoảng 7 giờ tối, sau đó Camm về lúc 9 giờ 26 thì phát hiện họ đã chết). Camm chơi bóng cùng nhiều người trong khoảng thời gian trên nên hiển nhiên có bằng chứng ngoại phạm.
Thế là có giả thuyết thứ hai: Camm chơi bóng, giữa chừng lẻn về, hạ sát cả gia đình, quay lại chơi bóng mà không ai phát hiện.
Còn nhiều giả thuyết khác nữa.
Có nhiều tình tiết chống lại Camm.
Áo quần ông dính máu của nạn nhân. DNA của ông được tìm thấy tại hiện trường. Vệt máu trên sàn có dấu hiệu đã được lau dọn (ý là ông lau dọn). Máu trên áo ông, được các chuyên gia về vệt máu phân tích, là do các tia máu bắn ra với gia tốc mạnh khi cơ thể trúng đạn. Động cơ của vụ giết người được cho là để lấy tiền bảo hiểm. Có một cuộc gọi từ nhà lúc 7 giờ 19 phút tối được cho là của Camm trong khi thời gian này Camm nói là mình đang chơi bóng (về sau người ta kiểm tra lại cuộc gọi này thực ra là lúc 6 giờ 19 buổi chiều, mà do lỗi của công ty cung cấp dịch vụ đã xác định giờ sai do tiểu bang Indiana có đến hai múi giờ, gây nhiều rắc rối, đã nhiều lần dân chúng kiến nghị quy về một múi).
Có nhiều tình tiết bất lợi cho Camm và có vẻ như cơ quan điều tra cũng muốn khép lại vụ việc, cho nên Camm đã bị tuyên có tội qua hai lần xét xử.
THỰC NGHIỆM ĐIỀU TRA
May cho Camm là trong quá trình xét xử, anh ta được một team xịn bảo vệ.
Bên cạnh đội luật sư, có hai nhà điều tra nổi bật là Bill Clutter và Bart Epstein.
Bill Clutter bắt đầu làm điều tra tư nhân từ thập niên 1980, từng tham gia gỡ vụ Jeanine Nicarico, giúp hai gã tử tù Rolando Cruz và Alejandro Hernandez được tuyên vô tội. Nghiệp vụ hàng đầu của Bill là điều tra hiện trường, bao gồm thực nghiệm điều tra, tức tái dựng lại vụ việc, thuật ngữ tiếng Anh gọi là crime (scene) reconstruction.
Bart Epstein là một chuyên gia phân tích vết máu, một nghiệp vụ cực kỳ quan trọng trong điều tra án giết người, đặc biệt là giết người bằng súng.
Xem xét hồ sơ, team bảo vệ thấy có nhiều nghi vấn đã bị bỏ qua, trong khi cơ quan điều tra chỉ xoáy vào các điểm bất lợi cho Camm.
Một số điểm nghi vấn tại hiện trường vụ án được nêu ra để làm rõ: Chiếc áo tù từ đâu ra? DNA trên đó là của ai? Vệt máu trên sàn có phải đã được lau dọn? Vệt máu trên áo của Camm do đâu mà có (Camm khai do bế con và cấp cứu cho con nhưng bị bác bỏ)? Dấu bàn tay ai đã để lại trên cánh cửa bên khách của chiếc Ford Bronco của bà Kimberly?
Trong quá trình điều tra, hàng loạt tình tiết đáng ngờ đã được xem xét lại và dần làm rõ.
Khi thực nghiệm điều tra, Bart Epstein đã sử dụng tóc giả dính máu quét lên áo thun để cho thấy sự tương đồng với vết máu trên áo của Camm (mà Camm khai là do bế con nên tóc con quẹt vào).
Còn Bill Cuttler tái dựng lại cảnh kẻ thủ ác đã đặt tay lên cửa chiếc Ford Bronco như thế nào và bắn súng ra làm sao, hướng đạn ấy đã tạo nên các vết thương trên người nạn nhân chính xác như thế nào.
Các nghiệp vụ thực nghiệm hiện trường này cùng hàng loạt nỗ lực khác, trong đó có việc phát hiện thêm nghi phạm thứ hai là Charles Boney, một kẻ ngồi tù nhiều hơn ở ngoài, đã đưa vụ án tiến theo một hướng mới.
Chiếc áo tù tại hiện trường cũng được xác định là của Boney, kẻ vừa mãn hạn tù trước đó ít lâu.
Ngày 24 tháng 10 năm 2013, sau mười ba năm một tháng ngồi tù, Camm được tuyên vô tội và bước ra ánh sáng. Charles Boney bị tuyên 225 năm tù.
Vào năm 2013, khi Camm rời nhà tù, Buttler đã thành lập Investigating Innocence (tạm dịch: Điều tra sự vô tội, Điều tra minh oan), một tổ chức phi lợi nhuận chuyên hỗ trợ điều tra sau kết án cho các phạm nhân nghèo khó, các luật sư và các Dự án Vô tội (Innocence Project) tại Mỹ. Investigating Innocence đến nay đã gỡ được hàng chục ca khó, trong đó nghiệp vụ “thực nghiệm điều tra” (crime scene reconstruction) góp phần không nhỏ.
David Camm, vốn là cảnh sát, được mời tham gia Investigating Innocence.
Đấy là chuyện ở bên Mỹ, còn ở Việt Nam thì…
THỰC NGHIỆM ĐIỀU TRA Ở VIỆT NAM
Điều 204 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 quy định: “Để kiểm tra, xác minh tài liệu, tình tiết có ý nghĩa đối với việc giải quyết vụ án, Cơ quan điều tra có thể thực nghiệm điều tra bằng cách dựng lại hiện trường, diễn lại hành vi, tình huống hoặc những tình tiết khác của một sự việc nhất định và tiến hành các hoạt động thực nghiệm cần thiết. Khi thực nghiệm điều tra phải đo đạc, chụp ảnh, ghi hình, vẽ sơ đồ, ghi rõ kết quả thực nghiệm điều tra vào biên bản”.
Cụm từ “có thể thực nghiệm điều tra” được hiểu là không bắt buộc, mà là cung cấp thêm một tùy chọn cho cơ quan điều tra. Cơ quan điều tra thấy cần làm thì làm, thấy không cần thì thôi. Nếu cơ quan điều tra thấy “rõ ràng rồi, có chi mô” thì họ sẽ không tiến hành. Tuy nhiên, do luật đã quy định nên có thể hiểu đây là một nghiệp vụ quan trọng CẦN thực hiện, đặc biệt là đối với các vụ án có tình tiết tranh cãi.
Có một điểm lưu ý nữa, đó là luật “nghiêm cấm việc thực nghiệm điều tra xâm phạm đến tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tài sản của người tham gia thực nghiệm điều tra và người khác”.
Đây không phải là “cấm tiến hành thực nghiệm điều tra” khi có những yếu tố trên, mà là khi thực hiện thì không được có các hành vi như trên.
Trong thực tế tại Việt Nam, thực nghiệm điều tra được tiến hành rất nhiều, cho thấy cơ quan điều tra nhận thức rõ đây là nghiệp vụ cực kỳ quan trọng để làm sáng tỏ các vụ án.
Chúng ta từng thấy trong các vụ như nữ sinh giao gà Điện Biên, bưu điện Cầu Voi, vụ tử tù oan Nguyễn Thanh Chấn… đều có thực nghiệm điều tra. Các vụ nhỏ lẻ khác thì nhiều vô kể.
Trong nhiều vụ sát hại, hiếp dâm, để đảm bảo không “xâm phạm đến tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tài sản của người tham gia thực nghiệm điều tra và người khác”, cơ quan điều tra tại Việt Nam thường sử dụng hình nộm, ma nơ canh làm nạn nhân rồi bắt hung thủ tái diễn lại hành vi phạm tội.
Thế nên, trong vụ Đồng Tâm, việc luật sư bên bị hại nói rằng thực nghiệm điều tra là cho người thật xuống hố rồi đổ xăng lên đốt là không xác đáng.
Thực nghiệm điều tra có nhiều hình thức, có thể thực hiện toàn bộ vụ việc, hoặc một phần. Việc thực nghiệm có thể sử dụng người thật, hình nộm, mô hình, động vật hoặc thậm chí giả lập 3D trên máy tính (có nhiều công ty bán phần mềm giả lập).
Trong hoàn cảnh còn nhiều vấn đề gây tranh cãi hoặc được giải thích khác nhau liên quan đến hoàn cảnh tử vong của những người trong vụ án, việc thực nghiệm điều tra chỉ có thể mang tới những sự sáng tỏ mới mà thôi.
Tuy nhiên, như đã nói ở trên, do quy định trong luật mang nặng tính hướng dẫn thực hiện chứ không theo hướng bắt buộc, nên nói chung là cơ quan điều tra sẽ tùy nghi hành sự, trừ khi có yêu cầu từ viện kiểm sát hoặc tòa.
____
Video minh họa: Thần thám Địch Nhân Kiệt thực nghiệm điều tra vụ án cha nghi con chấm mút mẹ kế, qua đó minh oan cho thằng cu con. Trong nghiệp vụ này, Địch đại nhân đã lấy thân mình ra làm vật thí nghiệm. Hơi ảo, nhưng thế mới là phim.
