Fake News, Bãi Tư Chính và thời đại báo chí của chúng ta

Khải Đơn

14-7-2019

Từ khi tổng thống Donald Trump chỉ vào mặt cánh nhà báo Mỹ và gọi họ là “fake news!”- thì những người mang quyền lực trong tay đã hiểu rằng chỉ cần chỉ mặt ai đó và chửi họ là “fake news”, thì họ có thể hạ bệ uy tín của thông tin đến mức nào.

Như buổi sáng nay, ông Bùi Thanh ở báo Tuổi Trẻ chửi tờ South China Morning Post như sau: “Tờ SCMP (Bưu điện Hoa Nam buổi sáng (Hongkong) cũng đã chộp lấy và với nghệ thuật “nghe hơi nồi chỏ” từ phòng máy lạnh của mình, SCMP đã có bài tường thuật diễn biến rất hongkong. SCMP đã copy nội dung và hình ảnh vệ tinh trên twitter của gs Ryan Martingson. Tuy nhiên do không đối chiếu hình ảnh vệ tinh đó với bản đồ biển Đông, nên đã sai lạc nghiêm trọng về địa điểm: bãi Tư Chính!”

Đoạn văn trên được ông Bùi Thanh viết trên Facebook cá nhân – thay vì như cách tác nghiệp thông thường: Là đăng bài đó trên báo Tuổi Trẻ – tờ báo lớn nơi ông đang làm việc.

Đầu tiên, tôi muốn nói rõ rằng South China Morning Post không hề “nghe hơi nồi chõ” như ông Bùi Thanh nói. Để xác định thông tin cho bài viết, tờ báo này đã phỏng vấn người phát ngôn bộ ngoại giao của Trung Quốc Geng Shuang. Người phát ngôn không khẳng định có căng thẳng tại Bãi Tư Chính, nhưng ông ta nói thêm Trung Quốc kiên quyết bảo vệ lợi ích của họ trên Biển Đông

Tờ South China Morning Post này cũng cho biết vào thứ Sáu, ông Lật Chiến Thư, Ủy viên thường vụ bộ chính trị đảng Cộng sản Trung Quốc nói với bà Kim Ngân hai bên nên làm việc với nhau theo bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông.

Theo quy chuẩn báo chí thông thường, South China Morning Post đã làm hết tất cả những gì họ có thể thực hiện để tường thuật một tranh chấp. Hai bên sẽ chối có tham dự, hoặc từ chối có sự kiện xảy ra. Nhưng đổi lại, họ sẽ nói về việc họ sẽ bảo vệ quyền của quốc gia mình trên vùng biển đó ra sao.

Nhờ bản tin đó, người Việt Nam mới biết tàu Việt Nam và Trung Quốc đang căng thẳng trên Biển Đông.

Nhờ bản tin đó, cùng bản đồ track đường đi của tàu thăm dò của phó giáo sư Ryan Martinson từ trường US Naval War College thì người Việt Nam mới biết điều gì xảy ra trên vùng biển của mình.

Trong khi đó, ông Bùi Thanh, với một cuộc tin nhắn thân mật ra nhà giàn DK1 “anh em OK, Dk1 vẫn OK anh ơi ! Xin gửi lời chào đất liền!” – ông lập tức gọi tờ South China Morning Post và những người làm thông tin trên mạng xã hội vài ngày qua là fake news.

Không có họ, không người Việt Nam nào biết vùng biển của mình đang gặp chuyện gì. Không có họ, chẳng ai cập nhật được có một cuộc căng thẳng thật sự đang diễn ra trên Biển Đông.

Tôi cũng cần nói rõ để bạn đọc hiểu South China Morning Post không phải một tờ báo ất ơ hàng chợ nào đó. Đó là một trong những trang thông tin cập nhật, có lịch sử sáng lập từ năm 1903. Đó là một trong những tờ báo quan trọng nhất của Hong Kong và họ đã đưa tin cập nhật từ cả hai phe rất sát sao trong thời gian diễn Hong Kong biểu tình vừa qua.

Thay vì làm một động tác đúng đắn và đủ tư cách là tìm hiểu, đăng thông tin làm rõ vị trí xảy ra căng thẳng, để người đọc hiểu, ông Bùi Thanh lập tức nói South China Morning Post “ngồi phòng máy lạnh” và “nghe hơi nồi chõ” và Facebooker là “fake news”.

Trong khi đó, với hàm lượng thông tin nhỏ giọt, nội lực hoàn toàn cá nhân, với khả năng xác tín và tổ chức thông tin hoàn toàn thô sơ, những người quan tâm đến sự việc, những Facebooker am hiểu mảng đều cố gắng chỉ rõ vị trí mà các tàu Việt Nam và Trung Quốc đang “dòm chừng” nhau ở đâu. Thì một lãnh đạo tờ báo lớn ở Việt Nam, lên mạng chửi tất cả nỗ lực đó là Fake news.

Tôi không hiểu hành động cáo buộc này của ông nhằm mục đích gì? Chứng tỏ rằng ông có nguồn tin tốt hơn (như nhắn tin thân mật với DK1) hay để chửi tất cả những người đang nỗ lực đưa thông tin cho người đọc trong tình trạng bị kiểm duyệt nặng nề ở Việt Nam?

Và như tất cả những định nghĩa chúng tôi đã học và tìm hiểu về fake news, bản tin của South China Morning Post không nằm ở đâu trong hạng mục tin giả cả.

Còn những tờ báo im lặng, vờ như không có một sự việc nghiêm trọng như vậy, thì họ làm gì có gì để thật với giả? – Họ có tôn trọng người đọc ra cái thể thống gì đâu 🙂

Lúc đó thì đừng trách mình mất bạn đọc về tay Facebook, rồi tha hồ chửi họ là fake news như Donald Trump.