Ghế phi công, lỗi của tính “trung bình” và nền giáo dục Việt Nam đang ở đâu?

Đoàn Bảo Châu

5-11-2019

1. Vào cuối những năm 40 của thế kỉ trước, không quân Hoa Kỳ đã gặp phải một vấn đề nghiêm trọng khi các phi công không thể kiểm soát máy bay của họ. Mặc dù đây là buổi bình minh của máy bay phản lực và các máy bay bay nhanh hơn và hiện đại hơn trước, nhưng các vấn đề xảy ra rất thường xuyên. Đó là một thời gian khó khủng hoảng nặng, tại thời điểm tồi tệ nhất, 17 chiếc máy bay đã bị rơi trong một ngày mà không phải do kĩ năng của phi công hay trục trặc về máy móc.

Mãi về sau, người ta mới tìm ra nguyên nhân là bởi thiết kế của cabin, đặc biệt của chiếc ghế của phi công. Những hãng sản xuất đã làm ra chiếc ghế với những kích cỡ trung bình của các phi công, kết quả là đa phần các phi công đều cảm thấy rất khó khăn khi điều khiển.

Lúc đầu, khi không quân yêu cầu nhà sản xuất phải chế tạo ghế phi công có thể điều chỉnh theo kích cỡ của mỗi người, họ bảo là không thể và sẽ rất đắt nên nhiều nhưng dưới áp lực, sau họ lại bảo điều ấy là có thể và không hề đắt lên quá nhiều. Kể từ đấy, những tai nạn “bí ẩn” đã được giảm đi đáng kể.

2. Liên quan thế nào với giáo dục? Đây chính là vấn đề với giáo dục ở Việt Nam, sự yếu kém cũng từ tư duy rập khuôn, theo một hình mẫu, lấy tính “trung bình” hay “phổ thông” ra làm tiêu chí giảng dạy. Ở nước ngoài, những đứa trẻ có khiếu văn nghệ hay thể thao đều được cộng điểm và chúng được các trường học coi trọng, bởi chúng mới chính là tài năng cần được quan tâm. Bộ não của mỗi người hoàn toàn khác nhau. Có người nhìn lướt qua là có thể vẽ lại một khuôn mặt nhưng lại mù tịt về nốt nhạc hay ngược lại.

Có một võ sinh có tuổi của tôi có thể làm được thơ rất nhiều, rất hay nhưng lại chật vật để nhớ một động tác võ đơn giản. Tất cả là do cấu trúc của não, sự liên hệ, kết nối của các khớp thần kinh khác nhau. Hiểu điều này, ta sẽ không dằn vặt khi thấy mình kém về một mảng nào đó. Điều quan trọng là mỗi người, và đặc biệt là phụ huynh tìm được điểm mạnh của mình hay của con em mình để tập trung phát triển về điểm ấy.

Do vậy, một hệ thống giáo dục tốt là một hệ thống giáo dục có tính linh hoạt, thay đổi giáo trình với tuỳ từng học viên. Đây chính là một ưu điểm trong các trường đại học ở nước ngoài bởi bên cạnh một số ít môn bắt buộc thì sinh viên được chọn những môn mà mình ưa thích.

Còn ở Việt Nam, hệ thống gíao dục đang đào tạo ra hàng triệu người máy sinh học mỗi năm, những robot mang danh học sinh giỏi, tiên tiến và những rô bốt giáo viên cũng làm đủ mọi cách để có được thành tích tốt.

Điều tôi nói ở đây là để các phụ huynh hiểu, không phải cho anh Nhạ bộ trưởng, bởi tôi biết anh Nhạ và nhiều quan chức giáo dục không đủ trình độ để hiểu điều này. Họ đang bận rộn đấu đá ghế, đang nghĩ mưu kiếm chác chứ không hề trăn trở về thế hệ trẻ, về hiện trạng đất nước.

Giờ tôi không cười mỗi khi quan chức hay thành phần goi là “trí thức” ở Việt Nam phát biểu nữa, bởi tôi hiểu họ cũng là sản phẩm của một nền giáo dục rỗng tuếch, một nền giáo dục sản xuất rô bốt sinh học hàng loạt. Đến lĩnh vực văn học, một lĩnh vực rất riêng tư với tâm hồn, nhận thức mỗi người mà học sinh còn phải làm theo bài văn mẫu cơ mà. Điều này là vô cùng đáng buồn. Con người là những thực thể rất riêng tư, mỗi con người là cả một thế giới riêng, văn học là dòng chảy riêng tư ấy, vậy mà còn bắt rập khuôn thì làm sao chúng ta hy vọng con em mình có thể thành công được khi là sản phẩm của nền giáo dục này?

Tôi kêu gọi các phụ huynh hãy ít quan tâm tới thành tích học tập ở trường của con, hãy động viên các con mải miết đi tìm niềm đam mê của mình, các con tìm được, các con sẽ làm việc say mê như thể đấy là một thú chơi hấp dẫn. Còn không tìm được thì các con sẽ sống một cuộc đời nhàm chán, nhàn nhạt như mấy chục triệu các rô bốt sinh học mà thôi.

Do vậy, khi biết học sinh sẽ học xác suất và thống kê ngay từ lớp 2 ở chương trình mới, tôi không khỏi lo lắng. Có nên làm thế hay không thì cần phải bàn bạc thật kĩ, tôi chỉ lo rằng hệ thống giáo dục Việt Nam lại cướp thêm một phần tuổi thơ, cướp thêm một phần thời gian vốn đã ít ỏi của học sinh dùng để học và cảm nhận nghệ thuật, kĩ năng sống, thời gian để tìm ra niềm đam mê của các con, thời gian để các con cảm nhận là cuộc sống này là đẹp chứ không phải là một gánh nặng nhàm chán.

Đây là một trong những điều tôi hay nói với các học sinh ở các lớp võ của tôi. Tôi không phải là người thầy chỉ biết dạy về nghệ thuật chiến đấu, rèn luyện tinh thần và thể chất mà điều cơ bản là tôi muốn mình có thể đóng góp vào sức sống tâm hồn, khát vọng vươn lên của tuổi trẻ. Tôi muốn bù đắp vào phần thiếu hụt trong hệ thống giáo dục ở Việt Nam.